Afganistani dhe fundi i ëndrrës për eksportimin e demokracisë

Misioni ushtarak në Afganistan, që tani merr fund, ishte më shumë se luftë kundër terrorit. I tillë ai ishte vetëm në fillim. Shumë shpejt misioni synonte të sillte demokracinë, të drejtat e njeriut, arsimin e mirëqenien në vendin rëndë të goditur. Sidomos gjermanët, tradicionalisht kritikë ndaj misioneve ushtarake, kishin nevojë për këtë qëllim të “lartësuar” si justifikim për pjesëmarrjen e tyre. E, sigurisht qëllimi është i respektuar.

Por, ideja e eksportimit të demokracisë dështoi, jo vetëm në Afganistan, por në tërësi. Sot Afganistani, megjithë një qeveri të mbështetur nga Perëndimi, me influencë gjithnjë e më të vogël, konsiderohet si një nga vendet më të korruptuara të botës. Dhe, duket se shumë shpejt talibanët do të kthehen në pushtet, të paktën si pjesë e qeverisë së ardhshme, por me shumë gjasa me pushtet të plotë dhe me dhunë. Gati 20 vjet formësim i një identiteti kombëtar nga disa vende të fuqishme të botës, shkuan më kot.

Afganistani nuk është modeli i vetëm. Presidenti amerikan George W. Bush, me ndërhyrjen ushtarake në vitin 2003 në Irak, nuk donte vetëm të çlironte Irakun nga Sadam Huseini dhe t’i merrte armët e shkatërrimit në masë (që nuk ekzistonin), por të eksportonte në këtë vend vlerat perëndimore. Askush nuk mëton sot ta përmendë këtë. Edhe për Kinën mendohej se do të ndryshonte, jo përmes intervenimit, por përmes tregtisë. Pikërisht në Gjermani ekzistonte ky qëndrim, me forcimin e shkëmbimeve të demokratizohej ky vend në ekspansion dhe në fund të kthehej në një partner të preferueshëm në skenën ndërkombëtare.

Konkluzioni në fund është edhe më i hidhur: Jo vetëm që Kina është zhvilluar në drejtimin e kundërt dhe po paraqitet gjithnjë e më autoritare dhe agresive jashtë, por sistemi i këtij vendi po imitohet nëpër botë dhe kuptohet si kundërmodel i shoqërisë perëndimore.

Është koha për të nxjerrë mësime. Në Afganistan u shtrua edhe pyetja se mos NATO duhej të mbronte për kohë të pakufizuar atë që ishte arritur në këtë vend. Amerikanët iu përgjigjen me “jo” kësaj pyetjeje, me pasojë edhe tërheqjen e trupave të tjera të huaja nga Afganistani. Jo vetëm presidenti Donald Trump donte t’i jepte fund “luftës së përhershme”, por edhe pasardhësi i tij, Joe Biden, tha në Kongres se ky mision nuk ishte menduar kurrë si një “mision që do kalonte nëpër breza”. Dy presidentë të ndryshëm në mënyrë pragmatike kanë bërë një gjë të qartë: Qëllimi ushtarak luftimi i terrorit është arritur, pjesa tjetër nuk na intereson më.

Ministri i Jashtëm gjerman, Heiko Maas, kërkon tani që përmes impulseve financiare të kërkohet një qeverisje e mirë, pavarësisht se kush qeveris. Ndihmat për zhvillim do të jepen në atë masë sa ka pasur edhe progres në drejtim të paqes, ruajtjes së demokracisë e ligjshmërisë, luftimit të korrupsionit dhe respektimit të të drejtave të njeriut. Kërkesa të tilla sigurisht mund të shtrosh, por iluzione nuk mund të kesh. Sepse, me vlerat perëndimore kishte vështirësi edhe një president krahasimisht modern si Ashraf Ghani.

Lidhja e ndihmës për zhvillim me mirëqeverisjen është një metodë që qeveria gjermane po e përdor në botë. Pa dyshim është më mirë se të derdhësh para në një vend pa shtruar asnjë pyetje. Por, më së voni me Afganistanin, Perëndimit do i duhet të heqë dorë nga ideja naive se mund të eksportojë sistemin e vet një për një me mjete ushtarake. /DW/