Dashnorët e urës

Kurrë mos fol me zë për dashurinë, i kishte thënë atë ditë gjyshja mbesës së saj, pasi ajo ishte kthyer vonë nga qyteti. Kur kishte parë mbesën mbushur frymë si asnjëherë tjetër, gjyshja kishte pandehur mos do t’i ketë ndodhur ndonjë e ligë.

Sa herë mbesa dilte në qytet, gjyshja pëshpëriste më zë të ultë shumë dua për shëndetin e saj dhe lutej që mos ta shohë syri i keq. E shikonte mbesën si rritej e zbukurohej çdo ditë e më tepër. Sapo kishte hyrë në vitin e trembëdhjetë të jetës, ajo ia kujtonte gjyshes rininë, kur shëtiste andej kah ura, atje ku kishte provuar puthjen e parë nga një djalë të cilin nuk e kishte takuar më kurrë. Ajo puthje e kishte ndjekur tërë jetën pa i rrëfyer askujt asnjëherë. Me heshtje kishte ruajtur sekretin e dashurisë. Megjithëse ishte martuar e kishte lindur gjashtë fëmijë, atë puthje nuk e kishte harruar. Fytyra e atij djalit që e kishte puthur mbi urën pa lumë, kishte jetuar në kujtimet e gjyshes gjithë jetën.

Atë ditë, kur Hëna ishte ulur mbi gurin e dytë të bademit, derisa po shikonte poshtë urës, as që i kishte shkuar ndërmend se dikush iu kishte afruar aq shumë sa mund ta hidhte nga bademi poshtë urës në tokë. Derisa dy duar e kishin përqafuar fort duke ia mbyllur sytë me nga pas, ajo kishte kthyer kokën drejt në buzët e djalit.

Kishte menduar vajza, se ai djalë doli nga lumi që aty nuk ekziston, por të cilin thonë se e shohin vetëm të dashuruarit. Vajza as që e kishte pritur atë çast. Ai djalë, mu sikur ai Tymi nga tregimi i lashtë, ia kishte zënë shtegun e gurit të bademit dhe ia kishte dhuruar puthjen e parë Hënës. Tërë jetën, fytyrën e atij djalit, Hëna e kishte parë vetëm në ujin e lumit të imagjinuar nën urë. Djali e kishte zënë në kurth vajzën, duke e puthur pa pritë e kujtuar. Në atë pozitë, në shtegun e gurit që mungon në badem, vasha ishte zënë peng. Hëna, kishte pasur vetëm një zgjidhje; të pranojë puthjen apo të kërcej poshtë nga bademi i urës. Rrëfimin e moçëm e di shumëkush nga dashnorët e urës, por askush nuk e tregon. Në njërën anë, vajzën e priste toka, ndërsa në tjetrën djali i panjohur. Kishte qenë ajo njëfarë prite e ëmbël që nuk provohet dy herë. Djali kishte ikur duke e lënë Hënën të habitur nga përjetimi i këndshëm. Nga ajo dite, ajo kishte menduar se do të ketë qenë vet ai Tymi i Hënës, për të cilën i kishte treguar dikur katragjyshja e saj.

Ka ardhur koha për t’i rrëfyer mbesës tregimin e dashurisë se Hënës dhe Tymit, po mendonte seriozisht Hëna gjyshe..

Po të mos flisnin Hëna gjyshe dhe Hëna e re, askush nuk do të dinte për legjendën e dashurisë që kishte lindur e përfunduar në urën pa lumë.

Për dallim nga Hëna gjyshe, mbesën e thërrisnin Hëna re, e herë-herë edhe Hëna e vogël.

Edhe kur mbesa kishte hyrë në vitin e trembëdhjetë të rritës, gjyshja nuk kishte marr akoma zemër t’ia rrëfente tregimin për dashurinë e Hënës dhe Tymit që kishte filluar te ura pa lumë. Kishte ëndërruar Hëna shumë kohë, që një ditë, pikërisht ashtu si katragjyshja e saj me po këtë emër, tregimin e dashurisë t’ia rrëfente mbesës, vetëm kur ajo të plotësonte shtatin, dhe të dukej bash si gjyshja kur ishte në moshën e saj.

