Na fal o burrë i dheut!

Bojkotim i qëllimit, rastësi, porosi nga lart apo xhelozi intelektuale me rastin e manifestimit letrar “Esat Mekuli”?!

Takimet letrare Esad Mekuli organizohen nga Lidhja e Shkrimtarëve e Kosovës. Këtë herë në manifestim morën pjesë anëtarët e Lidhjes së Shkrimtarëve, përfaqësuesit nga shoqatat e ndryshme të vendit, me punimet e tyre në gjini të ndryshme letrare, që këtë manifestim e bën madhështor. Por, gazetarët dhe redaktorët e shumtë e bojkotuan lajmin për këtë manifestim letrar e shkencor, televizione të shumta e gazeta, po ashtu e bojkotuan dhe nuk e thanë asnjë fjalë për këtë takim?!

Pse kështu?

I frikësohen porosisë së fjalëve të poetit, apo janë të porositur nga dikush, atje nga “lart”, që të mos e thonë asnjë fjali për këtë takim kulturor?

I frikësohen poezisë së poetit, i cili, me rastin e lajmit për marrëveshjen sekrete për shpërnguljen e katërqindmijë të ashtuquajturve “turq” në shkretëtirat e Anadollit, shkroi poezinë e pavdekshme (dhe sot aktuale): “A është fajtor shqiptari?”, (1938).
“A është fajtor shqiptari?

A është fajtor shqiptari pse nën këtë qiell jeton,
nën këtë qiell, në trojet e të parëve të vet?

A është fajtor pse është e përkundër të gjithave qëndron

Shqiptari, rob e njeri, që do i vetvetes të jetë?!
A është fajtor shqiptari pse sytë flakë i vetojnë,
duke shikuar se si tjetri nga plangu e shtëpia dëbon?

A është fajtor pse është edhe kur të mos jetë dëshirojnë,
pse për vatër derdh gjak dhe i gjallë nuk e lëshon?

A është fajtor shqiptari pse, si të tjerët, do
të jetojë si njeri në të vetat sot e përpjetë?

A është fajtor pse, përkundër dhunës, rron e qëndron
nën qiellin e Kosovës loke, në truallin e të parëve të vet?

Esat Mekuli është poet popullor, është i vegjëlisë, është i shqiptarëve. Edhe pse poeti nuk pati fatin t’i ruajë të gjitha dorëshkrimet e tij (shumica i humbën duke kaluar lumin e “Bistricës” në Pejë, i ranë nga strajca e krahut), prodhimet e tij, megjithatë, janë të një vlere të lartë, historike, kulturore e letrare.

Poeti prodhoi cilësi, prodhoi shumë, por i dolën në dritë pak krijime. Megjithatë, Esat Mekuli është intelektuali i parë shqiptar në ish-Jugosllavi që, pa u kursyer, ngriti zërin dhe goditi me fjalën e tij politikat kundërshqiptare të kohës që me dhunë dëbonin shqiptarët nga trevat e tyre.

Poeti ishte i drejtpërdrejtë, porosia e tij ishte e qartë dhe kryengritëse. Gjuha e tij nuk është disfatiste, nuk është kapitulluese. Ai dhe poezia e tij shigjetuese u bënë “universiteti popullor” i shqiptarëve të pauniversitet. Mekuli ishte dhe mbetet mediumi më i pavarur dhe më i besueshëm shqiptar për shqiptarët që ishin të administruar e të okupuar nga Jugosllavia e AVNOJ-it.

Dritarja që të jepte shpresë e dera humane që të pranonte, ishte simboli që populli i ndërtoi poetit. Në poezinë e tij të thellë e prekëse: “O vëlla me sharrë në krah”, poeti qanë përmes fjalisë së tij për fatin e keq e diskriminues që regjimi serb e ai jugosllav ushtronte ndaj biologjisë së popullit shqiptar. Këtu poeti klith e nuk pajtohet me poshtërimin që Jugosllavia bënte ndaj shqiptarëve. Përpos që ata na mohonin historinë, gjuhën dhe kulturën, tanimë serbët dhe titistët e mohonin edhe të drejtën të ishin “njeri” e kundërshtonin të quheshe njeri.

Pse kështu, të dashur lexues?

Për bukë të gojës shqiptarët e skamur iknin në mërgim, në Beograd e në Serbinë e kamur. Atje buka e mërgimit ishte e lyer “me gjak”. Atje, për dioptrinë e syzeve të elitës intelektuale dhe të politikave serbe, shqiptari nuk ecte në “dy këmbë”, por me katër këmbë. E quanin “njeri me bisht”. Ishim jo njerëz, shtazë të egra, ishim ne. E shtazët duhej të ndiqeshin, të vriteshin, veçanërisht ato të egrat, gjithsesi sipas regjimit të kohës. Kjo ishte fotografia e shqiptarëve e ndërtuar nga serbët evropianë! E këtë fotografi e prishi dhe e grisi Esat Mekuli me mendjen e tij e me guximin e tij.

Esat Mekuli la pak prodhime letrare. Ky doktor i shkencave të veterinarisë, i shkolluar në Perëndim, nuk e pranoi “vulën e shtazës” për popullin e tij; e luftoi këtë prodhim racist dhe e shigjetoi në vazhdimësi. E mbrojti me penë e me gjuhën shqipe. Edhe pse i poshtëruar dhe i gjykuar, poeti as dhe njëherë dhe askund nuk e zhvlerësoi kombin serb, por si intelektual i shekullit ai qortoi hegjemoninë serbe dhe kritikoi urrejtjen që kishte elita serbe ndaj shqiptarëve si qenie njerëzore.

Çfarë bëjmë ne sot?

Sot kjo gazetari e kjo klasë e jona politike “e harron”, e anashkalon! Si është e mundur që media shqipe të mos e përkujtojë e të mos e nderojë poetin për “universitetin e tij”? A ka etikë, a ka moral? A ka sinqeritet në hapësirën tonë publike? A ka nder në privatësinë tonë?

Të nderuar lexues, Esat Mekuli nuk pajtohej që shqiptarët të ishin “mërgimtarë” në shtëpi të vet. Ai e dinte fort mirë peshën e rëndë “të gurit të mërgimit”. Të parët e tij, nokshiqanët trima e mendjehollë, Plava e Gucia historike e kishin shijuar helmin e mërgimit. Mekuli ishte larghedhës në fjalën e tij. Ai doli deri në vetëflijim për të drejtat e popullit të tij. Ai ishte kundër ndarjes raciste që u bëhej shqiptarëve.

Esat Mekuli ishte edhe mësuesi e prindi i dashur i gazetarëve të paktë shqiptarë të kohës. Ai me dashuri e me përkushtim ia mësoi ecjen medies shqipe. Ai është guri i parë i gazetarisë dhe medies shqipe në ish-Jugosllavi.

Sa keq, sot po këta e harruan dhe e poshtëruan?

Pse bre?!