Lufta e re e ftohtë po gatuhet në Siri

Dmitri Trenin

António Guterres, Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara, së fundmi tha se Lufta e Ftohtë ishte kthyer me një hakmarrje, por edhe me një ndryshim. Kjo është e saktë, por e vonuar gjithashtu. Konfrontimi i ri midis Rusisë dhe Shteteve të Bashkuara filloi në vitin 2014 dhe është intensifikuar që nga ajo kohë, duke kulmuar me sulmet kundër Sirisë, të udhëhequr nga SHBA, për të cilat administrata Trump fajësoi qeverinë siriane dhe aleatët e saj rusë dhe u zotua të vazhdojë për një kohë të pacaktuar, nëse do të ishte e nevojshme. Presidenti rus Vladimir Putin u përgjigj, nga ana tjetër, se sulmet ishin një “akt agresioni” që do të “kishte një efekt destruktiv në të gjithë sistemin e marrëdhënieve ndërkombëtare”.

Konfrontimi i ri midis Rusisë dhe Shteteve të Bashkuara ka arritur kështu në çastin e parë të “krizës raketore”. Mënyra se si do të trajtohet – nëse prodhon një përplasje të drejtpërdrejtë ushtarake midis forcave të armatosura të Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë – do të ketë rëndësi për tërë botën.

Konfrontimi origjinal i Luftës së Ftohtë ishte shumë i ndryshëm nga konfrontimi i sotëm mes Uashingtonit dhe Moskës. Nuk ka më simetri, balancë apo respekt midis palëve. Nuk ka as frikë në rritje për një Armageddon bërthamor, i cili ka efekt paradoksal për ta bërë shumë më të lehtë rrëshqitjen përtej pikës të mos kthimit prapa.

Përgjigja kundër Rusisë, për shumë në Perëndim, është bërë një vazhdimësi e luftës kundër terrorit, me Putinin në rolin e Sadam Huseinit. Kështu, ndryshe nga Bashkimi Sovjetik, Rusia trajtohet si një shtet mashtrues. Në këtë garë shumë të pabarabartë, Shtetet e Bashkuara në thelb kanë përjashtuar mundësinë e një kompromisi strategjik me kundërshtarin e tij të padenjë: Për udhëheqësit e SHBA-së, kompromisi me Rusinë do të thotë të kompromentohet vetvetja. Kjo ngre pragun për Kremlinin në maksimum.

Zyrtarët profesionistë të sigurisë ushtarake dhe asaj kombëtare në Shtetet e Bashkuara ndoshta i kuptojnë rreziqet e situatës shumë më mirë se politikanët dhe udhëheqësit e opinionit publik. Në Siri, dekonfliktimi midis forcave ushtarake amerikane dhe ruse ka funksionuar mjaft me sukses. Shefi i Shtabit të Përgjithshëm rus ka pasur kontakte të rregullta, duke përfshirë takime ballë për ballë, me kryetarin e shefave të përbashkët të Shtabit të SHBA, sekretarin e mbrojtjes dhe së shpejti do të takohet me komandantin më të lartë aleat të NATO-s në Evropë. Në fillim të vitit, krerët e agjencive kryesore të inteligjencës të Rusisë – Shërbimi Federal i Sigurisë, Shërbimi Informativ i Huaj dhe Drejtoria Kryesore e Inteligjencës – bënë një vizitë të përbashkët të paparë më parë në Shtetet e Bashkuara.

Nën atmosferën e histerisë dhe shpërthimit të shfrenuar, këto kanale të komunikimit duken shumë më të forta se kanali i famshëm në Uashington midis Robert Kennedy dhe një operuesi të inteligjencës ruse që shërbeu për të transmetuar mesazhe mes John F. Kennedy dhe Nikita Hrushovit. Megjithatë, ndryshe nga Lufta e Ftohtë, e cila kryesisht ishte një luftë me aleatë, konfrontimi i ri është një angazhim më i drejtpërdrejtë. Në fushën e informacionit, ekonomisë dhe financave, politikës dhe kibernetikës, lufta e SHBA-Rusisë është tashmë e drejtpërdrejtë. Në sferën ushtarake, Rusia dhe Shtetet e Bashkuara për herë të parë që nga Lufta e Dytë Botërore po luftojnë në të njëjtin vend, por tani qëllimet dhe strategjitë e tyre janë shumë të ndryshme, nëse nuk kundërshtojnë njëri-tjetrin. Udhëheqësit ushtarakë në të dyja anët mund të bëjnë shumë për të shmangur incidentet, por ushtrimi i politikës është mbi nivelin e tyre.

