Akademia që e kam themeluar dhe e drejtoj prej 11 vitesh, ALSS ka mbi 100 shkencëtarë nga e gjithë bota

Intervistë ekskluzive me Prof.Dr. Fadil Çitaku një emër i njohur në botën akademike dhe shkencore

Intervistoi: PhD. Dashnim Hebibi

Një personalitet i shquar dhe shkencëtar me ndikim të madh, Prof. Dr. Fadil Çitaku është një emër i njohur në botën akademike dhe shkencore. Ai është profesor i lidershipit dhe inteligjencës emocionale, themelues dhe CEO i Akademisë së Shkencave të Lidershipit në Zvicër (ALSS), dhe është zgjedhur kryetar nderi i IPAK. Puna e tij ka mbërritur në mbarë botën dhe ka lënë një ndikim të madh në fushat ku ai ka kontribuar.

Do t‘ na duhen faqe e faqe të shkruara për biografinë e tij. Të intervistosh një personalitet si Fadil Çitaku është privilegj dhe sfidë njëkohësisht. Privilegj, sepse kemi mundësinë të dëgjojmë nga afër një mendje të ndritur, një njeri që ka kushtuar gjithë jetën e tij shkencës, dijes dhe përparimit shoqëror. Sfida, sepse është vështirë të përmbledhësh në pak fjalë madhështinë e një figure që ka dhënë kaq shumë për komunitetin akademik dhe më gjerë.

I përkushtuar dhe vizionar, Fadil Çitaku është një emër që ka lënë gjurmë të pashlyeshme kudo ku ka shkelur. Me një qasje të veçantë ndaj edukimit dhe kërkimit shkencor, ai ka ndikuar breza të tërë studiuesish e profesionistësh, duke e përhapur dijen nga Kosova në mbarë botën. Gjithmonë i thjeshtë dhe modest, por njëkohësisht i vendosur dhe këmbëngulës në rrugën e tij, ai është shembull i një lideri të kompletuar – një personalitet që nuk ndalet kurrë së kërkuari më shumë për veten dhe për të tjerët.

Pavarësisht suksesit dhe njohjes ndërkombëtare, ai nuk ka harruar asnjëherë rrënjët e tij. Kosova, toka e mbushur me gjak lirie, ka qenë gjithmonë pjesë e identitetit dhe krenarisë së tij. Në çdo hap të jetës së tij profesionale, ai ka dëshmuar se dija nuk ka kufij, por ajo fiton kuptim të vërtetë kur kthehet dhe shërben për të mirën e shoqërisë.

Sot kemi nderin dhe kënaqësinë të zhvillojmë këtë intervistë me Fadil Çitakun, një figurë që nuk flet vetëm me fjalë, por mbi të gjitha me veprat e tij. Në këtë bisedë, do të kemi mundësinë të kuptojmë më thellë filozofinë e tij të jetës, rrugëtimin e tij akademik dhe vizionin që ai ka për të ardhmen e dijes dhe shoqërisë.

Në këtë intervistë ekskluzive i cili der më tani kam dhënë mbi 60000 ligjërata në arsimin e lartë, kryesisht në Zvicër por edhe në shumë shtete të tjera të botës, ai ndan me ne mendimet dhe përvojat e tij të rëndësishme.

„Aktivitetin më të suksesshëm do ta quaja konferencën që organizuam në qershor të vitit të kaluar, e cila u mbajt në Prizrenin historik. Në këtë konferencë morën pjesë rreth 40 shkencëtare dhe shkencëtarë nga vende të ndryshme të Evropës dhe rajonit, në Hotelin „Albatros“, pronë e Prof. Rexhep Gashit, ku për dy ditë me radhë u zhvilluan me sukses punimet shkencore.

Pas punimeve të ditës së parë, vizituam varrezat e Jasharëve në Prekaz të Drenicës, ku na priti bujarisht kryefamiljari i familjes Jashari, Bac Rifat Jashari, i cili na përgëzoi për punën tonë. Në ditën e dytë, pas përfundimit të punimeve shkencore, vizituam varrezat e dëshmorëve të UÇK-së në Landovicë, ku mes heronjve të tjerë prehet edhe trupi i Tahir Sinanit, i cili është një rol-model për ne në IPAK. Ai thoshte se një lider duhet të jetë në frontin e punës së tij, e jo të qëndrojë në zyrë duke dhënë urdhra”, na tha ndër të tjera z.Çitaku.

