Ekonomia e Kosovës ka nevojë për ngjallje!

Shkruan: Dr. Alban ZOGAJ

Ekonomia e Kosovës po përballet me krizë. Ndonëse statistikat shpesh paraqesin një rritje modeste të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) apo një rënie të papunësisë, realiteti në terren është shumë larg këtyre shifrave. Bizneset e vogla dhe të mesme – shtylla kurrizore e ekonomisë sonë – po përballen me një barrë të rëndë fiskale dhe me mungesën e mbështetjes institucionale, ndërsa qytetarët luftojnë çdo ditë për të përballuar kostot në rritje të jetesës.

Pse ekonomia e Kosovës ka nevojë për ngjallje? Sepse po humbasim atë që na bën të veçantë: rininë dinamike dhe shpirtin ndërmarrës. Kemi një nga popullatat më të reja në Evropë, por papunësia mes të rinjve vazhdon të jetë alarmante. Migrimi masiv, sidomos i profesionistëve dhe punëtorëve të kualifikuar, po zbraz Kosovën nga potenciali i saj më i çmuar. Në vend që të investojmë në të ardhmen, po shohim një ekonomi të kapluar nga stagnimi dhe mungesa e vizionit afatgjatë.

Sfidat aktuale te ekonomisë kosovare

Një ndër problemet kryesore ekonomike është mungesa e diversifikimit ekonomik. Kosova mbështetet ende kryesisht në remitancat dhe konsum, ndërkohë që prodhimi industrial dhe eksportet mbeten në nivele të ulëta. Sistemi tatimor progresiv (tatimi ne prone) i propozuar kohët e fundit rrezikon të ngulfat edhe më tej iniciativën private, duke ndikuar drejtpërdrejt në bizneset e vogla dhe fermerët, të cilët tashmë përballen me sfida të mëdha për shkak të kostove të larta dhe konkurrencës nga jashtë.

Një tjetër sfidë është infrastruktura e pamjaftueshme, qoftë ajo fizike, qoftë digjitale. Kosova ende nuk ka një rrjet modern të transporteve që do të lehtësonte qasjen në tregje apo një infrastrukturë digjitale që do të mbështeste zhvillimin e ekonomisë së dijes. Për më tepër, energjia mbetet një sfidë kyçe – ndërprerjet e vazhdueshme dhe kostot e larta të energjisë elektrike dekurajojnë investimet e huaja dhe pengojnë rritjen ekonomike.

Zgjidhjet e domosdoshme

Kosova ka nevojë për një qasje të re dhe të guximshme për të gjallëruar ekonominë. Prioritetet duhet të përfshijnë:

1. Investim në edukim dhe aftësi – Të rinjtë e Kosovës duhet të pajisen me aftësitë e shekullit 21, duke përfshirë teknologjinë, ndërmarrësin dhe inovacionin. Universitetet dhe qendrat e trajnimit profesional duhet të lidhen më ngushtë me tregun e punës.

2. Lehtësimi i barrës fiskale – Bizneset e vogla duhet të mbështeten përmes uljes së taksave dhe ofrimit të granteve për inovacion dhe zhvillim.

3. Zhvillimi i sektorit bujqësor dhe energjetik – Bujqësia duhet të modernizohet dhe të mbështetet për të përmbushur nevojat e tregut lokal dhe për eksport. Investimet në burime të ripërtërishme energjie do të rrisin qëndrueshmërinë ekonomike dhe do të krijojnë vende të reja pune.

4. Promovimi i investimeve të huaja direkte (FDI) – Një ambient i favorshëm për biznesin dhe reforma ligjore për të garantuar stabilitetin janë kyçe për të tërhequr investitorë ndërkombëtarë.

E ardhmja është në duart tona

Kosova nuk mund të përballojë një ekonomi që mbijeton vetëm nga remitancat dhe tregtia e brendshme. Rritja e qëndrueshme ekonomike kërkon një vizion të qartë dhe veprime të guximshme. Institucionet duhet të lënë mënjanë interesat politike dhe të përqendrohen në një agjendë ekonomike që prioritizon punësimin, prodhimin dhe mirëqenien e qytetarëve.

Ne kemi potencial për të qenë një histori suksesi në Ballkan, por kjo kërkon përkushtim dhe reformë të vërtetë. Kosova ka nevojë për një ekonomi të rilindur – dhe për këtë, kërkohet ndryshim. Koha për veprim është tani!