Siria ku u rrita unë ishte një fabrikë frike, por jo më

Nga: Sarah Dadouch / The Financial Times
Përkthimi: Telegrafi.com

Pas revolucionit të Sirisë të vitit 2011, bëra një tatuazh në këmbën time të majtë ku shkruhej “xhenet, xhenet, xhenet [jannah, jannah, jannah]” – që në arabisht do të thotë “parajsë, parajsë, parajsë”. Me kalimin e viteve, fillova të kisha gjithnjë e më shumë frikë nga ky tatuazh – ose më saktë, nga pasojat fatale që mund të ndodhnin nëse personi i gabuar do ta shihte atë.

Për 13 vjet, shqiptimi i fjalës “parajsë” tri herë me radhë, ka qenë një dëshirë për vdekje në Siri. Kjo i referohet ditëve të hershme të revolucionit, kur ylli i futbollit i kthyer në ikonë revolucionare, Abdel Basset al-Sarout, këndoi një këngë proteste për dhjetëra mijëra njerëz të mbledhur në qytetin e tij të lindjes, në Homs:

Betohem se atdheu ynë është,
Parajsë, parajsë, parajsë.

Ai revolucion u shtyp. U lëkund kontrolli i presidentit Bashar al-Assad mbi vendin, por ai nuk humbi kurrë kryeqytetin, Damaskun, ku sistemi i tij i sofistikuar i inteligjencës funksiononte më së miri dhe mund të përdorej për të shuar çdo formë kundërshtimi. Isha larguar për studime jashtë vendit, vetëm disa muaj më parë. Nuk u ktheva deri në rënien e regjimit të Assadit në fund të vitit të kaluar.

Gjithmonë pyesja veten se çfarë do të ndodhte nëse do të arrestohesha nga inteligjenca siriane dhe ata do të shihnin tatuazhin në këmbën time. Edhe pse nuk isha në vend, u rrita duke besuar se inteligjenca, ose mukhabarati, mund të të gjente kudo që të ishe. Ata ishin gjithkund dhe askund. Çdokush është mukhabarat: shitësi i kokoshkave pranë parkut të lagjes; burrat që menaxhojnë kioskat e shpërndara nëpër qytet; çdo shofer taksie.

Kur ishim fëmijë, para se të hynim në sallonin e flokëve, nëna ime na ndalonte mua dhe motrën time jashtë dhe na detyronte të përsërisnim premtimet tona: të mos ndanim informacione për familjen tonë, të mos thoshim se në dasmën e kujt po shkonim, të mos jepnim detaje për njerëzit që njihnim jashtë vendit.

Siria ku u rrita unë ishte një fabrikë frike. Çdo akt rebelimi apo pakënaqësie, madje edhe diçka aq e vogël sa të ankoheshe për gjendjen e rrugëve, duhej të bëhej me zë të ulët. Familja Assad sundoi Sirinë me dorë të hekurt për më shumë se 50 vjet dhe krijimi i një rrjeti të gjerë inteligjence, për të monitoruar qytetarët e saj, ishte themelor për pushtetin e tyre. Aparati i sigurisë shtypte çdo formë kundërshtimi.

Në veprën 1984, George Orwelli shkroi se “Vëllai i Madh gjithmonë të vështron”. U rrita duke besuar se kjo ishte e vërtetë. Dhe, kjo frikë ka ardhur duke u luhatur përgjatë viteve.

Ndonjëherë, shikoja rrugën nga shtëpia ime në Bejrut për në Damask dhe pyesja veten nëse ia vlente rreziku për t’u kthyer. Pastaj hidhja sytë te tatuazhi në këmbën time dhe imagjinoja mizoritë që ndër vite kisha raportuar për ndëshkimet e tmerrshme që ish-të burgosurit më përshkruanin, shpesh duke përfshirë këmbët. Më vinte ndër mend skenari ku do të më detyronin të rripja mishin nga këmbët e mia.

Në ëndrrat e mia të këqija, këmba ime më çonte në vendet si baza e inteligjencës së forcave ajrore të Al-Mazës dhe spitali ushtarak Tishrin, një fat i tmerrshëm për të burgosurit sirianë. Frika nga këto vende ishte arma më e fuqishme që Assadi mund të përdorte kundër popullit të vet, përfshirë edhe ndjekësit e tij. Frika nga ndëshkimi jetonte brenda tyre, si një kafshë armiqësore me të cilën duhej të mësonin të bashkëjetonin.

Muajin e kaluar hyra në të gjitha këto vende, me tatuazhin tim ende të paprekur.

Këto janë fjalët që kurrë nuk kisha menduar se do t’i shkruaja. Në mbarë vendin, sirianët po thonë gjërat që nuk kanë guxuar t’i shqiptojnë për vite me radhë: dollarë (dikur të përmendur në kode si “e gjelbra” ose “majdanozi”); burg (“shtëpia e tezes”); Assad (“ata”). Kam pyetur sirian pas siriani nëse kishin nevojë për kohë për t’u përshtatur me këtë liri të re. Të gjithë ngrinin vetullat të habitur, thoshin jo, dhe pastaj dukeshin edhe më të habitur nga përgjigjja e tyre.

Assadi u largua nga Siria, të dielën më 8 dhjetor 2024. Kur hyra në vend, të nesërmen, ishte grisur pothuajse çdo poster që mbulonte autostradën me fytyrën e tij. Në vend të Urës së Presidentit tani kemi Urën e Sarutit. Biblioteka e famshme e Assadit tani është thjesht Biblioteka.

Një javë pas rënies së Assadit, hyra në një bar në Damask që gjëmonte nga klientët. “Xhenet, xhenet, xhenet” filloi të luhej dhe një heshtje ra mbi turmën. Pastaj të gjithë ngritën gotat dhe kënduan me gjithë zërin këtë këngë. Ata përqafonin njëri-tjetrin dhe qanin për ata që kishin humbur, shpirtrat e të cilëve mbushnin hapësirat bosh. Pikëllimi i tyre rëndonte në ajër. Por, ata nuk dukeshin të frikësuar. /Telegrafi/