Lajme Maqedonia e Veriut Kulturë

Profil për Dervish Carën, tetovari që tmerroi diplomacinë ruse

Para 1 viti

Dervish Cara i lindur në fshatin Pallçisht të Tetovës njihet si udhëheqës i kryengritjes së viteve 1843-1844 kundër reformave në Perandorinë Osmane.

Reformat e Tanzimatit të bërë në Perandorinë Osmane kishin shkaktuar shumë pakënaqësi te popullsia shqiptare. Ndër pakënaqësitë më të mëdha ishin zëvendësimi i funksionarëve shqiptarë me nëpunës të huaj dhe urdhri për rekrutimin e ushtarëve nizamë.

Dervish Cara në vitet 1843-1844 filloi një kryengritje kundër sundimit të Perandorisë Osmane. Kryengritja e Dervish Carës përfshiu qytetet Gostivarin, Tetovën, Kërçovën, Ohrin, Manastirin, Kumanovën Preshevën, Bujanovcin, Vranjën, një pjesë të veriut Shqipërisë së sotme, Prizrenin, Pejën, Gjakovën dhe disa vise tjera.

Kërkesat e kryengritësve ishin: Të anulohej ligji për shërbimin e detyrueshëm ushtarak, të zëvendësonte funksionarët osmanë të pushtetit lokal me nëpunës shqiptarë dhe kërkohej të njihej autonomia e Shqipërisë. Këto kërkesa nuk u pranuan nga autoritetet Osmane.

Beteja e Dervish Carës Zgjati nga muaji maj deri në muajin shtator të vitit 1844, ku pas shuarjes së kryengritjes shumë nga kryengritësit u arrestuan.

Për Dervish Carën ka pasur interesim të madh edhe nga diplomacia evropiane, ndër shtetet më të interesuara kanë qenë Franca dhe Anglia. Konsulli anglez kur e përshkruan komandantin shqiptar Dervish Carën thotë:

“Kur kuptuam se Dervish Cara i lidhur kah arritur në Selanik, dola dhe e pashë me sytë e mi, ai dukej një burrë i lartë përafërsisht i moshës 50 vjeçare, në fytyrë dukej i ashpër dhe fare nuk buzëqeshte”.

Por edhe në bazë të dhënave që kisha për kohën e sundimit të tij në Gostivar, si zëvendës i Xheladin Beut, ai prej vitit 1841, njihet si njeri që ka mbajtur rend dhe rregull në Gostivar, Tetovë dhe Shkup.

Diplomacia evropiane në këto ngjarje që ndodhën në mes të Ballkanit, u shqetësua pa masë. Mirëpo ajo më së shumti ishte e interesuar të ruante status kuon në Ballkan dhe asnjëherë, në asnjë çast, nuk mori në mbrojtje kryengritësit shqiptarë, kurse pala ruse tregonte ngjarje dhe ndodhi të cilat fare nuk i takonin popullit shqiptar si popull i robëruar së bashku me popujt tjerë në këto troje.

Diplomacia ruse tentonte që nëpërmjet të internacionalizmit të këtij problemi të ngrejë çështjen e sllavëve të Ballkanit, që nëpërmjet tyre ajo të forconte influencën e vet në Ballkan dhe kështu t’i ofrohet Detit Adriatik. Prandaj ajo nëpërmes diplomatëve evropianë kërkonte me të shpejtë intervenimin e ushtrisë osmane me qëllim që sa më parë të shuhej kjo kryengritje mbarë shqiptare dhe të realizonte në mënyrë sa më të suksesshme pengimin e fitores së popullit shqiptar në drejtim të synimit të bashkimit kombëtar. Kjo kryengritje ishte e përgjithshme me karakter të pastër shqiptar. Në këtë kryengritje u bashkëngjitën të gjithë për të luftuar reformat e Tanzimatit i cili rrezikonte interesat kombëtare shqiptare.

Nga kjo që thamë më lartë del se kryengritësit kanë kërkuar autonomi në kuadër të Perandorisë Osmane. Këtë e vërteton edhe shtypi rus, ku gazeta e Shën Peterburgut “Vjedomosti” shkruan; udhëheqësit e kryengritjes shqiptare i kanë propozuar komandantit turk: “Ata mund t’i dorëzojnë armët me kusht, që Porta t’u japë atyre të drejta si të Serbisë dhe Greqisë”. Nga kjo shihet qartë se kryengritësit kërkuan për Shqipërinë autonomi në kuadër të Perandorisë Osmane./Telegrafi/