Ajo që sapo u parashtrua është skenari më pak i keq: një seri sulmesh amerikane dhe të aleatëve që janë kryesisht simbolike, që synojnë disa objekte ushtarake siriane, por duke kursyer qendrat kryesore të komandës dhe kontrollit dhe duke shmangur çdo objektiv të mundshëm rus – jo vetëm baza ose forcat ruse por edhe personelin rus dhe civilët të cilët janë të përhapur gjerësisht në të gjithë infrastrukturën ushtarake dhe qeveritare siriane. Një sulm i tillë do të dërgonte marrëdhëniet ruso-perëndimore në një pikë të re të ulët dhe do të çonte në më shumë akuza, sanksione dhe kundërsanksione, por kjo nuk do të rrezikonte paqen.

Skenari më i keq, nga ana tjetër, do të bënte pikërisht këtë. Shumë njerëz mund të kenë humbur paralajmërimin nga gjenerali Valery Gerasimov, shefi i Shtabit të Përgjithshëm rus, i cili, pak javë përpara sulmit të dyshuar kimik në Douma, pikturoi pikërisht skenarin e një sulmi të ndërlidhur kimik në enklavën e kontrolluar atëherë nga rebelët, i cili në skenarin e tij do të shërbente si një pretekst për sulme masive amerikane kundër udhëheqjes siriane në Damask. Nëse rusët do të jenë në shënjestër në një sulm të tillë, tha Gerasimov, ushtria ruse në rajon do të përgjigjet duke rrëzuar raketat a hedhur dhe duke gjuajtur kundër platformave nga të cilat ato u nisën.

Disa komentues i kanë hedhur poshtë këto paralajmërime si bllof. Ata tregojnë për inferioritetin e qartë të Rusisë në armët konvencionale në krahasim me Shtetet e Bashkuara. Nëse rusët përpiqen të zbatojnë atë që ka përshkruar Gerasimov, vazhdon argumenti, kontigjenti i tyre ushtarak në Siri do të zhdukej në disa minuta, dhe Moska do të duhej të pranonte një humbje poshtëruese, e cila mund të jetë edhe fundi i konceptimit të saj të keq për sfidën ndaj fuqisë dominuese të Amerikës. Ndoshta. Por ka një shans që konflikti rajonal nuk do të mund të ndalej atje dhe në vend të kësaj të përshkallëzohej në një nivel tërësisht të ndryshëm.

Edhe nëse përplasja e tanishme në Siri nuk do të çojë në skenarin më të keq, situata midis SHBA-Rusisë do të mbetet jo vetëm e tmerrshme por në thelb e pashpresë për të ardhmen e pacaktuar. Qasja e Amerikës ndaj Rusisë ka të ngjarë të përbëhet nga një rritje metodike e presionit mbi të në fusha të shumëfishta – duke pritur që në një moment presioni do të bëhet i padurueshëm për Moskën. Kremlini, nga ana e tij, është i bindur se nuk do të dorëzohet, duke ditur se kundërshtari do të jetë i pamëshirshëm edhe pas fitores së tij.

Rezultati, për momentin, është i hapur. Ajo që është e qartë është se testimet periodike të vullnetit dhe zgjidhjes do të vazhdojnë të çojnë në krizat ndërkombëtare, qoftë në Siri, Ukrainë apo gjetkë. Politikëbërësit duhet të mësojnë nga vartësit e tyre ushtarakë: Ata duhet të mbajnë mendjet e tyre të qetë dhe të mendojnë për pasojat e veprimeve të tyre, të synuara dhe të paqëllimta. Lejimi i konfrontimit të ri amerikano-rus ka më shumë gjasa për të çuar në një përplasje të papritur në kokë. /Foreign Policy/Lexo.al/