Revolucioni që i nevojitet Evropës

Protestat spontane të rrugëve në Paris gjatë muajit të kaluar vijnë pothuajse saktësisht 50 vjet pas revoltës masive të majit 1968. Por kjo nuk do të thotë se të dy ngjarjet janë të krahasueshme. Les événements de mai 1968 ishte një kryengritje anarkiste nga studentët dhe punëtorët kundër tradicionalizmit dhe autoritarizmit të dukshëm të presidentit Charles de Gaulle. “Jelekverdhët” e sotëm, ndryshe, kanë larguar debatin intelektual dhe politik dhe shpejt u degjeneruan në një turmë trazirash.

Ajo që nisi si një protestë e denjë e shkallës së mesme kundër një takse të re për karburantin është rrëmbyer nga banditë profesionalë dhe ekstremistët që luftojnë kundër emigrantëve, Bashkimin Evropian dhe presidentin francez Emmanuel Macron. “Parisi po digjet”, tha Steven Bannon, ish-këshilltar i populistit i presidentit të SHBA-së, Donald Trump, në një paraqitje të kohëve të fundit së bashku me Marine Le Pen të së djathtës alternative ekstreme (ish-Froni Kombëtar). Sipas Bannon, “Jelekverdhët janë pikërisht të njëjtit lloj njerëzish që zgjodhën Donald Trumpin dhe që votuan Brexitin.”

Më keq akoma, aktivizmi ekstremist është përhapur tashmë në Belgjikën dhe Holandën fqinje, të cilët tani kanë një lëvizje të vetën të jelekverdhëve. Dhe në Itali, Matteo Salvini, ministri i brendshëm ksenofobik, i ka kapitalizuar trazirat për të nisur një sulm kundër politikave të Macronit. Pa llogarit se Italia është në nevojë edhe më të dëshpëruar sesa Franca për një axhendë reformash të stilit të Macronit.

Fakti që agjitatorët e të djathtës alternative djathtë po përdorin lëvizjen e jelekverdhëve si një platformë për të shtrembëruar urrejtjen dhe gënjeshtrat duhet të shqetësojë të gjithë evropianët. Në një mënyrë apo një tjetër, shumë nga partitë dhe lëvizjet populiste të sotme marrin mbështetje financiare nga Kremlini. Ka një numër gjithnjë në rritje provash që sugjerojnë se referendumi i Brexitit i Mbretërisë së Bashkuar i vitit 2016 u ndikua nga “para të errëta” nga Rusia. Dhe trollët rusë kanë vazhduar të nxisin urrejtje islamofobe në të gjithë Evropën Perëndimore.

E djathta alternative ka qenë shumë e suksesshme në shfrytëzimin e frikës së njerëzve për të dëmtuar zgjidhjet globale për sfidat globale siç janë emigracioni dhe ndryshimet klimatike. Për ata që përpiqen të arrijnë qëllime, mesazhi i krahut të djathtë në lidhje me refugjatët dhe emigrantët që fillojnë punë dhe shkatërrimin e kulturës evropiane mund të rezonojë fuqishëm. Dhe për ekonomitë rurale që përballen me taksa pak më të larta të karburantit, është me vend të besohet se ndryshimi i klimës është thjesht një mashtrim i përhapur nga elitat politike dhe “mediat”.

Një kundërlëvizje kundër një dezinformimi të tillë ka kohë që ka kaluar. Hapi i parë për të frenuar rrjedhën populiste euroskeptike është të tregosh të vërtetën dhe të nxjerrësh në pah gënjeshtrat. Por të mos jemi naivë. Kundërshtimi i kërcënimit të të djathtës alternative për shoqëritë tona do të kërkojë gjithashtu reformë të thellë.

Një kritikë e zakonshme populiste e BE-së është se ajo funksionon në mënyrë jo transparente dhe të pakuptueshme. Megjithatë, BE-ja tenton të jetë mjaft e dobët përballë sfidave globale. Pavarësisht pretendimeve të populistëve për tejkalim, institucionet evropiane pothuajse gjithmonë bëjnë “shumë pak, shumë vonë”. Kjo duhet të ndryshojë rrënjësisht. Ne duhet ta bëjmë BE-në shumë më demokratike, transparente dhe efikase – që do të thotë, më sovrane – sesa është sot.

Kjo nuk kërkon që ne të rishpikim rrotën. Duhet thjesht të kthehemi tek idetë e etërve themelues të Evropës: Jean Monnet, Paul-Henri Spaak, Robert Schuman, Alcide de Gasperi dhe të tjerë. Këta liderë kishin një vizion të qartë të një bashkimi më të thjeshtë dhe më të fortë, të udhëhequr jo nga një komision prej 28 anëtarësh, por nga një qeveri e vërtetë me 12 ministra. Ata do të lejonin që evropianët të votonin drejtpërsëdrejti për një parlament me kompetenca të plota dhe autoritet legjislative dhe pa sistemin e unanimitet që i ka lejuar shtetet anëtare mashtruese, si Hungaria, t’i lidhnin duart të gjithë bllokut.