Mbesa nga ajo ditë që ishte kthyer vonë nga qyteti. Kur kishte parë të përqafuar dy njerëz si hije nën harkun e dytë të urës, kishte filluar të mendonte pak më ndryshe për njerëzit e tjerë, për urën dhe për gjyshen.

Deri atë ditë, ajo kishte ecur mbi urë krejt e lirë, pa trazuar mendjen për aq shumë legjenda dashurie që janë thurur me shekuj për dashnorët e urës, por edhe shumë tregime të tjera, secila më interesante se tjetra.

Ndryshe nga ditët tjera, atë ditë, derisa vajza po kalonte andejpari, papritmas me sytë e saj kishte parë një urë krejt tjetër, më të madhe e më të bukur, një urë plot mistere, për të cilat nuk i kishte vajtur mendja asnjëherë deri tash.

Për herë të parë kishte numëruar harqet e urës dhe i kishin dal njëmbëdhjetë. Pasi kishte zbritur nga ura, nga afër kishte shikuar mirë e mirë çdo hark.

E magjepsur nga madhështia e urës, as që kishte menduar për lumin që mungon. Kishte shikuar urën tejembanë nga harku i parë deri tek i fundit. Deri atë ditë, nuk i kishte vajtur mendja sa të mëdha e të larta janë ato harqe, dhe sa e gjatë dhe e gjerë është ajo urë të cilën vetëm një Zot e di se kush e ndërtoi. Krejt këto mendime i kishin fluturuar papritmas, kur nën hijen e harkut të dytë kishte parë dy hije njerëzish duke u puthur. Me një ndjejë të papërshkruar, Hëna e re ishte larguar drejt qytetit, me një imazh që do ta ndiqte gjithë jetën.

Sa këmbë ka ura, mësoi atë ditë që ishte ndalur krejt papritmas në atë shtegun e bademit, ku moti mungon një gur. Pikërisht nga ajo lartësi kishte shikuar poshtë. Nuk i kishte shkuar mendja t’i tregonte gjyshes se ka parë urën krejt ndryshe nga ditët tjera, e aq më pak se i ka numëruar harqet dhe se është përpjekur që me një shikim ta shohë me gjithë madhësinë e saj.

Nuk e kishte përthekuar dot përnjëherë gjithë urën nga asnjë kënd. Kishte përsiatur gjatë, jo vetëm për urën, por edhe për shumë tregime dashurie që kanë nisur e kanë mbaruar aty.

Pasi ishte kthyer në shtëpi, ashtu si dikur në moshën trevjeçare, iu ulë gjyshes në prehër me njëfarë përmallimi të pashpjegueshëm. Edhe gjyshja e kishte përqafuar me afsh, me krejt trupin e shpirtin e saj.

– Isha atje te ura, gjyshe!

Kishte filluar të flasë mbesa me gjyshen, krejt ndryshe!

Vetëm këtë fjalë e kishte pritur Hëna plakë. Ashtu siç kishte ndryshuar Hëna e re, edhe Hëna gjyshe kësaj radhe e kishte dëgjuar mbesën me një tjetër vëmendje. Mëzi kishte pritur që në këto vite pleqërie t’ia rrëfente asaj gjithë tregimin e lashtë për dashnorët e urës.

Iu kishte kujtuar gjyshes ura e moçme dhe puthja e parë që kishte përjetuar pikërisht aty nën hijen e harkut të dytë.

Derisa i tregonte për madhështinë dhe bukurinë, plaka kishte menduar, mos vallë edhe ajo do të këtë provuar rastësisht ndonjë puthje! Sapo i kishte thënë mbesa këto fjalë, gjyshja për një çast kishte harruar sa harqe ka ura. Dukej sikur numri i tyre iu kishte përzier me numrin viteve të pritjes së të dashurit.

