Opinione

A rrezikohet agjenda e zgjerimit të BE-së, pas zgjedhjeve të fundit të PE?

Kanë kaluar dy javë qëkur qytetarët e BE-së votuan për të zgjedhur deputetët e rinj për Parlamentin Evropian. Edhe pas dy javësh, ka ende shumë gazetarë, politikanë dhe qytetarë të thjeshtë të cilët shkruajnë dhe argumentojnë për atë që ndodhi më 25 Maj. Në anën tjetër, duket se BE do ta ketë të vështirë të emëroj Presidentin e Komisionit Evropian, pasi ka shumë mospajtime të liderëve të shteteve anëtare në këtë aspekt.

Qëllimi i këtij shkrimi nuk është për të analizuar se çfarë ka ndodhur dhe se si erdhi që qytetarët e BE votuan partitë e ekstremit të djathtë, sepse tashmë janë bërë analiza të shumta në këtë drejtim. Si shtetas i një vendi me status të kandidatit potencial për anëtarësim në BE, unë më parë do të doja të argumentoja se çfarë lloj mesazhi u dërgua nga këto zgjedhje për shtetet kandidate dhe kandidate potenciale për t’u bashkuar me BE, dhe a do të ndikojë ky fakt në politikën e zgjerimit të BE-së.

Kjo analize duhet të zhvillohet në dy drejtime: duke analizuar përbërjen e Parlamentit Evropian në përgjithësi, dhe duke analizuar çdo shtet anëtar dhe votat e tyre individualisht.

Sa i përket grupeve politike për Parlamentin Evropian, zgjedhjet e fundit nuk kanë sjellë ndryshime të mëdha nga zgjedhjet paraprake në 2009. Partia Popullore Evropiane, Aleanca Progresive e Social-Demokratëve, ALDE dhe ‘’Të Gjelbrit’’ do të vazhdojnë të jenë grupet më të mëdha politike në PE. Të gjitha këto grupe politike në përgjithësi janë pro zgjerimit, veçanërisht në Ballkanin Perëndimor. Një tjetër sinjal i mirë për të mbështetur këtë konstatim është ofrimi i këtyre grupeve politike me partitë politike nga Ballkani Perëndimor. Vetëm Partia Popullore Evropiane ka tre anëtarë nga partitë politike të ballkanik: LDK në Kosovë, VMRO-DPMNE nga Maqedonia dhe SDA nga Bosnja e Hercegovina. Më tej, në fushatën zgjedhore të javës së kaluar në Kosovë, PPE ka qenë aktive në mbështetjen e LDK-së, duke marrë pjesë në tubimet elektorale të organizuara nga kjo parti dhe të duke dërguar letra zyrtare të mbështetjes, sikurse ajo e kreut të PPE Joseph Daul javën e kaluar.

Pra, nëse marrim Parlamentin Evropian si tërësi, njëherë nuk ka arsye për t’u shqetësuar në lidhje me politikën e zgjerimit, pasi që shumica e Parlamentit nuk ka pozicion kundër tij.

Por, situata në shtetet anëtare është e ndryshme. Edhe pse shumica e vendeve që janë pjesë e BE-së të pranojë idenë e zgjerimit, zgjedhjet e fundit treguan se kjo situatë mund të ndryshojë në vitet e ardhshme. Dhe Franca, Britania e Madhe, Austria e Holanda janë shembujt më të mirë. Së pari, askush nuk mund të imagjinonte se Fronti Kombëtar në Francë, UKIP në Britaninë e Madhe ose FPÖ në Austri do të kenë rezultatet që realisht i arritën këto parti. Arsyet e kësaj “goditjeje politike” duhet të kërkohen brenda secilit shtet, por fakti që nuk kontestohet nga askush është se këto parti në të vërtetë fituan votat me programe e ideologji veçse të njohura për votuesit.

