Ndërhyrja e NATO-s në Kosovë: e gjatë dhe e kushtueshme, por me vend

Mbrojtja e Kosovës jo vetëm se ndaloi spastrimin etnik, por hapi rrugë drejt demokracisë.

Në artikullin “Shabllon për katastrofë” (“A template for disaster”, botuar në gazetën Guardian më 22 mars), David N Gibbs shkruan se fushata ajrore e NATO-s më 1999 në Serbi krijoi një precedent të tmerrshëm për ndërhyrje të ardhshme humanitare, përfshirë ndërhyrjen e tanishme në Libi.

Ai u përqendrua në “mite” të zakonta që – sipas tij – kanë shtrembëruar kuptimin popullor të mbrojtjes së Kosovës nga NATO-ja. “I pari (nga këto mite) është se në Kosovë, lufta përbënte një konflikt moralisht të thjeshtë, mes serbëve agresorë dhe shqiptarëve të viktimizuar të Kosovës”. Gibbsi citon dy komente – që i mvishen ish-kryeministrit të Britanisë, Tony Blair, dhe ish-sekretarit të mbrojtjes, George Robertson – të cilat duket se paraqesin Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës si kërcënim të barabartë ose edhe më të madh se forcat serbe. Ky është tërësisht mashtrim.

Nën sundimin e Millosheviqit, shqiptarëve të Kosovës iu mohuan të drejtat themelore në përpjekje për të siguruar pushtetin për serbët e rajonit. UÇK-ja doli në skenë pasi shqiptarët e Kosovës kishin përjetuar papunësi të detyruar dhe mohimin e së drejtës për arsim për gati një dekadë. Ajo u paraqit për herë të parë publikisht vetëm pasi policia serbe kishte vrarë një mësues më 1997, sepse kishte mësuar fëmijët shqiptarë të Kosovës në gjuhën e tyre amtare. NATO-ja u përfshi vetëm pasi u përhapën pamjet e masakrave mbi civilët shqiptarë dhe pasi kishin dështuar një numër përpjekjesh diplomatike.

Përkundër pohimit të Gibbsit se “pasi (përfundoi fushata), forcat e NATO-s në të vërtetë vendosën UÇK-në në kontroll të Kosovës”, administrimi i vendit iu dorëzua Kombeve të Bashkuara. Asnjë ish-pjesëtar i UÇK-së nuk fitoi pushtet të njëmendtë derisa u mbajtën zgjedhjet e para demokratike disa vite më vonë.

Gibbs thotë: “Një tjetër mit… është se bombardimi përmirësoi gjendjen e të drejtave të njeriut”. Po, është i ditur fakti se spastrimi etnik nga forcat serbe u shtua pasi filloi fushata e NATO-s. Por është fakt edhe se ndërhyrja e aleancës e detyroi Millosheviqin të tërheqë trupat nga Kosova pas 78 ditësh, rrjedhimisht duke parandaluar çfarë më parë dukej e pashmangshme: spastrimin etnik të Kosovës.

Nëse Gibbsi e sheh ndërhyrjen e NATO-s si katastrofë, druaj se si do të klasifikonte dështimet e bashkësisë ndërkombëtare për të vepruar në Ruandë dhe Srebrenicë. Po të dështonte bota për të vepruar, Kosova me gjasë do të na mbetej njollë tjetër në ndërgjegjen tonë kolektive. Kur Gibbsi thotë, “është gabim të kujtohet ndërhyrja në Kosovë si jo e shtrenjtë dhe kohëshkurtër”, ka të drejtë. Kohëzgjatja e kostoja financiare e investimeve të bashkësisë ndërkombëtare në Kosovë kanë qenë të larta. Por këtu mund të nxirret një mësim i vlefshëm.

Si bashkësi ndërkombëtare, jemi përgjegjës për mbrojtjen e civilëve në rast gjenocidi dhe spastrimi etnik. Nuk jemi, megjithatë, të detyruar të përcjellim vlerat dhe idealet tona mbi vendet e tjera në ecurinë e shtetndërtimit. Mbase pjesë e arsyes pse Kosova ka dalë kaq e kushtueshme është për shkak se vendet veças dhe organizatat donatore kanë lejuar interesat e tyre të vijnë para atyre të popullit të Kosovës. Dhe ndërsa një shumë e caktuar e ndihmave do të jetë e nevojshme për vendet e sapoformuara, atyre duhet t’u zihet besë që të skalisin vetë fatin e tyre.

(Shkrimi është botuar në gazetën britanike “The Guardian”, më 30 mars 2011. Autorja ka bashkëpunuar më parë me kabinetin e zëvendëskryeministrit Hajredin Kuçi dhe ka shërbyer si vëzhguese e zgjedhjeve të fundit në Kosovë)