Prof. i nderuar, faleminderit që pranuat këtë intervistë. Si e filluat IPAK dhe çfarë ju motivoi ta krijoni këtë institut?

Instituti për Avancim Kombëtar (IPAK) e ka zanafillën që para gjashtë vitesh, si një nismë brenda Academy of Leadership Sciences Switzerland (ALSS) www.alss-edu.ch, një akademi që e kam themeluar dhe e drejtoj prej 11 vitesh. ALSS ka sot mbi 100 shkencëtarë nga e gjithë bota që ndihmojnë avancimin e neurolidershipit. Dy modelet tona të Kompetencave të Lidershipit, modeli Çitaku dhe modeli i Neurolidershipit Drenica, të krijuar në ALSS, janë sot pjesë përbërëse e kurrikulave dhe literaturës së preferuar edhe në universitete më prestigjioze të botës, si Harvard, Yale, Stanford etj. Aktualisht, modeli i Kompetencave të Lidershipit Çitaku për mjekësi dhe shëndetësi është më i cituari në botë, duke qenë numër një në këtë fushë.

Për këtë jam krenar që, si një djalë nga Drenica e Shqiptarisë, arrita të investigoj liderët kyç nga Zvicra, Gjermania, Austria, SHBA, Kanada dhe Britania e Madhe dhe për herë të parë në këto shtete vendosa themelet e kompetencave të lidershipit 100% të bazuara në shkencë. Sot ky model është replikuar në kontekstin rajonal në 88 vende të botës.

Duke qenë shumë i përgatitur në këtë fushë, ndjeva nevojën të demonstroja aftësitë e mia të lidershipit për t’i shërbyer edhe trojeve amë, aty ku kam rrënjët. Fillimisht, organizoja konferenca shkencore ku trajtoheshin tema të ndryshme nga shkencëtarë eminentë të diasporës shqiptare. Në kuadër të këtyre aktiviteteve, u njoha me Prof. Dr. c. Ing. Rexhep Gashin, një shkencëtar i shquar me mbi 40 zbulime dhe patenta shkencore në Zvicër. Së bashku vendosëm ta inicionim IPAK-un. Prof. Gashi dhe unë investuam orë të gjata diskutimesh dhe një ditë u takuam në Academy of Leadership Sciences Switzerland, në Cyrih, ku punuam intensivisht për dizajnin, misionin dhe objektivat e institutit. Më pas, anketuam mbi 70 persona që zakonisht merrnin pjesë në konferencat tona shkencore në kuadër të ALSS, dhe 45 prej tyre vendosën të na bashkoheshin në IPAK.

Në mars të 2023, në Augsburg të Gjermanisë, u mblodhëm 25 personalitete të shquara të diasporës shqiptare – shkencëtarë, profesionistë dhe afaristë të suksesshëm nga e gjithë Evropa Perëndimore.

Pas dy ditësh pune, ku prezantuam projekte nga fusha të ndryshme, u zgjodh udhëheqësia e IPAK dhe unë u votova unanimisht për ta drejtuar institutin deri në zgjedhjet e ardhshme. Po ashtu, vendosëm që megjithëse IPAK u themelua nga diaspora shqiptare, ai duhej të regjistrohej në një nga vendet amë, duke zgjedhur Prishtinën si seli. Dëshiroj të falënderoj afaristin e suksesshëm, z. Hasan Mejzinolli, i cili që nga fillimi ka qenë anëtar i bordit drejtues dhe na ofroi zyrat e tij në Prishtinë falas. Po ashtu, një mirënjohje e veçantë shkon për z. Vehbi Zeqiri, ekonomist dhe lider i shquar nga Prishtina, i cili ka ndihmuar në regjistrimin dhe zhvillimin e IPAK.

Pse e krijuat IPAK dhe cili është misioni kryesor i tij?

