Lobimi i Kosovës me kontrata sekrete

Kosova i mban të fshehta kontratat e saj me lobistët, duke ngritur shqetësime për mungesën e transparencës në mënyrën se si shpenzohen paratë e taksapaguesve.

Për katër vitet e fundit, Diana Metushi-Krasniqi ka dhënë alarmin për mungesën e një ligji në Kosovë që rregullon lobimin, por vullneti politik për këtë ligj mbetet i pakët.

Si hulumtuese në Institutin Demokratik të Kosovës me qendër në Prishtinë, Metushi-Krasniqi e sheh lobimin jo vetëm si një mjet për të çuar më tej integrimin ndërkombëtar të Kosovës duke i bindur vendet dhe organizatat që të njohin pavarësinë e saj.

Edhe sot e kësaj dite shteti i Kosovës i mban konfidenciale kontratat me lobistët. Sa herë që dalin në sipërfaqe detajet, ato shpesh shkaktojnë pyetje se si shpenzohen paratë e taksapaguesve.

Që nga shpallja e pavarësisë në vitin 2008, Kosova ka nënshkruar 13 kontrata lobimi vetëm me kompani në Shtetet e Bashkuara. SHBA e ka të rregulluar me ligj që lobistët të publikojnë kontrata të tilla, por shumë vende të tjera nuk e bëjnë këtë.

Kosova ka shpenzuar miliona euro për lobistët, të cilët e shtyjnë çështjen e saj me njohësit e mundshëm të pavarësisë së saj dhe organizatat ndërkombëtare që vendi dëshiron t’u bashkohet.

Por lobistët nuk zgjidhen kurrë nëpërmjet proceseve të hapura të prokurimit publik; Faqja e internetit e Komisionit Rregullativ të Prokurimit Publik nuk përmban asnjë kontratë lobimi të nënshkruar nga Ministria e Jashtme e qeverisë aktuale apo e ndonjë qeverie të mëparshme.

“Duke pasur parasysh që lufta kundër korrupsionit është një nga prioritetet e vazhdueshme të institucioneve kombëtare, është mëse e nevojshme që kjo fushë të rregullohet sa më parë”, tha Metushi-Krasniqi.

Të paguar mirë

Një kontratë lobimi që ka arritur në domenin publik, megjithatë, u nënshkrua në qershor 2023 me dy lobistë me bazë në SHBA, Avni Mustafa dhe Afërdita Rakipi, të cilët u punësuan për të ofruar “këshilla strategjike, avokim dhe komunikim me degët legjislative dhe ekzekutive të SHBA-së për të avancuar marrëdhëniet dypalëshe mes SHBA-së dhe Kosovës”.

Secili prej tyre ishte përcaktuar që të paguhej nga 147 mijë euro për një vit, sipas detajeve në kontratën që u bë publike nga Akti i Regjistrimit të Agjentëve të Huaj.

Kjo kontratë ishte shpallur sekrete në Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës. Megjithatë, BIRN në shkurt të këtij viti arriti ta sigurojë vendimin e posaçëm me të cilin u vendos që kontrata të shpallet sekrete.

Sipas ligjit amerikan që kërkon që të gjithë lobistët e huaj të regjistrohen sipas Aktit të Regjistrimit të Agjentëve të Huaj, e gjithë kontrata u bë publike në SHBA.

Kontrata erdhi si rrjedhojë e situatës në Kosovë në maj dhe në fillim të qershorit 2023, pasiqë  SHBA dhe BE kritikuan qeverinë e kryeministrit Albin Kurti për nxitjen e tensioneve në një zonë të banuar me shumicë serbe në veri të Kosovës.

Një tjetër hulumtim tjetër i portalit në vitin 2020 zbuloi se një vit më parë Ministria e Integrimit Evropian, e drejtuar në atë kohë nga Dhurata Hoxha, i kishte paguar 168,000 euro një kompanie me bazë në Paris, Majorelle PR & Events, për të promovuar idenë “modifikim i territorit” – një eufemizmi për ‘rrëmbim toke’ ose ‘ndarje’ – mund të hapë rrugën drejt ‘normalizimit’ të marrëdhënieve midis Serbisë dhe Kosovës.

