Si të mbrohemi nga faktet e rreme

David Ignatius

Mes rrëmujës së problemeve që u shfaqën gjatë vitit 2017, ajo që më shqetëson është se njerëzit nuk duket se e dinë se çfarë është më e vërtetë. “Faktet” këtë vit u vendosën në thonjëza.

Të gjitha vështirësitë e tjera politike të epokës së Donald Trumpit, janë të përfshira në këtë. Nëse nuk jemi të sigurt se çfarë është e vërtetë, si mund të veprojmë për t’i bërë gjërat më mirë? Nëse nuk e dimë se ku ndodhemi në hartë, si mund ta dimë se nga cila rrugë duhet të lëvizim? Demokracia presupozon një qytetari të informuar mirë që argumenton rreth zgjidhjeve – jo për faktet.

Ne të gjithë mund të zgjedhim shembujt tanë të preferuar të vështirësive në rritje të Amerikës në pranimin e provave: përçmimi për shkencën mes skeptikëve të ndryshimeve klimatike; refuzimi për të besuar akuzat për njerëzit që pëlqejmë dhe mbingarkesa për të denoncuar ata që nuk i pëlqejmë; mënyra në të cilën polarizimi politik është përhapur në çdo fushë të jetës sonë të përbashkët – duke përfshirë edhe sportet.

Çfarë duhet të bëjnë njerëzit e zhytur në mendime për këtë problem gjithëpërfshirës? Pjesë e përgjigjes qëndron në profesionin tim, në biznesin e lajmeve. Ne duhet të punojmë më shumë për të siguruar që ne jemi tregues të paanshëm të së vërtetës, jo zyra avokatie.

Kur çdo histori në një gazetë ose në një faqe interneti apo kanal kabllor duket se po shkon në të njëjtën drejtim, kjo është një shenjë se diçka është e gabuar. Kjo është një arsye se përse unë do të doja të shihja një kthim të Avokatit të Popullit, për të mbajtur organizatat e lajmeve më të përgjegjshme.

Gazetarët gjithashtu kanë nevojë për mjete të reja. Ne nuk mund të shqyrtojmë gjithnjë çdo fakt. Ne mbështetemi në burime të caktuara të besuara, shërbime të lajmeve si Associated Press ose Reuters.

Megjithatë, madje edhe ata mbledhës profesionistë të shkëlqyer të fakteve ndonjëherë kanë vështirësi në verifikimin e informacionit. Mediat sociale mund të ndihmojnë – njerëzit mund të ngarkojnë video nga celularët e tyre të ngjarjeve kur ndodhin. Por, po mësojmë se mediat sociale mund të jenë mjete mashtrimi përveç të se vërtetës.

Pra, ja një propozim i çuditshëm: ashtu si origjina e një vepre arti është vendosur nga historianët e arteve dhe shtëpitë e ankandit, ne kemi nevojë për mjete teknologjike që do të ndihmojnë në konfirmimin e prejardhjes së fakteve.

Ideja është e thjeshtë: një blerës arti duhet të dijë se piktura që i atribuohet le të themi Leonardo da Vinçit, në të vërtetë ishte krijuar nga ai. Pra, specialistët kërkojnë të rindërtojnë zinxhirin e pronësisë, duke dokumentuar se si një vepër kalonte midis koleksionistëve dhe galerive gjatë shekujve. Dijetarët nuk mund gjithmonë të krijojnë lidhje të drejtpërdrejta me artistin (dhe një pasiguri e tillë duket se kaploi blerjen e fundit të “Salvator Mundit” të Leonardos për 450 milionë dollarë). Por, ushtrimi është thelbësor për funksionimin e duhur të tregjeve të artit.

Ka edhe një qasje të re të njohur si “origjina digjitale”. Kjo temë u eksplorua në një konferencë këtë muaj në Muzeun e Artit Carnegie në Pitsburg. Një set panelësh eksploruan “vizualizimin e historive të objekteve”, duke përfshirë studimin e “lëvizjeve të objekteve dhe njerëzve përmes kohës dhe hapësirës”.

Gjigantët e internetit, si Google dhe Facebook, duhet të akordojnë sistemet e tyre për të përcaktuar faktin. Do të doja t’i shihja ata duke përdorur makineri që mësojnë të marrin në pyetje faktet e supozuara për të vendosur se ku kanë qenë – se si u shfaqën së pari dhe se si kaluan nga përdoruesi tek përdoruesi.

Nëse ekzistojnë boshllëqe në origjinë – një lidhje e pashpjegueshme e zhdukur në zinxhirin e provave, apo shenja të ndarjes së gabimeve – atëherë ato anomali duhet të flamurohen automatikisht.

Në këtë skemë fakt-vërtetues, unë shpresoj se do të jemi në gjendje të gjejmë informacionin në burim dhe të zbulojmë prova të manipulimit. Organizatat e lajmeve, rekordet e të cilëve tregohen të jenë të besueshme, do të ponderohen pozitivisht nga sistemi digjital.

Një matje e tillë e besueshmërisë së burimit do të ishte një provë e ndërlikuar, por nuk më duket si e pamundur. Google bën diçka të ngjashme çdo herë që shkruani një frazë në kutinë e kërkimit.

Njerëzit ende mund të bazojnë vendimet e tyre në “fakte të dyshimta, të paverifikuara”, ashtu si një koleksionist ende mund të blejë një pikturë, origjina e së cilës dyshohet. Por, do të kishte të paktën një paralajmërim të drejtë.

Shpesh flasim për “tregun e ideve”, duke pritur që tregjet të veprojnë në mënyrë racionale dhe efikase. Në këtë kornizë, konsumatorët supozojnë se shumica e tregjeve nuk janë të manipuluara dhe se produktet e dëmtuara ose të pasigurta janë shfaqur.

Kjo është padyshim një problem i komplikuar kur malli është informacion – Amendamenti i Parë na lejon të promovojmë ide pa vlerësuar sigurinë e tyre. Por, Amendamenti i Parë nuk mbron mashtrimin apo shpifjen.

Ne jetojmë në një ekosistem informacioni. Nëse bëhet i ndotur, të gjitha krijesat që varen nga ky ekosistem janë në rrezik. Ne themi se drita e diellit është dezinfektuesi më i mirë. Por kjo është e vërtetë vetëm kur dielli shkëlqen me shkëlqim. /The Washington Post/Lexo.al/