Bosnja në telashe: Vejushat e pjesëtarëve të ISIS-it duan të kthehen në atdhe

Shumica e luftëtarëve të Shtetit Islam, një organizatë terroriste që po bëhet gjithnjë e më e vogël, po kthehen në vendet e tyre, dhe në mesin e tyre është edhe Bosnja.

Mijëra gra, të cilët shoqëruan burrat në Siri dhe Irak, mbetën të mbërthyer në vuajtje, shpesh me fëmijë të vegjël.

Midis tyre është Sara (një pseudonim), e ashtuquajtura e veja ISIS, një nga shumë gra, burrat e të cilëve u vranë në Shtetin islam, duke i lënë ata vetëm me fëmijë të vegjël. Ajo dhe fëmijët aktualisht jetojnë në kampin e refugjatëve të Shtetit Islamik të Roit në Sirinë veriore, duke shpresuar që të kthehen në atdheun e tyre, shkruan Politico.

Sara u largua nga Bosnja për në Siri në mars të vitit 2015 me burrin e saj, një fundamentalist me të cilin u takua në internet.

Nëna e saj Lejla iu lut të mos shkonte, por ajo ishte në radhët e para gjatë luftës në Bosnjë si një punëtore humanitare dhe e dinte se si dukeshin zonat e luftës.

“Unë isha i tronditur kur më shkroi nga Siria. Mezi erdha në vete nga shoku kur ajo u martua, por kjo ishte e paimagjinueshme”, thotë ajo.

Lejla, e shqetësuar nga situata në të cilën është vajza e saj, nuk mund të kontaktojë qeverinë boshnjake për ndihmë.

Por ajo ka vendosur kontakte me dy familje të tjera, vajzat dhe motrat e të cilëve janë në të njëjtin kamp.

Ata shpresojnë së bashku të bindin autoritetet që t’i kthejnë ato në vend, me nëntë fëmijët e tyre.

Vejushat jetojnë në një lloj purgator, pozita e tyre e pasigurt është rezultat i një çështjeje të komplikuar, si me kthimin e luftëtarëve të huaj dhe familjeve të tyre, të cilët mund të jenë të radikalizuar. Zyrtarë të shumtë shfrytëzojnë situatën komplekse si taktikë për shtyrjen e zgjidhjes së problemit.

Rreth 300 vetë nga Bosnja dhe Hercegovina shkuan në fushat e betejës në Siri dhe Irak. Ata janë rekrutuar nga shumë palë, duke përfshirë predikuesit ekstremistë, fushatat video dhe rrjetet sociale.

Fenomeni lidhet edhe me historinë boshnjake të tërheqjes së mercenarëve të huaj. Gjatë luftës në Bosnje, kishte mes 1.800 dhe 3.000 të huaj, kryesisht nga Irani, Afganistani dhe vendet arabe.

Disa mbetën për të predikuar fundamentalizmin dhe besimet radikale. Të paktën 50 “luftëtarë të huaj” u kthyen nga shteti islamik në Bosnje, sipas analistëve të Iniciativës Atlantike të Qeverisë së Azinoviq.

“Të gjithë të kthyerit janë nën vëzhgim, por për momentin ata nuk paraqesin kërcënim”, tha ai.

Bosnja ka një problem pasi nuk posedon një program për deradikalizmin e luftëtarëve të huaj.

Rasti i “vejushave xhihadiste” është i komplikuar, pasi pretendojnë se nuk kanë marrë pjesë në luftë dhe si të tilla mund të gjykohen.

Të afërmit e tyre pohojnë se ato ishin të detyruara të shkonin në territorin e shkatërruar nga lufta me burrat e tyre.

Megjithatë, në sytë e autoriteteve, ato përfaqësojnë një kërcënim potencial, si dhe fëmijët e tyre, të cilët janë zyrtarisht pa shtetësi.

Autoritetet boshnjake kërkojnë testimin e ADN-së për këta fëmijë, përpara se të vendosin për dhënien e shtetësisë.

Alema Dolamiq është një nga të afërmit e vejushave të ISIS. “Njerëzit e tjerë kanë turp për shkak të lidhjeve me Shtetin Islamik në familje, por jo unë”, thotë ajo.

Motra e saj Alina gjithashtu u takua me bashkëshortin e saj fundamentalist në internet. Në vitin 2014 ajo u zhvendos së bashku me të në Vjenë, pas së cilës emigruan në Siri. Kur burri i saj vdiq gjatë një lufte në verën e vitit 2017, Alina u zhvendos në një shtëpi të veçantë për të vejat dhe nënat e vetme.

Ajo dhe katër gra të tjera paguan për kontrabandimin e tyre përtej kufirit në Turqi, duke shpresuar që të kontaktojnë ambasadat e vendeve të tyre.

Një nënë tjetër, Senija Muhamedoviq, ka një histori të ngjashme me vajzën e saj Mia (31).

“Ne nuk ishim fare fetarë. Ne ishim të befasuar kur papritmas u martuam dhe filluam një nikab, nuk flisnim me anëtarët meshkuj të familjes”, thotë ajo.

Mia shkoi në Siri në prill të vitit 2015, ku mbeti e ve pas disa muajsh. Ajo ishte dy herë në Siri, gjë që nuk është e pazakontë midis grave në situatën e saj.

“Shoh ngjashmëritë midis këtyre vajzave. Të gjitha i magjepsi interneti. Ata ishin të gjithë të rinj dhe të bukur, dhe ato nuk ishin në dijeni se po gabonin”, shton Leyla.

Të tre familjet rregullisht flasin përmes WhatsApp, dhe Dolamiq rregullisht është përgjegjëse për organizimin dhe informimin e familjeve të tjera rreth situatës.

Autoritetet përgjigjen shumë ngadalë ndaj çdo kërkese dhe vetëm dërgojnë ato nga ministria në ministrinë ose nga ambasada në ambasadë. Muajin e kaluar, Ministria e Jashtme ia dorëzoi të gjithë rastin Ministrisë së Sigurisë dhe tani, sipas fjalëve të Dolamiq, ata duhet të dërgojnë një përfaqësues i cili do të nxjerrë të gjitha vejat dhe fëmijët e tyre. Afatet, natyrisht, nuk janë vendosur.

“Nëse nuk themi asgjë, qeveria jonë nuk do të bëjë asgjë”, pohon ajo.

Në kampin Roy ekziston edhe Kryqi i Kuq, por kushtet e jetës janë të tmerrshme.

Vajza 8-vjeçare e Alina kohët e fundit mori tuberkulozë dhe ajo i tha motrës së saj se nuk kanë ujë të pijshëm me ditë të tëra.

Edhe kur të kthehet në Bosnje, jeta nuk do të jetë e lehtë. Përsëritja e jetës në një qytet boshnjak dhe trajtimi i stigmës së një të veje të terroristëve nuk do të jetë e lehtë.

“Ajo bëri një gabim të madh. Ka vuajtur shumë, por meriton të kthehet në shtëpi”, thotë Dolamiq.