Presidenti i Kosovës në atë kohë, Hashim Thaçi, kishte hedhur poshtë një zgjidhje të tillë.

Sekretet shtetërore

Sipas ligjit të Kosovës, shpenzimet e lobimit bien nën kategorinë e shpenzimeve publike, ashtu si çdo shpenzim tjetër qeveritar.

Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës as që do të thotë se sa kontrata janë nënshkruar prej kur ka ardhur Qeveria në pushtet në vitin 2021.

“Dosjet që kanë te bëjnë me raportet mbi shpenzimet e veçanta me karakter të lobimit, publikimi i të cilave vlerësohet se do të dëmtonte interesat shtetërore janë të përcaktuara në nivelin e klasifikimit si konfidenciale”,  tha Ministria.

Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik thanë se është kompetencë dhe përgjegjësi e plotë e autoritetit kontraktues, në këtë rast e ministrisë, përderisa është në pajtim me ligjin.

“Se cilën procedurë në cilin rast do ta përdorë AK-ja, është kompetencë dhe përgjegjësi e plotë e AK-së”, shkruan KRPP, duke shtuar se për çdo aktivitet të prokurimit i cili nuk bie në fushëveprimin e nenit 3 (Përjashtimet) të Ligjit të Prokurimit Publik, Autoriteti Kontraktues duhet ta përdorë njërën nga procedurat e prokurimit të përcaktuara me këtë ligj.

Me nenin 3 të këtij Ligji, i jepet të drejtë autoritetit kontraktues në këtë rast MPJD-së që të zgjedh vetë për procedurat e lidhjes së kontratës kur në fjalë janë sekreti shtetëror ose interesat e sigurisë.

Ky ligj thotë që “pavarësisht nga dispozitat e tjera të këtij ligji, autoriteti kontraktues nuk do të kërkohet që të veprojë në përputhje me ndonjë procedurë të veçantë të prokurimit apo të respektoj dispozitat e këtij ligji mbi transparencën gjer në shkallën kur, përputhshmëria dhe respektimi do të komprometonin sekretin e ligjshëm ose interesat e sigurisë gjatë kryerjes së aktiviteteve të prokurimit të rëndësishme për dhënien e një kontrate publike për të cilën Qeveria është pajtuar që ta përjashtojë nga fushëveprimi i këtij ligji”.

Në vazhdim të kësaj dispozite, arsyetohen këto përjashtime “sepse (i) ekzekutimi i kontratës në fjalë, sipas ligjit të aplikueshëm në Kosovë, kërkon përdorimin e masave të veçanta të sigurisë, ose (ii) Qeveria është pajtuar që ta klasifikojë lëndën e kontratës në fjalë si sekret”.

Me ligje të Kosovës kontratat e caktuara me interes shtetëror edhe mund të klasifikohen si sekrete.

Ligji që e përcakton klasifikimin e informacionit thotë se sekret klasifikohet secila kontratë zbulimi i paautorizuar i të cilës do t’i dëmtonte seriozisht interesat e sigurisë së Republikës së Kosovës.

Sekreti duhet të ruhet për 15 vjet, përkundrazi kushdo që e zbulon kryen vepër penale dhe mund të dënohet me burgim prej tri deri në 10 vjet.

Informacioni parashihet të deklasifikohet tek atëherë kur vlerësohet se nuk ka më nevojë për mbrojtje dhe kur zbulimi i tij nuk përbën më rrezik për sigurinë e Kosovës.

Shtetet e tjera ballkanike kanë ligje lobuese

Lobistëve të punësuar në SHBA, megjithatë, u kërkohet me ligj që të regjistrojnë aktivitetet e tyre. Se sa paguhen pothuajse bëhet publike.

BE-ja ka gjithashtu një regjistër të transparencës që liston organizatat, shoqatat, grupet dhe individët e vetëpunësuar që kryejnë aktivitete për të ndikuar në politikat dhe proceset vendimmarrëse të BE-së.

Metushi-Krasniqi nga Instituti Demokratik i Kosovës tha se Kosova përfiton shumë nga një ligj për lobim që do të përmirësonte transparencën, llogaridhënien dhe ndikimin demokratik në proceset vendimmarrëse.

