Për demokracinë…

Demokracia mund të jetë një fjalë e njohur për shumicën dërmuese të shoqërisë. Pra, sot termi demokraci botërisht kuptohen që rrjedh nga greqishtja: Demos-Popull dhe Kratia-Rend. Sipas Abraham Lincolnit, “demokracia është një qeveri e popullit, nga populli dhe për popullin”.

Ky term është përhapur gjerësisht në politikë, por si rezultat i përdorimit të gjerë e ka humbur përmbajtjen e qartë. Sistemi demokratik në vete përfshin komponentë të veçantë, si: pushteti i shumicës, ligjet themelore, parimet juridike, shtetin social, ndarjen e pushteteve, zgjedhjet e përgjithshme, aftësitë konkurruese në mesin e mendimeve dhe pozicioneve të ndryshme, pluralizmin politik, barazinë shoqërore, pjesëmarrjen qytetare dhe shumë segmente tjera të shoqërisë.

Në konceptin modern të shoqërisë, demokracia është interpretuar në disa kuptime: i pari është kuptimi i gjerë, që përfshin një sistem publik brenda të cilit janë të bazuara të gjitha format dhe aktivitetet e jetës shoqërore. Kuptimi i dytë është një kuptim i ngushtë që përfshin një formë të qeverisjes së shtetit, ku njerëzit kanë të drejta të barabarta për pushtet, ndryshe nga monarkia ku vetëm një person i vetëm është i veshur me pushtet dhe ku qeverisja është e centralizuar në duart e një grupi të personave. Në kuptimin e tretë demokracia është e njohur si një model ideal i strukturës sociale, që paraqet një opinion të caktuar shoqëror të bazuar në vlerat e lirisë, barazisë dhe të drejtat e njeriut dhe ku individët dhe grupet shoqërore me anë të këtyre vlerave demokratike shprehin vullnetet e tyre për realizimin e aspiratave dhe qëllimeve të tyre.

Në këtë kuptim termi demokraci konsiderohet si një lëvizje sociale, si një formë e orientimit politik, si një sistem që mundëson integrimin e individëve në programet e ndryshme shoqërore dhe politike. Ndërsa, interpretimi i fundit i termit demokraci nënkupton një sistem të caktuar të energjisë. Në thelb ajo përfaqëson një formë të organizmit të jetës politike që reflekton zgjedhjen e lirë dhe konkurruese publike për çdo alternativë të zhvillimit shoqëror, pra me pjesëmarrjen e të gjitha segmenteve të popullsisë në aktivitetet e pushtetit.

Demokracia është e hapur për të gjitha variantet e zgjedhjes sociale; demokracia është një mënyrë e funksionimit të sistemit politik; është një mënyrë e organizimit të jetës shoqërore e bazuar në njohjen e njerëzve si burim i pushtetit, të drejtat e tij për të marrë pjesë në zgjidhjen e çështjeve shtetërore, publike dhe në garantimin e lirisë qytetare. Në këtë mënyrë duhet thënë se karakteristikat kryesore të demokracisë, si një mënyrë moderne kushtetuese dhe e funksionimit të sistemit politikë dhe qeverisës janë: njohja e njerëzve si burim të pushtetit shtetëror. Kjo e drejtë qytetare do të thotë se nëpërmjet sistemit demokratik formohet pushteti i mirëfilltë shtetëror i dalë nga zgjedhjet e lira dhe korrekte dhe ku njeriu drejtpërdrejtë merr pjesë në zbatimin e politikave shtetërore, me anë të referendumeve, nëpërmjet organeve përfaqësuese etj.

Në kuptimin e veçantë të sistemit politik, demokracia mundëson funksionalizimin e plotë dhe sigurimin e të drejtave të qytetarëve për të marrë pjesë në administrimin e punëve të shtetit; garanton të drejtën ekskluzive të qytetarëve për të zgjedhur dhe për të qenë të zgjedhur; për të formuar parti politike dhe lloje të tjera të organizatave; forcon rolin e shoqërisë civile, garanton lirinë e fjalës dhe të mendimit, lirinë e marrjes dhe shpërndarjes së informacionit dhe shumë forma tjera të aktivitetit qytetarë.

Kjo do të thotë se varësisht nga forma e zbatimit të sovranitetit shtetëror, demokracia mund të ndahet në demokracinë e drejtpërdrejtë dhe përfaqësuese.

Në kuptimin modern të shoqërisë, demokracia është e përcaktuar në një formë pluraliste dhe në këtë kuptim ajo është e bazuar në diversitetin dhe pluralizmin e interesave publike, ekonomike, sociale, kulturore, fetare, etnike, grupore, rajonale etj. Pra, demokracia është alternativa e shprehjes së qëndrimeve të individëve, partive politike, organizatave publike, lëvizjeve të ndryshme shoqërore etj.

Tiparet pluraliste të demokracisë moderne shprehin faktin se njerëzit janë bartës të pushtetit suprem; ata përfaqësojnë veten si një tërësi e grupeve shoqërore, profesionale, etnike, kulturore, demografike, territoriale, fetare dhe ku një individ realizon personalitetin e tij nëpërmjet pjesëmarrjes aktive në grupet e ndryshme shoqërore.

Në shoqërinë moderne njerëzit flasin dhe njohin forma të ndryshme të demokracisë dhe flasin për rolin e sistemit demokratikë në fushat e ndryshme të shoqërisë. Në këtë aspekt vjen në shprehje roli i demokracisë në sistemin politikë. Në fakt, politika në shoqërinë moderne është një nga fushat kryesore të bashkëpunimit shoqëror, ngase brenda sferës politike individët dhe grupet e ndryshme i nënshtrohen konkurrencës, luftës dhe kompromiseve të ndryshme. Prandaj, për të mundësuar një konkurrencë të duhur ndërmjet individëve dhe grupeve shoqërore, është e domosdoshme të ekzistojë një sistem demokratik i mirëfilltë. Sepse, demokracia mundëson një formë të qeverisjes e cila i lejon individët dhe grupet e ndryshme shoqërore të shprehin lirshëm interesat e tyre dhe të gjejnë zgjidhje kompromisi në luftën e tyre konkurruese.

Në këtë rast shteti është përgjegjës për funksionimin e fuqishëm të të gjithë sektorëve, për fuqizimin e sistemit shoqëror dhe për ruajtjen e drejtësisë sociale. Shteti në të vërtetë është si një arbitër që siguron respektimin e ligjit, përcakton rregullat e lojës në konkurrencën e grupeve, ndalon fuqinë nga monopolizmi etj.

Demokracia moderne ka shumë përparësi, sepse ajo është veçanërisht e rëndësishme për shumicën e shteteve moderne. Demokracia mbështet shoqërinë civile; në një shoqëri demokratike shteti kujdeset për të drejtat dhe përgjegjësitë e të gjithë qytetarëve; demokracia i jep çdo qytetari një shans për të marrë pjesë në nivelet më të larta të pushtetit; demokracia siguron stabilitetin relativ dhe funksionimin normal të shtetit.

Mirëpo, edhe përkundër kësaj demokracia si sistem qeverisës, ende vazhdon të mbetët një koncept i keqkuptuar dhe i keqpërdorur edhe në shoqërinë moderne e cila po kalon një kohë kur regjimet totalitare dhe diktaturat në masë të madhe kanë përfunduar së ekzistuar. Megjithatë, në skenë kanë rilindur sfida të reja që po e atakojnë gjithnjë e më shumë shoqërinë dhe po e kërcënojnë rendin demokratikë në botë.