“Quo Vadis, Aida?”, filmi boshnjak me historinë e Srebrenicës që u nominua për “Oscars” dhe “Bafta”

Në moshën 27 vjeçare, Hasan Nuhanovic u gjend në një situatë të pamundur. Përkthyesi mysliman boshnjak për Kombet e Bashkuara në Srebrenicë garoi kundër të gjitha mosmarrëveshjeve në një përpjekje për të shpëtuar prindërit dhe vëllain e tij të vogël. Të jesh në listën e stafit të KB-së do të thoshte një rrugëdalje nga gjenocidi i shpalosur në korrik të vitit 1995. Të jesh jashtë listës do të thoshte vdekje e sigurt. Përpjekjet e Nuhanovic për të shpëtuar familjen e tij ndërsa ushtria serbe boshnjake filloi operacionet e saj gjenocidale do të ishin të mundshme vetëm nëse stafi i KB-së të lejonte përfshirjen e tyre në listë. Batalioni holandez i vendosur në Srebrenicë u lëkund midis bashkëpunimit dhe indiferencës, duke shkatërruar kështu popullsinë myslimane boshnjake. Familja e Nuhanoviç nuk ishte përjashtim.

“Quo Vadis, Aida?” është përpjekja e parë për të treguar gjenocidin në Srebrenicë si një film artistik. Me regji të Jasmila Zbanic, filmi është frymëzuar nga libri i Hasan Nuhanoviç “Under the UN flag“. Fillimisht, Nuhanovic dhe Zbanic ishin vendosur të punonin së bashku në këtë film, por kjo marrëveshje u prish. Në vend të kësaj, historia e tij tregohet përmes një përkthyeseje imagjinare femër të KB-së, Aida Selmanagic, e cila po përpiqet të shpëtojë burrin dhe dy djemtë e saj, shkruan Anadaolu Agency.

Zbanic bën një punë të shkëlqyeshme për të përcjellë si ishte të jetoje në ditët e tmerrit në korrik 26 vjet më parë. Me kapjen e ushtrisë serbe të Bosnjës në strehën e sigurt të KB-së të Srebrenicës, fati i popullatës myslimane boshnjake ishte i dënuar. Enklava në Bosnjën Lindore që ishte nën rrethim dhe e uritur që nga viti 1992 iu dha një goditje fatale nga gjenerali serb i Bosnjës, Ratko Mlladiç dhe forcat e tij. Pushtimi i ushtrisë serbe të Bosnjës do të thoshte që popullata myslimane boshnjake tani ishte në mëshirën e gjenocidarëve.

Përballë një krimineli si Mlladiç dhe trupat e tij vrasës, disa mijëra boshnjakë kërkuan strehim në kompleksin e KB-së në Potocari afër Srebrenicës. Ajo që do të duhej të ishte kompleksi më i sigurt në strehën e sigurt të shpallur tashmë nga OKB-ja provoi vetëm një rrugë kalimi në rrugën për në fushat e vrasjes. Popullsia myslimane boshnjake u lëshua në disa fronte. Sulmet ajrore të shpresuara prej kohësh të NATO-s mbi forcat serbe të Bosnjës përreth Srebrenicës nuk u materializuan kurrë. Nën një rregullim jo logjik, OKB kishte mekanizmin e ashtuquajtur ‘çelësi i dyfishtë’ – në thelb një veto – mbi sulmet ajrore të NATO-s në Bosnjë. Se aleanca më e frikshme në histori do të pranonte ndarjen e pushtetit vendimmarrës me burokratët e KB-së mbi çështjen e sulmeve ajrore ishte politikisht e padallueshme dhe ushtarakisht katastrofike.

Batalioni Holandez i vendosur në Srebrenicë u bë personifikimi i pafuqisë së KB-së. Midis të qenit autorë dhe kalimtarë, trupat holandeze u dhanë myslimanëve boshnjakë shpresë të rreme dhe një ndjenjë të rreme sigurie. Në kohën e gjenocidit, një ndjenjë e rremë e sigurisë mund t’i tërhiqte viktimat në marrjen e vendimeve bazuar në atë që KB duhet të mbronte zyrtarisht. Nga ana tjetër, dhjetëra mijëra boshnjakë vendosën të kalonin nëpër pyje në territorin e kontrolluar nga qeveria boshnjake dhe një numër prej tyre e bëri atë të gjallë.

Indiferenca burokratike ndaj një gjenocidi të shpalosur meriton një vëmendje të veçantë nga studiuesit dhe politika. Në filmin “Quo Vadis, Aida?” batalioni holandez refuzoi të shtonte anëtarët e familjes së Nuhanovic në një listë që mund të kishte shpëtuar jetë të tjera. Jo vetëm që trupat holandezë nuk dolën me një ide të listave shtesë dhe, nëse është e nevojshme, të trilluara të anëtarëve të stafit të KB-së për të shpëtuar më shumë jetë, por ata i kundërshtuan me vendosmëri përpjekjet e dëshpëruara të Hasan Nuhanovic për të shpëtuar familjen e tij të ngushtë. Fotografitë famëkeqe të komandantit Hollandbat Thom Karremans duke pirë me gjeneralin Mlladiç në korrik të vitit 1995 ndërsa po kryente gjenocidit simbolizuan batalionin holandez dhe rolin e KB-së në Srebrenicë.

Bashkëprodhuar nga transmetuesi i shtetit turk (TRT), “Quo Vadis, Aida?” është nominuar për çmimin “Filmi më i mirë në gjuhë të huaj” në “oscars 2021”.

Filmi është nominuar gjithashtu për dy çmime BAFTA: “Regjisori/ja më i/e mirë” dhe “Filmi më i mirë në gjuhën jo-angleze”. Nëse filmi vazhdon të fitojë një ‘Oscar’, do të ishte thelbësore në tregimin e historisë së Srebrenicës.

Tregimi i gjenocidit boshnjak në një film është thelbësor për arritjen e audiencës globale, por edhe në luftën kundër mohimit të gjenocidit, i cili është përhapur veçanërisht gjatë viteve të kaluara. Ndërsa librat, artikujt akademikë dhe raportet e gazetave që kodifikojnë gjenocidin boshnjak janë të rëndësishme, media për të arritur një audiencë globale është një film artistik. Të paktën tri aspekte të tjera të gjenocidit boshnjak meritojnë të tregohen në këtë format.

Një vazhdim i “Quo Vadis, Aida?” duhet të jetë një film artistik për atë që u quajt “Marshi i Vdekjes” i korrikut 1995, kur dhjetëra mijëra Bboshnjakë shpërthyen nga Srebrenica dhe u futën nëpër pyje në territorin e kontrolluar nga Bosnja. Historitë individuale të të mbijetuarve janë tregime marramendëse për guximin dhe qëndrueshmërinë.

Më shumë se njëzet e pesë vjet pas luftës, nuk ka ende një film serioz me metrazh të gjatë në gjuhën angleze në Rrethimin e Sarajevës. Rrethimi më i zgjatur në historinë moderne ka qenë i dokumentuar mirë, por nuk është paraqitur në një film me çmime ndërkombëtare.

Së fundmi, një film me metrazh të gjatë mbi tmerret e kampeve të përqendrimit të drejtuar nga serbët e Bosnjës në të gjithë Bosnjën nga viti 1992 e këtej ka qenë i vonuar. Dëshmitë në gjykatë, kujtimet dhe raportimet e atëhershme nga gazetarë amerikanë dhe evropianë ofrojnë material të bollshëm për të përcjellë historinë e kampeve të përqendrimit në Evropë në fund të shekullit të 20-të. /Telegrafi/