Një ligj për lobimin do të kërkonte që të gjitha aktivitetet lobuese të jenë të dokumentuara dhe të regjistruara. Kjo do të siguronte që të dihet kush lobon për çfarë çështje dhe si ndikon në vendimmarrjen publike. Në këtë mënyrë, do të kufizohej ndikimi i fshehtë i grupeve të interesit dhe do të luftoheshin praktikat korruptive që ndodhin në mungesë të rregullimit ligjor”, tha ajo.

Në Maqedoninë e Veriut, për shembull, Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit menaxhon një regjistër qendror ku lobistët duhet të regjistrohen sipas një ligji të vitit 2021.

Kontrata njëvjeçare: 90.000 euro

Bazuar në të dhënat nga Akti i Regjistrimit të Agjentëve të Huaj në SHBA, përveç punësimit të Mustafajt dhe Rakipit për vetëm 147,000 euro secili, qeveria e Kurtit nënshkroi edhe një kontratë afatshkurtër me vlerë 35,000 dollarë me një kompani të quajtur Civica, në pronësi të Ilir Zherkës.

Ilir Zherka është aktivist për të drejtat e njeriut dhe civile. Ai është Drejtor Ekzekutiv i Aleancës për Shkëmbim Ndërkombëtar.

Zherka ka shërbyer si Drejtor Ekzekutiv i tre organizatave të tjera, ku ka punuar në baza dypartiake për të ndihmuar për ta ndalur spastrimin etnik në Kosovë, avancimin e përfaqësimit të DC në Kongres.

Sipas të dhënave online, Zherka ka punuar me kongresmenin George Miller, duke shërbyer si këshilltar në katër fushata presidenciale dhe si i emëruar politik në administratën e Klintonit.

Një tjetër kontratë konsulence i është dhënë Gani Jakupit, një individ, për lobim në fushën e diplomacisë kulturore nga qershori 2023 deri në qershor të këtij viti. Kontrata 12-mujore kishte vlerën 90 mijë euro, për t’u paguar me 12 këste mujore.

Gani Jakupi është shkrimtar, ilustrator dhe themelues i festivalit të parë ndërkombëtar të romaneve grafike në Kosovë, ‘Granfest’.

Portali mori kontratën e Jakupit në fund të vitit të kaluar pas një beteje ligjore me Ministrinë e Jashtme gjatë së cilës iu drejtua Agjencisë Kosovare të Informacionit dhe Privatësisë.

Kur Jakupit i skadoi kontrata, portali gjithashtu kërkoi qasje në raportin përfundimtar mbi përpjekjet e tij diplomatike për të ngritur profilin e Kosovës jashtë vendit.

Mirëpo, Ministria e Jashtme përsëri refuzoi, duke thënë se puna e Jakupit përfshinte komunikimin me zyrtarë dhe subjekte institucionale, kulturore dhe mediatike në vende të ndryshme, duke përfshirë disa që nuk e njohin Kosovën dhe me organizata në të cilat Kosova nuk është ende anëtare.

“Këto takime u organizuan me detyrimin për të ruajtur konfidencialitetin në lidhje me formën dhe përmbajtjen e diskutimeve,” tha ministria. Zbulimi i raportit mund të rrezikojë imazhin e Kosovës jashtë vendit dhe integrimin e saj të mëtejshëm ndërkombëtar, tha ai.

“Këto takime janë aranzhuar me obligim të mbajtjes së konfidencialitetit të formës dhe përmbajtjes së takimeve”, shkruan në përgjigjet e MPJD-së.

Nisur nga ky fakt, ministria tha se hapja e paautorizuar e informacioneve që përfshihen në këtë raport do të dëmtonte mundësinë e vazhdimit të komunikimit të vendosur me qëllim të ndikimit pozitiv të perceptimit publik në vendet evropiane dhe përpjekjet për të thelluar marrëdhëniet diplomatike dhe institucionale, posaçërisht në rastet e vendeve jo-njohëse dhe organizatave ku Kosova ende nuk është anëtare. /Kallxo.com/