“Të humbur, por jo të harruar”: Si po i kërkon Ukraina të zhdukurit e luftës

“Përshëndetje, nënë. Gjithçka mirë. Do të jem jashtë linje, ndoshta për një kohë të gjatë, ndoshta një javë ose muaj. Mos u shqetëso”.

Ky ishte mesazhi i fundit që Nazar Ocheretnyi i dërgoi nënës së tij, më 30 mars 2022.

Gati tre vjet më vonë, ai ende nuk ka qenë në kontakt.

Mjeku luftarak ukrainas u zhduk në moshën 33-vjeçare në Mariupol, qyteti lindor i Ukrainës që atëherë ishte nën rrethim në një nga kapitujt më të përgjakshëm në luftën ruse kundër Ukrainës.

Më 12 prill 2022, nëna e Ocheretnyi, Valentyna Ocheretnaya, u informua zyrtarisht se djali i saj ishte zhdukur në aksion, “ndoshta kapur”.

Dhe megjithë kërkimin e palodhur të nënës së tij 61-vjeçare, që nga marsi i vitit 2025, ai nuk ka mbetur “as i vdekur dhe as nuk dihet se është gjallë”.

Bëhet e ditur se Ocheretnyi është një nga pothuajse 60,000 personelë ushtarak dhe civilë të njohur si të zhdukur në rrethana të veçanta në Regjistrin e Unifikuar të qeverisë.

Megjithatë, numri real mund të jetë shumë më i lartë.

“Nëse personi është në regjistër – ka dy versione kryesore – personi ose është në robëri ruse, ose ka vdekur”, tha Artur Dobroserdov, Komisioneri për Personat e Zhdukur në rrethana të veçanta.

Por sa më gjatë të vazhdojë lufta, aq më e vështirë është për qeverinë ukrainase të gjejë ata që u kapën ose u vranë.

Mënyra se si zhvillohet lufta ka ndryshuar gjithashtu që nga viti 2022.

Të dyja ushtritë tani përdorin gjerësisht dronët, kështu që kthimi i trupave nga vijat e frontit është gjithnjë e më i vështirë – kjo është arsyeja pse Rusia dhe Ukraina shkëmbejnë rregullisht trupat.

Ukraina ka arritur të sjellë në shtëpi më shumë se 7,000 trupa që kur Rusia nisi agresionin në shkurt të 2022.

Testi i detyrueshëm i ADN-së

Gjatë riatdhesimit të fundit të tillë, më 14 shkurt, Ukraina solli në shtëpi trupat e 757 ushtarëve të rënë.

Por për të afërmit e tyre, ai ende nuk ishte momenti kur ata më në fund mund të varrosnin të dashurin e tyre sipas traditave ukrainase.

“Unë do t’ju them të vërtetën e hidhur. Duhet të jesh akoma me fat që të gjesh të dashurin tënd dhe ta varrosësh”, thuhet në një koment në rrjete sociale në një diskutim për ushtarët që janë të zhdukur në aksion.

Identifikimi i personave të zhdukur është një proces i gjatë dhe kompleks.

“Shpesh, ajo që kthehet është vetëm mbetje trupash”, tha Dobroserdov – “të gjymtuar, të copëtuar, të kalbur ose të djegur”.

“Më e vështira për një ekspert është kur vjen një paketë dhe ajo përmban një numër të madh të fragmenteve të trupit. Kur e hap, nuk e kupton nëse i përket një personi apo 10 deri në 20 personave”, thotë Ruslan Abbasov, zëvendësdrejtor i Qendrës Shtetërore të Kërkimeve Shkencore Forenzike.

Ekspertët thonë se ndonjëherë, por jo shpesh, trupat kthehen me të dhëna për identitetin e tyre.

Megjithatë, ky informacion duhet të kontrollohet.

Ka pasur raste që një trupi i është vënë një emër, por pas testimit të ADN-së ka rezultuar se është i një personi krejtësisht tjetër.

Edhe nëse të afërmit e njohin një ushtar të rënë, testi i ADN-së është ende i detyrueshëm për identifikimin përfundimtar.

“Kjo është veçanërisht thelbësore në shkëmbimet e riatdhesimit”, tregon Dobroserdov.

“Ne marrim një mostër të ADN-së nga çdo pjesë e trupit dhe krijojmë një profil të ADN-së. Ne e lëshojmë trupin vetëm pasi të kemi ekzaminuar të gjithë nga ky riatdhesim. Sepse nuk mund të bësh një urdhër identifikimi, të varrosësh një person dhe pastaj të gjesh disa mbetje të tjera pas një kohe”, shpjegoi Dobroserdov, duke shtuar se ka pasur raste në të cilat eshtrat e një trupi janë dorëzuar gjatë riatdhesimeve të ndryshme në kohë të ndryshme.

Në rastet kur personi i zhdukur nuk ka të afërm, ekspertët analizojnë edhe gjërat që ata kanë lënë pas – veçanërisht sendet që kanë qenë në kontakt të drejtpërdrejtë me lëkurën e tyre – për të kërkuar për një përputhje të ADN-së.

Teknikat e rindërtimit të fytyrës

Raportohet se për të përshpejtuar kërkimin, autoritetet ukrainase po i drejtohen teknologjive të avancuara, shkruan CNN, përcjell Telegrafi.