IPAK u krijua si domosdoshmëri e kohës. Ne, diaspora shqiptare, kemi shumë shkencëtarë, profesionistë dhe afaristë të shquar që kanë arritur majat e suksesit në fushat e tyre. Ne ishim dhe jemi të bindur që dituria dhe përvoja e tyre, po të implementohej në vendet amë, do të shpejtonte shumë avancimin kombëtar në çdo lëmi. Misioni ynë është që çdo shqiptare dhe çdo shqiptar në tërë botën të ketë mundësi ta jetojë një jetë me dinjitet. Për ta arritur këtë, na duhet të investojmë sa më shumë në edukim dhe arsim cilësor, si dhe të zhvillojmë ekonominësa më shpejt, sepse tani vendet amë janë ndër më të varfërat në Evropë.

Fatkeqësisht, kombi shqiptar nuk e ka një Strategji Kombëtare të besueshme dhe valide, e cila duhet të hartohet sa më shpejt. Akademitë e Shqipërisë, Kosovës dhe ajo e Shqiptarëve të Maqedonisë së Veriut nuk janë të afta ta realizojnë këtë strategji kombëtare, pasi u mungon dija, praktika dhe vullneti. Të tri këto atribute i gjejmë te anëtarët e IPAK, ndaj IPAK është i aftë dhe synon të dizajnojë dhe zbatojë Strategjinë Kombëtare për avancim dhe prosperitet gjithëkombëtar.

Qendra e IPAK ndodhet në Prishtinë. Si e shihni ndikimin e saj në zhvillimin e shkencës dhe institucioneve shkencore në Kosovë dhe rajon?

Ne kemi pasur mundësi ta regjistronim IPAK në Zvicër, por kemi dashur enkas të jemi në vendet amë dhe të ndihmojmë drejtpërdrejt në avancimin kombëtar. IPAK mund të kontribuojë shumë në zhvillimin e shkencës në vendet amë. Në IPAK kemi shkencëtarë me renome botërore, punimet dhe modelet e të cilëve janë pjesë e kurrikulave dhe literaturës së preferuar në universitetet më prestigjioze të botës, si Harvard, Yale, Stanford, por edhe në shumë organizata gjigante të teknologjisë bashkëkohore, etj. Ne duam të bashkëpunojmë me shkencëtarët e vendeve amë, që ta avancojmë shkencën në trojet shqiptare, sepse vetëm të bashkuar mund të bëjmë më shumë dhe më mirë.

Gjatë katër viteve të fundit, IPAK ka pasur shumë aktivitete. Cili ka qenë aktiviteti më i suksesshëm për ju deri tani?

Po, kemi pasur konferenca shkencore, seminare dhe çdo muaj ofrojmë falas në gjuhën shqipe nga dy orë webinare me tema shumë të rëndësishme, me qëllim që të rejat më të fundit shkencore të arrijnë edhe te bashkëkombësit tanë në trojet amë.

Aktivitetin më të suksesshëm do ta quaja konferencën që organizuam në qershor të vitit të kaluar, e cila u mbajt në Prizrenin historik. Në këtë konferencë morën pjesë rreth 40 shkencëtare dhe shkencëtarë nga vende të ndryshme të Evropës dhe rajonit, në Hotelin “Albatros”, pronë e Prof. Rexhep Gashit, ku për dy ditë me radhë u zhvilluan me sukses punimet shkencore. Pas punimeve të ditës së parë, vizituam varrezat e Jasharëve në Prekaz të Drenicës, ku na priti bujarisht kryefamiljari i familjes Jashari, Bac Rifat Jashari, i cili na përgëzoi për punën tonë.

Në ditën e dytë, pas përfundimit të punimeve shkencore, vizituam varrezat e dëshmorëve të UÇK-së në Landovicë, ku mes heronjve të tjerë prehet edhe trupi i Tahir Sinanit, i cili është një rol-model për ne në IPAK. Ai thoshte se një lider duhet të jetë në frontin e punës së tij, e jo të qëndrojë në zyrë duke dhënë urdhra.

Kuvendi i fundit i IPAK u mbajt në Zvicër dhe ju u zgjodhët unanimisht kryetar nderi. Çfarë do të thotë ky post për ju?