Duhet vetëm të kthehemi tek idetë e etërve themelues të Evropës: Jean Monnet, Paul-Henri Spaak, Robert Schuman, Alcide de Gasperi dhe të tjerë. Këta liderë kishin një vizion të qartë për një bashkim më të thjeshtë dhe më të fortë, të udhëhequr jo nga një komision prej 28 anëtarësh, por nga një qeveri e vërtetë me 12 ministra.

Mbi të gjitha, ne nuk duhet të barazojmë demokracinë liberale me status quo-n, që siguron vendimmarrje të ngadaltë dhe të vështirë. Nëse BE-ja papritur do të merrte vendime kolektive me shumicë të thjeshtë, problemet me të cilat ajo përballet nuk do të dukeshin më të vështira. Më në fund, Evropa do të ishte në gjendje të qëndronte vetë në këmbë dhe të trajtonte problemet e qytetarëve të saj.

Për shembull, me një ushtri evropiane që shërben si një shtyllë autonome brenda NATO-s, BE-ja nuk do të duhej më të varej nga SHBA-ja për vendimet e sigurisë. Me një treg të vetëm dixhital, do të lindnin më në fund alternativa evropiane për Google, Facebook, Amazon, Samsung dhe Huaëei. Dhe me një patrullë kufitare evropiane dhe rojë bregdetare, evropianët do të ishin shumë më pak të varur nga Turqia, Rusia dhe të tjerët kur vjen fjala për menaxhimin e flukseve të emigracionit.

Sigurisht, kontrollimi i kufijve tanë nuk do të thotë izolim nga pjesa tjetër e botës evropa do të ketë gjithmonë nevojë të angazhohet me fuqi të tjera. Por ajo duhet ta bëjë këtë nga një pozicion force.

Nëse BE-ja mund të rizbulojë potencialin e saj demokratik, e djathta alternative nuk do të ketë më baza mbi të cilat të nisë sulmet ndaj bashkëpunimit ndërkombëtar dhe multilateralizmit. Në një Evropë më demokratike, qytetarët që dolën në rrugë do ta bënin këtë jo për të bërë dash kurbani emigrantët dhe gazetarët, por për të kërkuar zgjidhje për sfidat e vërteta me të cilat përballemi.

Para se të zgjerohej, lëvizja e jelekverdhëve bazohej mbi një shqetësim të vërtetë për sigurinë ekonomike. Mësimi për të gjitha shtetet anëtare të BE-së është se ne duhet të mbështesim sistemet tona kombëtare të sigurimeve shoqërore, ndërsa vazhdojmë para me reformat në nivel BE-je. Me një sindikatë të plotë bankare, kursimet e qytetarëve do të ishin të sigurta dhe taksapaguesit nuk do të përfundonin në grevën e sektorit privat. Dhe me një bashkim monetar të plotë dhe një buxhet të përbashkët autonom, eurozona do të ishte shumë më elastike në rast të një krize tjetër financiare.

Derisa Evropa të marrë seriozisht çështjen e reformave ekonomike, ekonomia jonë do të vazhdojë të përkeqësohet vis-a-vis në krahasim me pjesën tjetër të botës. Që prej vitit 2019, norma mesatare vjetore e rritjes në zonën e euros ka qenë 1.3%, krahasuar me 2.3% në Shtetet e Bashkuara. Ky hendek përfaqëson 1.2 trilionë euro (1.4 trilionë dollarë) nga 2010-2018, ose rreth 500 miliardë euro të humbura në lidhje me të ardhurat nga taksat. Vetëm për Francën, kjo arrin në 10 miliardë euro çdo vit – kostoja buxhetore e asaj që Macron propozoi kohët e fundit për të përmbushur kërkesat fillestare të jelekverdhëve.

Kryengritja që i nevojitet Evropës nuk do të ndodhë në rrugët e Parisit apo Brukselit, por brenda institucioneve të paralizuara të BE-së. Për më shumë se pesë dekada, pushteti brenda Evropës ka qenë i ndarë midis konservatorëve dhe socialistëve, të cilët, në mënyrë kolektive, nuk kanë arritur të trajtojnë si duhet sfidat e ditës.

Është koha t’i lëmë pas bisedat për Evropën. Periudha aktuale kërkon vepra. Në zgjedhjet e Parlamentit Evropian në maj 2019, “Brezi Evropë” mund të thyejë rendin e vjetër politik dhe të nisë revolucionin në rrugët dhe në korridoret e demokracisë evropiane. /Project Syndicate/BIRN/