Më 20 shkurt, Policia Kombëtare e Ukrainës postoi imazhe të krijuara nga kompjuteri në rrjete sociale të pesë burrave të paidentifikuar që u vranë në aksion.

“Nëse njihni ndonjë nga të afërmit ose miqtë tuaj që janë zhdukur për shkak të luftës ose njihni njerëz që janë në kërkim të tyre, ju lutemi na kontaktoni”, thuhet në mesazh.

Ishte hera e parë që ukrainasit kishin përdorur teknika të rindërtimit 3D për këtë qëllim.

“Ne po testojmë teknologjinë për rivendosjen e tipareve të fytyrës së trupave të paidentifikuar bazuar në formën e kafkës dhe informacionin gjenomik të disponueshëm”, ka treguar Khrystyna Podyriako, kreu i departamentit të hetimit të krimeve të luftës të Policisë Kombëtare.

Kjo lejon rikthimin e veçorive dalluese si ngjyra e flokëve dhe lëkurës, forma e fytyrës dhe mosha e përafërt.

Ukrainasit përdorin gjithashtu softuer për njohjen e fytyrës të ofruar nga partnerët perëndimorë dhe kryejnë kërkime në bazat e të dhënave, rrjetet sociale dhe në internet.

Një mjet i përdorur është aplikacioni Clearview AI, i cili lejon përdoruesit të njohin fytyrat nga fotot e postuara në rrjete sociale dhe u ka mundësuar studiuesve të identifikojnë ushtarët e zhdukur që janë në robëri.

Sipas Dobroserdov, Rusia nuk mban gjithmonë lista të sakta të robërve të luftës, që do të thotë se ukrainasit duhet të gjejnë dhe konfirmojnë identitetin e shumë prej atyre që mbahen rob.

CNN ka pasur qasje të rrallë në një nga objektet e identifikimit të fytyrës në Kiev, ku një ekip prej katër personash kërkon imazhet e çdo ushtari të kapur që shfaqet në kanalet ose mediat ruse të Telegramit dhe përpiqet t’i identifikojë.

Një punë e tillë kërkon vëmendje të veçantë në detaje; dhjetëra fotografi të ushtarëve janë në ekranet e kompjuterit. Nëse skuadra gjen diçka, njofton familjen e ushtarit se i dashuri i tyre ka të ngjarë të jetë në robëri.

“Më kthe djalin tek unë”

Në mbështetje të përpjekjeve të qeverisë, ukrainasit bashkohen në të ashtuquajturat “ushtri të familjeve”, duke kërkuar nëpër kanalet televizive ruse, rrjetet sociale dhe videot e lajmeve për shenja të të zhdukurve.

Familjet shpesh kryejnë edhe hetimet e tyre.

Ocheretnaya mori informacion nga të paktën tre persona të ndryshëm se djali i saj, ishte parë në robëri në Rusi.

“Gjithçka përputhet me atë që thonë dëshmitarët okularë. E njohën nga fotografia e tij, shenja, më thanë se ku dhe çfarë tatuazhi kishte. Një djalë tha se Nazar për dy javë i dha fasha pasi rusët i dogjën krahun ku kishte emblemën ukrainase”, tha Ocheretnaya.

Ajo mësoi për tre vende ku Ocheretnyi ka të ngjarë të ishte parë: në rajonet e Volgogradit dhe Sakhasë të Rusisë, dhe në burgun Olenivka në rajonin e Donetskut të pushtuar nga Rusia.

Ajo i dha të gjitha informacionet që kishte mbledhur tek autoritetet ukrainase dhe Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq.

Por djali i saj nuk është në asnjë listë zyrtare ruse.

Ocheretnaya dha gjithashtu ADN-në e saj, por baza e të dhënave nuk gjeti asnjë përputhje.

“Do të thotë se është gjallë; unë e di atë. Ndoshta ai është në një burg ku nuk i kanë liruar ende të burgosurit, kështu që emri i tij nuk gjendet askund”, shpreson ajo.

Gjatë tre viteve të fundit, Ocheretnaya ka marrë pjesë në shumë takime të mbajtura nga të afërmit e të zhdukurve në aksion dhe i është bashkuar pothuajse çdo grupi ku ata flasin.

Ajo ka kontaktuar të gjithë nga brigada e Ocheretnyit dhe është ende në kërkim të tij kudo.

“Kam një video të vjetër me të, në të cilën ai është duke vozitur, duke bërë shaka dhe duke qeshur me djem të tjerë. Unë e shikoj këtë video disa herë në ditë. Unë e di çdo sekondë, çdo kthesë të syrit, çdo lëvizje të dorës”, tha Ocheretnaya.

Ndërkohë, presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky ka thënë vazhdimisht se Ukraina është gati për një shkëmbim “të gjithë për të gjithë”.

Lirimi i të gjithë robërve ukrainas që mban nga Rusia do të ishte një hap i mirë drejt paqes.

Kjo është pikërisht ajo që Ocheretnaya, si mijëra familje të tjera ukrainase, pret.

“Unë me të vërtetë po i kërkoj Zotit që të ma kthejë djalin tim. Nuk kam nevojë për asgjë tjetër. Vetëm për ta kthyer atë”, ka thënë më tej ajo. /Telegrafi/