Po, më 15 mars 2025 u takuam në bjeshkët e Andermattit, në Zvicër, dhe diskutuam se si ta avancojmë më tej IPAK-un. Po ashtu, zgjodhëm edhe kryesinë e re.

Pas dy vitesh që kisha udhëhequr IPAK-un, erdhi koha që dikush tjetër të marrë drejtimin, sepse ne në IPAK kemi implementuar një kulturë demokratike të lidershipit modern, që i jep më shumë rëndësi punës kolektive në ekip sesa individit, pavarësisht arritjeve të tij në fushën përkatëse. Me shumë meritë, unanimisht e zgjodhëm Prof. Dr. c. Ing. Rexhep Gashin kryetar të IPAK-ut, një ekspert i lartë në inxhinierinë më të avancuar në Zvicër. Prof. Dr. Xhavit Lipaj u zgjodh nënkryetar, ekspert i menaxhimit në Shëndetësi në Zvicër, ndërsa Prof. Dr. Sulejman Vesjesli, ekspert i lartë në fushën e financave dhe teknologjisë së informacionit, u emërua poashtu nënkryetar i IPAK-ut. Zonja Fitie Picari, eksperte e menaxhimit të pasurive të patundshme në Itali, u zgjodh sekretare e IPAK-ut. Dr. Dashnim Hebibi, ekspert i lartë në shkencat e mediave dhe shkencat politike, u zgjodh përfaqësues për informim i IPAK-ut. Bordi drejtues i IPAK-ut u rizgjodh i njëjti ekip.

Anëtarët e pranishëm në kuvend më zgjodhën kryetar nderi dhe natyrisht që ky fakt më gëzon, pasi të gjithë anëtarët e IPAK-ut respektojnë punën time për misionin që kemi marrë si ekip.

E mira e IPAK-ut është se ne nuk i japim rëndësi pozitave apo titujve; të gjithë jemi të barabartë dhe kërkojmë nga vetja, si dhe nga ata që na bashkohen, vetëm vepra dhe projekte konkrete që kontribuojnë në avancimin e kombit shqiptar. IPAK ka një ekip të fortë. Çfarë kushte duhet të plotësojë një individ për të qenë pjesë e institutit?

Tri janë kushtet që kërkojmë nga të gjithë ata që dëshirojnë të na bashkohen në IPAK:

1. Dinjitet dhe integritet të lartë njerëzor e kombëtar!
2. Profesionalizëm të lartë në një fushë dhe motivim të madh për punë!
3. Projekte konkrete, të cilat mund të implementohen në trojet amë!

Si e shihni bashkëpunimin ndërkombëtar të IPAK? A keni marrëdhënie me shtete dhe institucione shkencore ndërkombëtare?

Ne në IPAK fillimisht jemi duke punuar për bashkimin e ekspertëve të fushave të ndryshme, me fokus te Diaspora Shqiptare dhe vendet amë, sepse mendojmë se kombi shqiptar ka shumë potencial, i cili nuk është duke u shfrytëzuar sa duhet për avancim kombëtar. Ndërkohë, kemi edhe memorandume bashkëpunimi me organizata shumë të suksesshme në fushat e shëndetësisë, biznesit etj., të krijuara dhe të udhëhequra nga diaspora shqiptare. Jemi gjithashtu në proces të krijimit të bashkëpunimeve të tjera me organizata dhe ekspertë të ndryshëm, si inxhinierë, afaristë të fushave të specializuara etj. Në fazat e mëvonshme, duke pasur parasysh që kemi shumë individë të rrjetëzuar profesionalisht në mbarë botën, do të shfrytëzojmë këtë mundësi që IPAK të bashkëpunojë edhe me institute të tjera ndërkombëtare në fushën e shkencës, teknologjisë, biznesit etj.

Me gjithë reputacionin tuaj të madh ndërkombëtar, si mund ta shpjegoni mungesën e mbështetjes për iniciativat shkencore dhe akademike në Shqipëri dhe Kosovë?

