Opinione

Statistikat…

Këto ditë në media u raportua për nivelin e papunësisë në Kosovë. Që ditën e publikimit të asaj shifre nga ASK-ja, nuk duhej ndonjë aftësi e madhe për të dyshuar në korrektësinë e saj. Ajo që më çudit është fakti se si mundet një agjencie shtetërore t’i ndodhin gabime të tilla?

Arsyet mund të jenë të shumta. Njëra nga ato me gjasë politike. Kurse për mënyrën se si ato do duhej të llogariteshin, një mundësi të tillë kishte ofruar Instituti Riinvest.

Nëse analizohet se sa traditë ka statistika në Kosovë, përkatësisht sa institute të specializuara për përpunimin e të dhënave ekzistojnë tek ne, del se nuk ka vend për entuziazëm. Të paktën i referohem kohës së studimeve të mija para 10 viteve.

E besoj edhe sot e kësaj dite nuk ekziston një departamenti mirëfilltë për statistikë në universitetet kosovare. Edhe pse shumë profesorë hiqen si ekspertë të këtij lëmi, për fat të keq mungesa e këtij kuadri mungon dukshëm në Kosovë. Ministria e Arsimit para disa kohësh refuzoi dhënien e bursave për kuadro të tilla, pasi qe ato ishin kuadro jo deficitare, thuhej në vendim, ndër të tjerash.

Gjeneratës sime i mjaftohej një skript apo një libër thjesht me definicione statistikore, por pa praktika, që të kalonin provimin e statistikës. Kurse, për projekte hulumtimi as që diskutohej. Nuk ishte për tu çuditur, pasi jo rrallë profesorët që mbanin këtë lëndë s’e kishin idenë vet.

Shumë prej nesh ikëm për studime në Perëndim, ku edhe u ballafaquam me realitetin në të cilin ndodheshim. Ne kishim pas vetës vetëm dy orë statistikë, kurse këtu duhej së paku një “specializim” për të fituar të drejtën për të hulumtuar apo shkruar disertacion në fusha empirike.

Në vazhdim do të përmend disa nga paragjykimet mbi lëmin e Statistikës, e të cilat sikur e dëshmojnë se nuk janë aspak paragjykime, të paktën për raportin e AKS-së mbi shkallën e papunësisë në Kosovë.

Shpesh paragjykohet ndër të tjerash, se Statistika është shembull i përkryer:

1. Për gënjeshtra: "Mos beso asnjë statistikë të cilën ti vetë nuk e ke falsifikuar më parë.
Ka tre tipa gënjeshtrash: gënjeshtrat e ‘bardha’, gënjeshtrat e ‘pakripura’ dhe Statistika".

2. Për t’u qeshur: "Dy njerëz qëndrojnë në një tavernë. Njëri e hëngri me zor një pjesë te madhe mish viçi dhe atë një ramstek (afër 2,5 kilogramë), kurse tjetri piu dy litra birrë. Shikuar në aspektin statistikor, për secilin do të kishte nga një litër birrë dhe nga një gjysmë copë mishi, mirëpo njeri nga ta tashmë ishte dehur kurse tjetri i sëmur nga stomaku”.

3. I mërzisë etj.

Raporti i punësimit në Kosovë nga ana e ASK-së sikur shton edhe më shumë skepticizmin e atyre të cilët nuk presin aq edhe nga llogaritjet me numra, e që kanë qellim sqarimin e fe nomeve me anë të varësive kauzale të faktorëve të ndryshëm.

Raporti në fjalë dëshmon se paragjykimi i parë mbi Statistikën nuk është gjetje, por se Statistika mund të jetë gënjeshtër, e në ketë rast edhe gënjeshtër e “pakripur” bile. Tekefundit një gjë e tillë nuk servohet për herë të parë në media.

Statistika mund të jenë shpesh edhe qesharake dhe pa fije logjike në brendësi. Ky raport sikur e bën edhe më të fort paragjykimin e dytë mbi Statistikën. Nëse sondazhet janë realizuar në mesin e familjeve të funksionareve, s’do koment se niveli i papunësisë kap shifrën 30 për qind, në mos në nivel më të ulet. Një ish profesor thoshte, po ta fusësh sondën në ujë s’do mend se nga ajo do dalë ujë, siç do nxjerrë edhe po të futet në arë. Këtu sikur nuk mbetet shumë vend për spekulime, ashtu siç nuk duket aq e vështire për ta kuptuar se niveli i papunësisë në Kosovë është ndjeshëm më i lartë.