Një arsye mund të jetë se të ashtuquajturat partitë kryesore në këto vende nuk i motivuan votuesit e tyre për të votuar për zgjedhjet e PE. Pastaj, është gjithmonë e më e lehtë për partitë që përdorin diskurs populist për të dërguar votuesit e tyre tek kutitë e votimit, pasi duke fajësuar Brukselin për “shumë emigrantë”, “krijimin e rrugëve të Kebapev” apo “humbjen e identitetit evropian” është gjithmonë e më e lehtë se sa në të vërtetë duke ofruar një program të qartë për të ardhmen. Lajm i mirë është se asnjë prej këtyre partive janë duke udhëhequr qeveritë e shteteve të tyre, dhe madje edhe në qoftë se ata të kenë sukses për të krijuar një grup politik brenda Parlamentit Evropian siç janë duke synuar, ata ende do të jetë një grup i vogël në krahasim me të tjerët. Situata do të jetë shumë më e komplikuar nëse këto parti do të ishin në pushtet (ose do të fitojnë pushtetin) në shtetet e tyre përkatëse.

Duke analizuar situatën në të cilën gjinden shtetet e Ballkanit Perëndimor që aspirojnë BE-në, mund të shohim se të gjitha shtetet e këtij rajoni janë në pozicione të ndryshme dhe disi kanë detyra të ndryshme për të përmbushur. Për momentin, Mali i Zi, Serbia dhe Maqedonia janë më afër se të tjerët, pasi që kanë statusin e vendit kandidat. Maqedonia do të duhet të përpiqet për të zgjidhur përsëri dhe përsëri çështjen e emrit me Greqinë. Pra, rruga e Maqedonisë për në BE kalon përmes votës greke dhe qeveria maqedonase e di këtë fakt. Mali i Zi është duke ecur mbarë në përgjithësi, me detyrën kryesore për luftimin e korrupsionit, ndërsa Serbia ka ende disa detyra për të përmbushur, kryesisht për të krijuar marrëdhënie të qëndrueshme me vendet fqinje, veçanërisht me Kosovën, e cili vazhdon të mbetet si pjesë e saj në Kushtetutën serbe.

Në anën tjetër, vendet kandidate potenciale ka rrugë më të gjatë. Shqipëria ka nënshkruar MSA-në që nga viti 2003, por procesi i integrimit po lëvizë mjaft ngadalë. Polarizimi i skajshëm i skenës politike në Shqipëri është duke e bërë situatën edhe më keq, pasi që nuk ka bashkëpunim të partive politike lidhur me këtë çështje. Reformat në administratën publike, shkalla e lartë e krimit dhe korrupsionit janë probleme të tjera të rëndësishme të Shqipërisë, e cila është duke u kundërshtuan kryesisht nga Holanda dhe Franca për të marrë statusin e kandidatit.

Sa i përket Bosnje-Hercegovinës, problemet e zakonshme etnike atje janë duke e stagnuar procesin. MSA është nënshkruar në vitin 2008, është ratifikuar në vitin 2010, por nuk ka hyrë ende në fuqi. Dhe në fund, shteti më i ri dhe pjesërisht i njohur i Kosovës, zyrtarisht ka statusin e kandidatit potencial, por rruga drejt BE-së duket të jetë mjaft e gjatë. Duke qenë vendi i vetëm pa liberalizim të vizave për zonën Shengen në Ballkanin Perëndimor, Kosova në fakt është duke negociuar MSA-në, me shpresa të mëdha për të nënshkruar atë në dy vitet e ardhshme. Problemi më i madh i Kosovës është çështja e mosnjohjes nga pesë shtete anëtare të BE-së. Greqia, Sllovakia dhe Rumania janë duke i dhënë sinjale të mira, pasi të gjithë këto shtete e njohin pasaportën e Kosovës, dhe janë duke lëvizur në drejtim të njohjes. Qipro ka një pozicion të paqartë dhe Spanja është ende një kundërshtar i madh i pavarësisë së Kosovës.

Sipas mendimit tim, rritja e partive të ekstremit të djathtë në Evropë është një sinjal i keq për të ardhmen evropiane të vendeve të Ballkanit Perëndimor. Situata aktuale ende nuk është alarmante, por do të jetë nëse ky trend vazhdon të rritet, dhe në qoftë se partitë e ekstremit të djathtë udhëheqin ne qeveritë e vendeve të tyre përkatëse. Kjo do të jetë veçanërisht problematike për Kosovën dhe Maqedoninë, pasi që bazuar në atë që u tha më lartë, mund të shohim se secili prej vendeve të Ballkanit Perëndimor që synojnë të anëtarësohen në BE do të duhet të kalojnë nëpër negociatave ndërqeveritare për të arritur qëllimin.