Unë jam ekspert i njohur në fushën e re shkencore të Neurolidershipit, ku Akademia e Shkencave të Lidershipit në Cyrih, Zvicër, që unë drejtoj, është pioniere në këtë fushë. Po ashtu, prej 13 vitesh ligjëroj Neurolidershipin dhe Inteligjencën Emocionale në shumë programe master dhe doktoraturë, ndërsa prej 25 vitesh jap mësim mbi anatomisë dhe fiziologjinë e trurit në arsimin e lartë në Zvicër. Duke u bazuar në këto përvoja shkencore, nuk mund ta kuptoj qasjen e qeverive të vendeve amë, të cilat prej vitesh i kemi ftuar të bashkëpunojnë me ne, ekspertët e diasporës shqiptare.

Bazuar në njohuritë shkencore, mund të interpretoj se politika-bërësit në vendet amë kanë frikë nga dituria dhe përvoja që ne, ekspertët e diasporës, posedojmë.

Në neuroshkencë dihet se dituria është fuqi. Njerëzit që nuk kanë njohuri të avancuara, më së shumti i frikësohen atyre që posedojnë dije të vlefshme dhe të besueshme, siç është rasti me ekspertët e diasporës shqiptare në IPAK dhe më gjerë. Ne gjithmonë i kemi ftuar politikëbërësit e trojeve amë, si të pozitës, ashtu edhe të opozitës, të bashkëpunojnë me ne. Po ashtu, kemi ftuar edhe akademitë e shkencave të trojeve amë që të bashkëpunojnë me ne, por deri më tani nuk kemi pasur ndonjë reagim nga të lartpërmendurit. Edhe në këtë shkrim përsëris thirrjen tonë për bashkëpunim, sepse vetëm së bashku mund të arrijmë më shumë për avancimin kombëtar.

Si e vlerësoni gjeneratën e re të shkencëtarëve në diasporë? Si mund të kontribuojë kjo gjeneratë në zhvillimin e shkencës dhe shoqërisë shqiptare?

Gjenerata e re e shkencëtarëve shqiptarë në diasporë është e shkëlqyer. Nëse i mbështesim dhe i marrim seriozisht këta të rinj, ata mund të përshpejtojnë ndjeshëm avancimin kombëtar. Në IPAK i ftojmë të gjithë këta shkencëtarë të na bashkohen, sepse ne, shkencëtarët e diasporës shqiptare, po i kontribuojmë botës për zhvillim, por kemi gjithashtu një detyrim që t’I ndihmojmë rrënjët tona, trojet amë, të përparojnë. Ky është një obligim njerëzor, kombëtar dhe profesional. Prandaj, politika në vendet amë duhet t’i hapë dyert për bashkëpunim me këta shkencëtarë të rinj, si nga diaspora, ashtu edhe ata që jetojnë në trojet shqiptare.

Në një periudhë sfiduese për shkencën dhe kërkimin, çfarë këshille do t’u jepnit shkencëtarëve të rinj që përballen me mungesën e meritokracisë?

Besoni në fuqinë e dijes së vlefshme dhe të besueshme. Eliminoni të gjitha pengesat që ju dalin përpara në rrugëtimin tuaj. Të posedosh njohuri të vlefshme dhe të besueshme do të thotë të përballesh me sfida të shumta, ku konkurrenca është e ashpër, ndaj besoni në veten tuaj dhe në misionin tuaj në shërbim të njerëzimit.

Krijoni një vizion të qartë dhe punoni me disiplinë të hekurt që ta realizoni atë. Mos u bazoni vetëm te motivimi, sepse ai ndryshon me kohën, por bazohuni te disiplina. Pavarësisht sa të vështira mund të jenë rrugët që ju presin, mos u ndalni në rrugëtimin tuaj, siç na pat thënë Baci Rifat Jashari kur ne nga IPAK e vizituam në qershorin e vitit të kaluar në Prekazin heroik të Drenicës: “Uji që ndalet, fillon të qelbet”.

Ju falënderoj edhe njëherë dhe u takofshim në gëzime.

Gjithashtu, shumë faleminderit dhe punë të mbarë edhe në Qendrën Mediale Shqiptare SAM24.info.