Ura moti ishte bërë pikëtakim për dashnorët e rinj të qytetit të vogël buzë lumit që nuk është aty, dhe për të cilin janë thurur qindra legjenda.

Qëkur kishte lëshuar shtat, Hëna e re përditë shkonte aty. Kishte filluar të mendonte shumëçka për të dhe njerëzit. Herë pas here kishte parë edhe ndonjë çift të ri dashnorësh duke u përqafuar e puthur nën hijen e harqeve të mëdha, ku edhe njerëzit e zakonshëm verës gjenin qetësi e freski, nga zallahia e rrugëve të qytetit.

Pastaj ajo kishte menduar edhe pse mungojnë shumë gurë të bademeve. Çdo shteg që ishte krijuar nga mungesa e gurëve e kishte krahasuar me dhëmbët e rralluar të gjyshes.

Ditë pas ditësh, përherë e më shumë i kishte shkuar mendja pse nuk ka lumë? Kishte menduar mos vallë lumi mund të jetë tharë nga pikëllimi për Hënën që ishte zhdukur, pasi kishte pritur dymbëdhjetë vjet kthimin e të dashurit. Ndoshta gurin e dytë të bademit dikush mund ta ketë vjedhë nga xhelozia, mendonte vajza?

Shtrirë gjerë e gjatë në livadh, ura duket sikur pret akoma Hënën dhe Tymin. Me këmbë të fundosura përgjysmë në dhe, duket sikur pret lumin e premtuar nga dita që iu vunë themelet. Fundi i fundit, ura pa lumë në atë vend ku qëndron akoma, nuk përputhet me asgjë reale përreth saj.

Hëna e vogël kishte menduar seriozisht, se ndërtimin e Urës pa lumë mund ta ketë urdhëruar e paguar vetëm një dashnor i krisur nga dashuria. Ndoshta, ai që urdhëroi ndërtimin do të ketë pasur qëllim ta bënte të njohur qytetin e vogël të tri haneve, të dallohej nga kasabatë e kohës.

Duke menduar për lumin që mungon, Hëna e re e kishte krahasuar urën me një vashë të vetmuar pa të dashurin e saj. Nga ajo ditë që kishte filluar të mendonte ndryshe, në çdo vizitë tjetër iu kishte shtuar interesimi për çdo tregim që lidhej me të, ashtu si për legjendën që do ia rrëfente gjyshja në vazhdim.

Ura dhe lumi janë të pandarë, kishte pëshpëritur vajza. Pastaj kishte përsiatur për dashnorin e verbuar nga dashuria, që mund të ketë ndërtuar.

Hënës së re i kishte ardhur radha të shtonte pjesën e saj të tregimit, aty ku gjyshja e kishte lënë përgjysmë.

Kishte çka i rrëfen gjyshja mbesës për dashurinë e filluar atje nën hijen e harkut të dytë të urës. Ajo, pastaj, sa herë kthehej nga qyteti shtonte fjalë e fjali të reja dashurie të padëgjuara më herët. Kudo që gjyshes i ngecte gjuha nëpër labirintet e tregimit të dashurisë, e plotësonte mbesa me ëndrrat e saj të pafund që kishin filluar t’ia mbushnin mendjen. Ajo po trazonte imagjinatën duke u përpjekur të konstruktonte planet e mëdha të ndonjë dashnori të panjohur, besnik e trim, që ka menduar ta përjetësojë dashurinë edhe më një vepër të madhe si ura. Ai dashnor mund të ketë menduar për ta sjellë lumin, për ‘ië mbushur kanalet e mëdha me ujë përreth kështjellës, që asokohe kishte filluar ta ndërtonte në qytet. Ai dashnor duket sikur do të ketë bërë të gjitha llogaritë, përveç vdekjes. Do të ketë menduar e planifikuar ai edhe shumë detaje për ndërtimin e një kështjelle me të gjitha elementet që e bëjnë të kompletuar një dashuri epike.

