Historia e sakrificës së Shën Valentinit të shndërruar në festë komerciale

Festa e Shën Valentini lidhet edhe me emrin e Shën Gallatinit, një i shenjt emri i të cilit përkthehet si “dashnor i grave”. Dita e Shën Valentinit është shndërruar në festë moderne të dashurisë, e futur tashmë nën çarkun e komercializmit, në të cilën çiftet shkëmbejnë dhurata apo kartolina dhe letra për të treguar se sa shumë kujdesen për njëri-tjetrin.

Trëndafila të kuq, çokollata dhe lodra të mbushura me mesazhe zbukurojnë dyqanet tona dhe ndriçojnë errësirën e fundit të dimrit, me afrimin e 14 shkurtit. Megjithatë, origjina e lashtë e Ditës së Shën Valentinit ka pak ngjashmëri me këtë festival modern të dashurisë dhe përkujdesjes. Edhe pse dita e Shën Valentinit është e lidhur me kultin e hershëm të krishterë të shenjtorit martir, Valentinit, ka një numër të konsiderueshëm teorish të ndryshme se si ky martir i lashtë u bë simbol i dashurisë.

Sipas Radio Publike Kombëtare (RPK), dita jonë bashkëkohore e Shën Valentinit mund të jetë e lidhur me një festival të dhunshëm romak të quajtur Luperkalia.

Çdo vit, nga 13 deri në 15 shkurt, rrugët e Romës shpërthenin nga një festival i furishëm. Burrat e qytetit do të fillonin duke sakrifikuar dhi dhe qen, si pjesë e një rituali të krijuar për të pastruar shoqërinë nga shpirtrat e këqij. Mendohej se ky pastrim do të nxiste pjellorinë tek gratë e qytetit.

Pas sakrificës rituale dhe gostisë burrat prisnin shirita të gjatë nga lëkurat e kafshëve të flijuara dhe vraponin nëpër rrugët e Romës, në një drejtim kundër akrepave të orës përreth kodrës se quajtur Palatine. Gratë do të rreshtoheshin ne rrugë duke zgjatur duart ndërsa burrat i qëllonin me rripa lëkure, me shpresën se kjo do t’i ndihmonte të mbeteshin shtatzënë.

Luperkalia ishte një festë pagane e dhunshme, e mbushur me pije alkoolike. Shumë më vonë – në shekullin V – Papa Gelasi shkroi një manifest me kritika të ashpra për festivalin, duke e ndaluar plotësisht atë nga organizimi ne qytet. Ai ishte i shqetësuar për festimin e vazhdueshëm të ceremonive pagane në qytetin e krishterë dhe donte të shfuqizonte çdo festë që nuk lidhej në mënyrë te qartë me fenë e re të krishterë. Për ta arritur këtë, Gelasi e zëvendësoi festën e Luperkalisë me festën e krishterë të Shën Valentinit.

Kjo ditë feste liturgjike u krijua për të nderuar një ose ndoshta dy të rinj të quajtur Valentinus, të cilët u vranë nga autoritetet romake në shekullin e III-të, pasi ata refuzuan të hiqnin dorë nga besimi i tyre i krishterë.

Duke lidhur Luperkalinë me Shën Valentinin nga ana e Gelasit, mendohet të ketë lindur origjina e lidhjes midis martirit të hershëm të krishterë dhe ideve të dashurisë, martesës dhe pjellorisë.

Ideja se Gelasi e zëvendësoi Luperkalinë me festën e Shën Valentinit është një keqkuptim popullor. Në fakt, megjithëse Papa e shpalli të jashtëligjshme Luperkalinë, nuk ka asnjë provë që sugjeron se ai e lidhi atë me festën e shenjtë të martirizimit të Shën Valentinit.

Sipas historianit Henry Ansgar Kelly, lidhja e festës së Shën Valentinit me dashurinë dhe romancën ishte një risi shumë e mëvonshme, e ndodhur në Mesjetën e hershme. Shkrimtarët si Geoffrey Chaucer e lidhën festivalin me idealet e dashurisë, të ushqyer nga një histori popullore mesjetare se Shën Valentini ishte martirizuar sepse ai po përpiqej te martonte çifte të reja të krishtera në fshehtësi.

Është gjithashtu e mundur që, gjatë kësaj periudhe, festa e Shën Valentini lidhet edhe me emrin e Shën Gallatinit, një i shenjt norman emri i të cilit përkthehet afërsisht në “dashnor i grave”. Një tjetër legjendë e njohur mesjetare thotë se ndërsa ishte në burg, Valentini shëroi mrekullisht vajzën e verbër të rojtarit të tij të burgut. Ai dyshohet se i ka lënë asaj një shënim në ditën e ekzekutimit të tij, duke nënshkruar “Shën Valentini yt”, duke krijuar kështu traditën e dhënies së kartolinave në ditën e Shën Valentinit. Shumë nga këto mite kishin origjinë mesjetare dhe ishin të ngulitura në një traditë më të gjerë të dashurisë oborrtare dhe poezisë romantike.

Megjithatë, transformimi i vërtetë i Ditës së Shën Valentinit në festivalin modern të dashurisë ndodhi në shekujt XVI dhe XVII, kur shkrimtarë të tillë si Shekspiri e popullarizuan këtë ngjarje.

Tradita e shkëmbimit të dhuratave dhe kartolinave në këtë ditë u bë gjithnjë e më popullore dhe si rezultat u bë e njohur si festa romantike mes çifteve.

Komercializimi i festave popullore në shekullin XIV dhe në fillim të shekullit XX çimentoi traditën e Ditës së Shën Valentinit në Evropën Perëndimore dhe në Shtetet e Bashkuara. Tani njihet si një festë romantike e dashurisë, në të cilën çiftet në Shtetet e Bashkuara shpenzojnë (me 14 Shkurt) rreth 20 miliardë dollarë për kartolina, dhurata, darka festive dhe gjeste ekstravagante për të dashurit e tyre.

Megjithëse origjina e Ditës së Shën Valentinit mbetet disi e errësuar nga mite dhe legjenda të panumërta mesjetare, një gjë është e qartë: ky është një festival që sigurisht ka bërë një rrugë të gjatë qe nga rrënjët e tij të lashta. /GSh/