Të (pa) bëmat e EULEX-it

Suksesi i EULEX-it nga EULEX-i matet me mosveprim. Ndonjëherë matet edhe me veprim. Edhe mosveprimi edhe veprimi i këtij misioni janë kundër Kosovës e në dëm të saj. Mosveprimin e EULEX-it e kemi në fushën e sundimit të ligjit, ndërsa veprimin e tij e kemi kryesisht në rrafshin politik. Në fushën e sundimit të ligjit, EULEX-i nuk i zhbën strukturat e Serbisë në vendin tonë dhe nuk e lufton korrupsionin dhe krimin e organizuar. Ndërsa në rrafshin politik, EULEX-i bashkëpunon dhe bënë marrëveshje kinse teknike me Qeverinë e Serbisë për territorin e Kosovës. Edhe fushata e EULEX-it kundër ish-ushtarëve të UÇK-së për kinse krime lufte ka prapavijë politike.

EULEX-i është mision i BE-së, ama bazë juridike të vendosjes dhe veprimtarisë e ka Rezolutën 1244 e OKB-së, dhe dokumentet e mëtejshme si: “Council Joint Action 2008/124/CFSP”, e 4 shkurtit 2008, dhe “Council Joint Action 2009/445/CFSP”, e 9 qershorit 2009. Bazë dhe program politikë i EULEX-it është plani 6 pikësh i BAN-Ki-Moon-it. Më ketë kornizë juridiko-politike EULEX-i bie ndesh me realitetin e ri juridiko-politik pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës. Të gjitha këto dokumente mbi të cilat vepron EULEX-i e njohin juridiksionin e Serbisë mbi Kosovën, ndërsa institucionet tona të pas pavarësisë konsiderohën të paqena. EULEX-i nuk ka se si të respektoj Kushtetutën dhe ligjet e Kosovës, dhe aq më pak të jap llogaridhënie institucioneve tona.

EULEX-i duke qenë mision neutral ( ndaj pavarësisë se Kosovës ) çdo gjendje reale në terren e sheh si normale, pavarësisht se a është kundër kushtetuese. EULEX-i nuk e sheh normale vetëm një gjë, jostabilitetin. Përderisa stabiliteti është qëllimi më i lartë i EULEX-it, kushtetutshmëria e Kosovës mbetët qëllimi më i ulët për ketë mision. Krejt çka bënë apo nuk bënë EULEX-i është në funksion të gjendjes që e ka lënë UNMIK-u. Kjo gjendje po e mban peng Kosovën, duke e privuar nga sovraniteti i plotë dhe zhvillimi ekonomik. Kur të mungon sovraniteti dhe zhvillimi ekonomik integrimet evro-atlantike janë skajshmërisht të pamundshme.

Në kohën e fundit është hapur një debat që ka për objekt veprimtarinë e EULEX-it. Në ketë debat bëjnë pjesë edhe zyrtar të Qeverisë se Kosovës. Politikanët naiv të cilët e ftonin EULEX-in të instalohet në vendin tonë, tash e kanë kuptuar se ky mision as nuk na bënë shtet dhe as nuk na ndihmon në ketë qëllim. Politikanët e tillë u thoshin qytetarëve se EULEX-i është vetëm për të na këshilluar dhe ndihmuar institucionet tona. Tash po thonë se EULEX-i po i ndihmon strukturat e Serbisë në veri dhe në anën tjetër me kompetencat ekzekutive që ka, po synon ta njollosë luftën e UÇK-së. U deshën më shumë se tri vite që të kuptohet se EULEX-i është pengesë për shtetbërjen e vendit tonë. Tani i gjithë spektri politik dhe qytetarët janë të pajtimit se EULEX-i duhet të ik sa më shpejt. Mirëpo, tashmë dëmi është bërë, sepse EULEX-i ka betonuar defektet në sovranitet që i kemi.

Puna dhe mospuna e EULEX-it gjithsesi është në funksion të negociatave politike me Serbinë që po mbahen në Bruksel. Një prej deklaratave të fundit të EULEX-it na thotë të kemi durim edhe pak se do të veprojmë kundrejt elementeve antikushtetuese dhe antiligjore. Derisa neve na thuhet të presim, EULEX-i është duke pritur që çështja e veriut të zgjidhet në negociatat e Brukselit. Edhe Qeveria e Kosovës në vend që të veproj po na thotë të presim edhe pak. Ajo që nuk po pret është Serbia, e cila po forcon mekanizmat e vet në veri në mënyrë që negociatat të përfundojnë në favor të saj. E kjo do të thotë krijimi i vijave etnike ndarëse përbrenda Kosovës. Kjo qarje e Kosovës që mund të shihet vetëm nga brenda do ta bëjë vendin tonë jofunksional dhe jovital.

Strukturat e Serbisë në veri, me EULEX-in janë bërë më të forta se kurrë. Periudha e EULEX-it në Kosovë po shërben si mundësi dhe kohë shtesë për forcim dhe konsolidim të këtyre strukturave. Dhe sa më shumë që të qëndroj EULEX-i në Kosovë këto struktura do të bëhen më të rrezikshme për integritetin e vendit tonë. Nuk është vetëm EULEX-i që i ndihmon strukturat e Serbisë në Kosovë, por edhe UNMIK-u. Burime të medieve vendase kohë më parë kanë bërë të ditur se në stafin udhëheqës të UNMIK-ut në veri janë ruset. Këta zyrtar rusë mbajnë kontakte dhe marrëdhënie të mira me strukturat serbe në veri dhe i ndihmojnë ato.

Nuk mjaftojnë vetëm kritikat dhe mospajtimet që misionet ndërkombëtare me fuqi ekzekutive që operojnë në Kosovë, ICO-ja, EULEX-i dhe UNMIK-u të largohen. Tek e fundit këto misione nuk e qajnë shumë kokën për kritika. Ajo që duhet bërë institucionet e Kosovës dhe populli është organizimi dhe ndërmarrja e veprimeve formale demokratike që do të rezultonin me largimin njëherë e përgjithmonë të misioneve antidemokratike dhe antikushtetuese. Nëse këto veprime synojnë demokracinë dhe lirinë e plotë, askush në botë nuk do t’i cilësoj si destruktive dhe jodemokratike. Prania ndërkombëtare këshillëdhënëse dhe ndihmuese mund të operojnë në Kosovë ashtu siç operojnë në secilin shtete sovran e demokratik.