Opinione

Saga e mungesës së energjisë elektrike në Kosovë

Kosova ka deri 14 miliardë tonelata të rezervave me linjit (vendi i pestë në botë me rezerva të linjitit) e ne vetëkënaqemi me idenë se kemi potencial për prodhim të energjisë (aq sa nuk do të kemi mundësi që ta shtjerrim).

Më 2006, pas një studimi të ekspertëve ndërkombëtarë për strategjinë e energjisë, Kosova hap tenderin për ndërtimin e Termocentralit “Kosova C” me kapacitet prej 2100 MWh (megavatorë) me vlerë investimi prej katër miliardë eurove. Të gjitha institucionet ndërkombëtare e përkrahën projektin, ndërsa financimi ishte i siguruar. Kompania më e madhe gjermane e prodhimit të energjisë elektrike me linjit, RWE, së bashku me disa gjigantë tjerë evropianë hynë atëherë në garë. Pas zgjedhjeve parlamentare dhe formimit të qeverisë së re, doli “shpikja” sensacionale që projekti të mos quhet “Kosova C”, por “Kosova e re”, dhe që kapaciteti i prodhimit të zvogëlohet në 1000 MWh.

Të nxitur nga kjo, RWE dhe disa gjigantë tjerë evropianë të industrisë së prodhimit të energjisë elektrike, u tërhoqën nga gara, gjë që e bëri projektin vështirë të realizueshëm.

Pas zgjedhje tjera nacionale, qeveria e re doli me propozimin se projekti duhet të bie në 500 MWh, që bëri që asnjë ofertues të mos mbetet i interesuar për projektin – për shume vjet me radhë.

Pas negociatave të rifilluara në 2015, me ofertuesin e vetëm të mbetur, CC, tri vite më vonë u nënshkrua marrëveshja për ndërtimin e termocentralit për 600 MWh (me vlerën e investimit prej 1.3 miliard eurove)

Pas ndryshimit të serishëm të qeverisë, përgjegjësit e rinj politikë konsideruan se çmimi i garantuar për tetë vjet për blerje nga termocentrali i ri do të jetë tejet i lartë (rreth 80 euro për MWh), prandaj ky projekt nuk qenka i favorshëm për Kosovën sepse çmimi i importit qenka më i lirë! Çmimi i energjisë elektrike sot, në bursë, është së paku 150 euro për MWh (https://hupx.hu/en/). Këtij çmimi i shtohet i ashtuquajturi “Cross Border Capacity” (CBC)” për import (HU-SRB-RKS), që kushton pesë euro shtesë për çdo MWh. Kosova sot është e varur nga importi dhe kështu do të jetë për shumë vjet tjera.

Më 2020, nga ShBA-ja u ofrua mundësia e financimit të ndërtimit të termocentraleve përmes gazit natyror, por për arsyet që nuk janë të qarta, ky projekt mbetet i parealizuar.

Në dhjetor 2021 kishte prishje në Bllokun B dhe më në fund angazhohet një profesionist për ta riparuar. Sot publiku merret me lartësinë e shpërblimit të tij për punën profesionale, përderisa importojmë rrymë me çmim prej gati 400 euro për MWh.

Jam shumë kureshtar të dëgjoj se cila është strategjia e këtij vendi për ta stabilizuar gjendjen e furnizimit me energji elektrike dhe se kur do të ndodhë kjo. Janë 22 vjet me terr e pa ide. Secila qeveri del të jetë më eksperte se tjetra, por që të gjithat mbesin në tentativën e krijimit të një ideje dhe, në mënyrë permanente, në kontestimin e asaj se sa ideja paraprake – e konkurrentit politik – ka qenë e mirë. Njëkohësisht, çështja e energjisë diskutohet publikisht në debate nga gjithologët. Publiku argëtohet nga këto diskutime “të thella” profesionale. Fatkeqësisht, argëtimi ndërpritet kur ndalet rryma, por debat të ngjashëm ka kanali tjetër që debatin e vet e jep më vonë. Politika, si zakonisht, jep prognoza të pasakta, sepse nuk konsultohet me njerëz kompetentë, por vetëm me “ekspertët” qe e përqafojnë ideologjinë dhe rrugën politike të qeverisë së caktuar.

Sikur kotësia të ishte burim i energjisë, besoj se do ta kishim siguruar një burim të pashterueshëm të energjisë!

Të frymëzuar nga kjo situatë, mbetet në tentativë secili investitor që ia mësynë Kosovës. Prodhuesit vendorë kanë frikë se mos ia ndërpresin rrymën gjë që shkakton vonesa në prodhim – vonesa të cilat sjellin penale ditore. Ndërsa, rryma nuk mjafton as për kryerjen e obligimeve bazike të amvisërisë.

Rrjeti i shpërndarjes së rrymës elektrike është në atë nivel të “efikasitetit” dhe “modernizimit” saqë, për ndryshim nga vendet e tjera, na bën të frymëzohemi çdo ditë, vizualisht, me kreativitetin e lidhjeve në shtyllat elektrike, gjë që na jep “shpresë” për të ardhmen. Është me të vërtetë një pejzash “mbresëlënës” që e shpalos gjendjen e këtij rrjeti!