Akoma pa i rrëfyer gjyshes shumë hollësi të përjetimit të saj te ura, kishte vazhduar të mendonte se pse shumë gjëra të mëdha e të imta të qytetit të vogël të saj, nuk përputhen me logjikën e natyrshme të tyre.

Ura është aty, por lumi që i duhet urës rrjedh shumë kilometra larg. Madhësia e urës e përjashton edhe kthimin eventual të ujit të lumit me kilometra përtej saj. Megjithatë, reliefi përreth qytetit dëshmon se kjo punë nuk ishte krejt vetëm një ëndërr e një dashnori. Ashtu krejt padashur, Hëna e re kishte krahasuar lumin që mungon me dashnorin që nuk u kthye kurrë nga ushtria. Ashtu si Tymi që mbeti larg nga Hëna, edhe lumi mbeti larg nga ura. Ashtu si Tymi që nuk u kthye në përqafimin e Hënës për dymbëdhjetë vjet, as uji i lumit nuk u kthye kurrë nën urë për të freskuar këmbët e saj.

Hënës së re, njëmbëdhjetë harqe i dukeshin pak, pasi Hëna e tregimit kishte pritur plot dymbëdhjetë vjet dhe ishte zhdukur pa gjurmë. Pasi vajza kishte pritur Tymin për dymbëdhjetë vjet, edhe ura do të duhej të kishte dymbëdhjetë harqe, mendonte Hëna e re.

Sa më shumë që mendonte, shtoheshin misteret. Ura nuk i ka dymbëdhjetë harqe, por njëmbëdhjetë, dhe Tymi ushtar mund të jetë vrarë pikërisht në vitin e njëmbëdhjetë të shërbimit, mendonte ajo. Me siguri plani i kthimit të lumit lidhet me kthimin e ushtarit. Ndoshta kryearkitekti mund të ketë dëgjuar tinëz për vrasjen e Tymit dhe ashtu ka ndërprerë ndërtimin e harkut të dymbëdhjetë. Ai nuk mund të mos ketë besuar që Hëna do të zhdukët pas dymbëdhjetë vjet pritjeje.

Edhe mungesa e harkut të dymbëdhjetë mbeti mister për mbesën.

Një dashnor i madh nuk e ktheu kurrë lumin nën urë dhe nuk e ndërtoi harkun e dymbëdhjetë, për t’ia shkurtuar pritjen Hënës. Thonë se harku i dymbëdhjetë ka qenë ndërtuar, por një natë pa hënë e kanë rrënuar larg syve të njerëzve, pasi urdhërdhënësi i ndërtimit kishte kuptuar se Tymi nuk do kthehej më prej andej ku kishte vajtur me ordhinë.

Vajza e re përditë lundronte në tregimin e dashurisë.

Sa më shumë që lëshonte shtat Hëna e re, aq më tepër gjyshja ia lexonte dhe kuptonte mendimet krahas rritës së saj. Edhe gjyshja kishte filluar të mendonte seriozisht se Hënës së re i mungon i dashuri, ashtu siç i mungon lumi urës.

Një dashuri të madhe nuk e bën dot të përkryer një njeri i vetëm, i kishte pëshpëritur vetes në heshtje, Hëna gjyshe.

Për një dashuri patjetër duhen dy veta, kishte menduar Hëna e vogël, që tashmë nuk harronte dot pamjen madhështore të urës dhe dashnorët e përqafuar aty nën hijen e harkut të dytë ku gjyshja kishte përjetuar puthjen e parë.

Ai dashnor i madh që mund të ishte vet një Pasha, çfarë aty kishin sunduar e luftuar për plot pesëqind vjet me radhë, ai që ka ndërtuar kështjellën dhe urën ka menduar ta kthejë edhe rrjedhën e lumit andej, me çdo çmim. Mund të ketë ndodhur diçka e madhe që ka ndalur realizimin e këtij qëllimi.

Ambiciet e një dashnori të tillë mund t’i ketë ndaluar vetëm vdekja.

