Kohë ndryshimesh!

Fatmir Salihu

Kosova po hynë në dekadën e dytë prej shpalljes së pavarësisë. Logjika thotë se me kalimin e kohës, shteti do të duhej të forcohej dhe të ishte më mirë se ka qenë para shpalljes së pavarësisë. Pritjet ishin se çdo vit shteti do të përmirësohej në krahasim me vitin paraprak. Por, fatkeqësisht, nuk është kështu – dhe kjo për shumë arsye.

Në vitet e fundit jemi dëshmitar të një dekadence totale në Kosovë, dhe atë në të gjitha fushat e jetës – qytetarët e Kosovës e dinë më së miri këtë rënie – ata e përjetojnë këtë në lëkurën e tyre.

Më i dhimbshëm dhe shumë dëshpëruese është fakti se në raport me Serbinë jemi duke bërë hapa tmerrësisht prapa dhe jemi duke humbur terren që vështirë se do të mund të kompensohet në të ardhmen. Bisedimet teknike që i quante Thaçi, tani më janë shndërruar në bisedime të thella politike, duke rrezikuar kështu gjithë pavarësinë e Kosovës sipas planit të Ahtisaarit – edhe ashtu  proces jo shumë favorshëm për ne.

Se kjo dekadencë nuk ka të ndalur, tregojnë edhe ultimatumet e kohëve të fundit nga BE. Gjuha e përdorur nga zyrtarë të BE është e frikshme dhe shumë e njëanshme. Në horizont shihet qartë tendenca për të mos-kuptuar Kosovën dhe mirëkuptuar Serbinë. Për BE fakti që një zyrtar Serb thyen rregullat e paracaktuara për hyrjen e zyrtarëve serb në Kosovë nuk është problem, për ta çështje serioze është intervenimi i policisë së Kosovës. Fakti qe zyrtarët serb thyejnë marrëveshjet e arritura nën hundën e BE nuk duket të jetë problem për ta. Duket se gradualisht po hymë në një trajektore rënëse ku rënia me shpejtësi të madhe duket se do të jete e fortë – dhe e dhimbshme.

Elita politike në Kosovë assesi të kuptoj se Brukseli nuk është më si ka qenë më herët, strukturat politike në kryeqytetet evropiane kanë ndryshuar rrënjësisht, Britania e Madhe nuk është më pjesë e BE, dhe as SHBA-të nuk kanë më qëndrimet e mëhershme. Harta gjeopolitike po ndryshon me të madhe. Duket se politika ne Kosovë jo që nuk do – por nuk ka as kapacitet të kuptojë këto ndryshime dhe të reagojë sipas situatës së re të krijuar.

Nga ana tjetër, Serbia shumë mirë është duke kapitalizuar këtë ndryshim në favor të sajin. Është e dhimbshme kur sheh se reliktet e kohës së Millosheviqit janë duke fituar terren në raport me Kosovën. Mirëkuptimi i tyre nga ana e BE është i dhimbshëm, aq më tepër kur dihet botërisht se shumica e tyre i kanë duart e lara me gjak. Tani përjetojmë kohën kur viktima qortohet ndërsa agresori shpërblehet.

Ndonëse një frymë ndryshe po vjen nga Brukseli – dhe kjo vërehet me të madhe, megjithatë BE nuk është fajtori kryesor për këtë ndryshim radikal karshi nesh. Fajin kryekëput e ka elita politike kosovare e cila nuk është e përgatitur as minimalisht për tu ballafaquar me Serbinë, e lëre më me BE.

Rezultatet e bisedimeve të deritashme dhe koncesionet e shumta vërtetojnë një gjë të tillë katërçipërisht. Kjo qasje duhet të ndryshoj, edhe pse tani mund të jetë shumë vonë. Sinjalet për ndonjë ndryshim eventual pozitiv nuk duken.

Arsyen pse kemi ardhur në këtë gjendje më së miri e gjejmë në librin “ Pse dështojnë kombet”, shkruar nga Acemoglu dhe Robinson. Citati në vijim duket se është shkruar enkas për Kosovën.

“……Vendet rriten kur ato vënë në vend institucionet e duhura politike pro rritjes dhe ato dështojnë – shpesh në mënyrë spektakolare – kur ato institucione ngurtësohen ose dështojnë të përshtaten. Njerëzit e fuqishëm gjithmonë dhe gjithkund synojnë të arrijnë kontrollin e plotë mbi qeverinë, duke minuar progresin më të gjerë shoqëror për shkak të lakmisë së tyre. Mbani ata njerëz nën kontroll me anë të demokracisë efektive ose shikojeni kombin tuaj duke dështuar”.

Elita politike në Kosovë qartazi nuk ka qenë e përgatitur për shtet ndërtim. Ajo më shumë ka qenë e interesuar të gllabërojë se sa të rris mirëqenien  e qytetarëve të Kosovës dhe ta funksionalizoj shtetin. Ajo nuk është e përgatitur as për proceset e rrezikshme në të cilat po hyjmë apo pritet të hyjmë. Si e tillë ajo duhet të shkojë.

Kështu më nuk shkon. Shqiptarët më në fund duhet të bëjnë zgjedhjen e duhur, përndryshe mundi dhe sakrifica e tyre e deritashme mund të shumëzohen me zero. Shqiptarët e Kosovës nuk mund të përballojnë kriza të njëpasnjëshme!