“Fëshfërima në errësirë”

Në samitin e dhjetorit, Këshilli Evropian edhe një herë vendosi të shtyjë zvarritjen e negociatave. Në përfundimet e tij ai vuri në dukje: “BE do të kërkojë të koordinojë në çështjet që lidhen me Turqinë dhe situatën në Mesdheun Lindor me Shtetet e Bashkuara”. Pra, problemi i është kaluar Joe Bidenit, por për vetë-respektimin e saj, BE-ja duhet të vendosë çfarë duhet të bëjë me Turqinë.

Sidoqoftë, Përfaqësuesi i Lartë i BE-së dhe Komisioni janë ftuar të paraqesin një raport mbi gjendjen e lojës në lidhje me marrëdhëniet politike, ekonomike dhe tregtare BE-Turqi dhe mbi instrumentet dhe opsionet se si të veprohet. Kështu që të gjithë jemi duke pritur për të dëgjuar atë që Josep Borrell ka për të thënë.

Shpresojmë se do të pritet me një përgjigje më pozitive sesa vizita e tij në Moskë në kërkim të “një dialogu më konstruktiv”. Siç shpjegoi Borrelli, ai kishte për qëllim “të provonte, përmes diplomacisë parimore, nëse qeveria ruse ishte e interesuar të adresonte ndryshimet dhe të ndryshonte trendin negativ në marrëdhëniet tona”.

Çështjet e të drejtave të njeriut dhe liritë themelore ishin në qendër të vizitës së tij, por thirrja e tij, duke përfshirë një thirrje për lirimin e menjëhershëm dhe të pakushtëzuar të Alexei Navalny, ra në vesh të shurdhër. Në vend të kësaj, ai u takua me një konferencë shtypi “të organizuar në mënyrë agresive” dhe dëbimin e tre diplomatëve të BE.

Në vend që të kënaqem me mendime dëshirash, një vlerësim i ngjashëm me atë në Financial Times, “Akti i tretë i Vladimir Putin” do ta shpëtonte Borrellin nga zhgënjimi. Duke gjykuar nga takimi i tij në janar me ministrin e jashtëm turk Mevlut Çavucoglu, ai ka të ngjarë të bëjë të njëjtin gabim.

Nën drejtimin e kancelares gjermane Angela Merkel, BE ka miratuar “një agjendë pozitive” me Turqinë, e cila në qarqe të caktuara ka fituar pothuajse të njëjtin status si kërkimi për Gralin e Shenjtë.

Në shkurt, Fondi Gjerman Marshall mbajti një uebinar “në kërkim të një axhende pozitive”, ku eurodeputetja kroate Zelana Zovko, e cila është kryetare e Forumit BE-Turqi, injektoi një shënim të realizmit kur deklaroi se disa thirrje telefonike në Gjermani ishin jo mjaftueshëm. Turqia duhet të “ecë në bisedime” dhe të demonstrojë përmirësime në lidhje me shoqërinë civile, gazetarët dhe të drejtën për të protestuar.

Në një uebinar, të mërkurën e kaluar, mbajtur nga Këshilli i Atlantikut mbi një perspektivë afatgjatë të marrëdhënieve BE-Turqi, kishte marrëveshje mbi interesat e përbashkëta, tregtinë, migracionin dhe sigurinë, por një nga folësit bëri thirrje për një përqendrim në çështje të prekshme. Po, me të vërtetë, le ta bëjmë atë.

Theksimi i Josep Borrellit mbi çështjet e të drejtave të njeriut dhe liritë themelore është përputhur me kthimin e administratës Biden në Këshillin e KB për të Drejtat e Njeriut dhe një ripranim të “një politike të jashtme të përqendruar në demokraci, të drejtat e njeriut dhe barazinë”. Kjo, në parim, duhet t’i vendosë ShBA në një rrugë përplasjeje me Turqinë dhe Presidenti Biden ende nuk i ka bërë një telefonatë Presidentit Erdogan.

Në një përpjekje për të rinovuar marrëdhëniet BE-Turqi, Erdogani ka paraqitur një Plan Veprimi për të Drejtat e Njeriut, i cili tashmë është konsideruar i vdekur. Asnjë nga tre uebinarët që kam marrë pjesë (dy me Këshillin Atlantik) nuk e kanë adresuar çështjen e refuzimit të Turqisë për të respektuar vendimin e Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut dhe lirimin e liderit kurd Selahattin Demirtas dhe humanistit Osman Kavala. Mbi të gjitha, Turqia, si Rusia, është një anëtare e Këshillit të Evropës dhe e detyruar të respektojë vendimet e Gjykatës.

Siç demonstrohet nga një numër telefonatash nga Erdogan në Merkel dhe gjithashtu presidenten e Komisionit të BE, Ursula von der Leyen, çështja kryesore për Turqinë është zbatimi i deklaratës së 18 marsit nga 2016. Kjo përfshinte gjashtë miliardë euro për refugjatët sirianë në Turqi , hapat drejt liberalizimit të vizave dhe një azhurnim të Bashkimit Doganor si dhe një angazhim për të “ri-aktivizuar” procesin e pranimit.

Marrëveshja erdhi si një përgjigje ndaj vendimit të keq gjykuar të Angela Merkelit në 2015 për të hapur dyert e Evropës për mbi një milion refugjatë të Lindjes së Mesme, gjë që e bëri atë të nxitonte në Stamboll dhe t’i ofronte Erdoganit stimuj për të ndaluar migrimin. Korrikun e kaluar kjo u rrit me 485 milion euro, por siç e bëri të qartë të mërkurën zëvendës ministri i jashtëm i Turqisë Faruk Kaymakcı, marrëveshja ka nevojë për rinovim.

Por, ka pika ngjitjeje. Liberalizimi i vizave kërkon përafrimin e legjislacionit të terrorit me standardet evropiane dhe deri tani përkufizimi i terroristit në Turqi ka arritur të përfshijë pothuajse të gjithë që nuk pajtohen me presidentin dhe qeverinë e tij.

Në lidhje me një azhurnim të Bashkimit Doganor, Parlamenti Evropian në draft raportin e tij thekson se një modernizim i Bashkimit Doganor mund të jetë i dobishëm për të dy palët dhe do ta mbante Turqinë të ankoruar ekonomikisht dhe normativisht në BE. Sidoqoftë, ai rithekson se kjo do të duhet të bazohet në kushtëzim të fortë në lidhje me të drejtat e njeriut dhe liritë themelore. Për më tepër, thekson se duket joreale të parashikohet ndonjë modernizim i Bashkimit Doganor duke pasur parasysh rrethanat aktuale.

Pra, kur Këshilli Evropian mblidhet në 25-26 mars, është një pyetje e hapur nëse vendet anëtare do të bien dakord edhe një herë për një politikë akomodimi ndaj Turqisë apo nëse ata do të mbajnë një qëndrim parimor.