Në ëndërrimet e saj, Hëna e re përherë vendoste me radhë; kështjellën, urën, lumin dhe ushtarët që rrallë ktheheshin të gjallë nga shërbimi i gjatë ushtarak i kohës. Në çdo matje që i bënte urës me imagjinatën e vet, madhësia e saj tejkalonte gjerësinë e çdo lumi që kishte në Vilajet. Ura do jetë ndërtuar si pjesë e një plani shumë më të madh e më të bukur se që duket, thoshte vet me veti vajza.

Për të, një tregim i moçëm dashurie, jo vetëm që nuk po zbërthehej, por shndërrohej në mister edhe më të madh, se që kishte qenë deri atëherë.

Tregim i gjyshes nuk i solli ndonjë shpjegim të pritur Hënës së re. Hapja e perdes së rrëfimit nga gjyshja, vetëm shtoi misteret. Ndërtimi i urës pa lumë, mbeti mister për vajzën e re. Edhe guri i dytë i bademit të urës të cilin thonë e vodhi dikush nga xhelozia, mbeti mister. Mister mbeti edhe madhësia e urës, pasi një lumë i madh si ura, nuk gjendet askund në Vilajet. Edhe origjina e gurëve të urës mbeti mister, pasi nuk gjenden askund në këto anë dhe duket se ata janë sjellë nga larg, qoftë edhe me çmim jete.

Kush urdhëroi ndërtimin?

A kishte lidhje kështjella e qytetit me urën dhe lumin që nuk shihej gjëkundi?

Hëna gjyshe, ashtu si katragjyshja e saj, net me radhë kishte vazhduar t’i rrëfente mbesës tregimin për dashurinë e dy të rinjve.

Çdo ditë, për dymbëdhjetë vjet rresht, një vajzë të re me shami të zezë në kokë, me emrin Hënë, e kishin parë njerëzit duke kaluar mbi urë. Ajo përherë kishte shkuar te ai guri i dytë i bademit të urës, ku ishte ulur sikur në prehër të njeriut të gjallë. Kishte lëshuar trupin mbi guri sikur të ishte vet prehri i Tymit të saj të dashur. Për dymbëdhjetë vjet rresht, dimër e verë, guri për Hënën kishte zëvendësuar Tymin. Guri i dytë i bademit të urës, nga ajo ditë që zaptija ia morën nga përqafimi të dashurin e Hënës, për dymbëdhjetë vjet rresht për të ishte shndërruar në vet Tymin, me trup e me shpirt. Hëna nuk e kishte humbur shpresën për dymbëdhjetë vjet me radhë, që Tymi do të kthehet aty ku ishin ndarë për të fundit herë. Për dymbëdhjetë vjet rresht, Hëna e re, me trupin e saj, ia kishte kthyer ngrohtësinë gurit, bash sikur të ishte vet Tymi i gjallë.

Hëna gjyshe kishte vazhduar t’i tregonte mbesës se kushdo që është ulur me zemër mbi gurin e dytë, nuk e ka shkel besën asnjëherë. Me kohë, ai Guri i bademit të urës ishte bërë i shenjtë, deri sa një ditë e kishte vjedhë dikush krejt nga xhelozia. Askush nuk kishte fol me zë edhe kur njerëzit e kishin vërejtur shtegun ku mungonte guri.

Të gjithë kishin thënë, se vetëm heshtja ruan përgjithmonë dashurinë!

Sa kalonte koha, për atë gurin e dytë ishin thurur rrëfime dashurie, secili më i bukur se tjetri. Askush nuk ua vinte veshin atyre që flisnin me zë. Vetëm heshtja dëshmonte besnikërinë e dashnorëve të urës. Edhe tregimtarët më në zë, nuk kishin pranuar të flisnin për ata dy dashnorë që ishin kthye në legjendë. Secili prej tyre preferonte heshtjen.

Vetëm kush bëhet një me gurin, ndryshon përgjithmonë.

Ura pa lumë, me bademe e me shtat madhështor, mu si gjyshja kur ishte e re, edhe sot qëndron aty. Kush heshtë përjeton dashurinë e vërtetë sa të jetë gjallë.