FIORENTINI

Nga: Italo Calvino
Përktheu: Kujtim Abdi

Na ishte njëherë një Fiorentin që çdo mbrëmje merrte pjesë në biseda dhe dëgjonte njerëzit të tregonin për udhëtimet e tyre në vende të ndryshme të botës. Ai s’kishte asgjë të tregonte për veten, mbasi gjithë jetës kishte jetuar në Firence dhe prandaj i dukej vetja si guak.

Kështu, i hipi në kokë të udhëtonte; s’gjeti rehat derisa i shiti të gjitha, përgatiti bagazhet dhe u nis. Ec e ec, deri në mes të natës, kur trokiti në derën e një famullitari për të kaluar natën. Famullitari i shtroi për të ngrënë dhe ndërsa hante e pyeti se për ku shkonte. Kur dëgjoi se Fiorentini kish marrë rrugët për të pasur diçka të tregonte dhe ai në Firence, tha:

– Edhe mua më ka lindur shpesh kjo dëshirë, dhe meqë është rasti, nëse s’të vjen keq, vazhdojmë bashkë.

– Me gjithë qefë – u përgjigj Fiorentini. – As më shkonte ndërmend se do të pëlqente.

E, në të aguar u nisën së bashku, Fiorentini dhe famullitari.

Nata i zuri pranë një hani. Kërkuan të strehoheshin dhe hanxhiu i pyeti:

– Për ku udhëtoni?

Pasi mësoi qëllimin e tyre i lindi dhe atij dëshira të shkonte me ta, e kështu në agim u nisën së bashku.

Përshkuan mjaft rrugë, gjersa më së fundi arritën në pallatin e një Gjiganti.

– Trokasim – tha Fiorentini – kështu kur të kthehemi në shtëpi kemi të tregojmë për një Gjigant.

Gjiganti hapi derën dhe i ftoi brenda.

– Po të doni jetojmë bashkë – tha më pas ai – për kishëzën më mungon famullitari, për hanin hanxhiu, dhe për Fiorentinin, ndonëse për të s’kam nevojë, po do t’i gjejmë një vend edhe atij.

Të tre thanë njëzëri:

– Mrekulli! Të jesh në shërbim të një Gjiganti natyrisht që do të shohësh gjëra të çuditshme, e kush e merr me mend ç’do të kemi të tregojmë më pas! – dhe pranuan.

I shpuri të flenë dhe gati tërë natës mendoi se ç’do t’i kurdiste të nesërmen.

Që pa gdhirë mirë, Gjiganti i tha famullitarit:

– Hajde me mua të t’tregoj librat – dhe e futi në një dhomë.

Fiorentini që ishte mjaft kurioz dhe s’donte të humbte rastin për të parë ndonjë gjë interesante, vuri syrin tek vrima e çelësit dhe pa se ndërsa famullitari u përkul të shihte librat, Gjiganti ngriti shpatën dhe i preu kokën dhe e futi në një vozë.

– Kjo po, vlen të tregohet në Firence! – mendoi Fiorentini. – E keqja do të jetë se s’do të më besojnë!

Famullitarit ia sqarova punën – ju drejtua Gjiganti – tani hajde të tregoj hanin e ç’do të bësh.

Dhe Hanxhiu pa ja bërë dysh e ndoqi Gjigantin drejt një dhome.

Fiorentini nga vrima e çelësit pa se si shpata e Gjigantit ndau trupin nga koka e hanxhiut, e të përfundonte dhe ai në një vozë.

Pothuaj se ndjehej i lumtur për sa gjëra të çuditshme kishte të tregonte kur të kthehej, e u trishtua në çast kur mendoi se mbas famullitarit dhe hanxhiut i vinte radha atij, e kështu s’do të mund të tregonte asgjë. Mendoi se më mirë ishte të ikte, por sakaq Gjiganti doli nga dhoma dhe i tha para se t’i caktonte dhe atij punën, donte të drekosej. U ulën në tavolinë, por Fiorentini s’qe e mundur të gëlltiste qoftë dhe një kafshatë, por vetëm mendonte se si të shpëtonte nga kthetrat e Gjigantit.

Gjiganti kishte një sy të shtrembër. Në të mbaruar të drekës Fiorentini filloi t’i thotë:

– Gjynah! Ti je mjaft i pashëm, por veçse ky syri …

Gjiganti që për herë të parë dëgjonte dikë t’i fliste për syrin e tij, u vu në siklet, s’e zinte vendi, përplaste qerpikët dhe shtrembëronte vetullat.

– E di? – vazhdoi Fiorentini – njoh një barishte që për sytë e shtrembër është një mrekulli, dhe më duket se e kam parë këtu në kopshtin tënd.

– Vërtet? – u hodh përnjëherësh Gjiganti. – E ke parë në kopshtin tim? E atëherë ç’pret? Hajde ta gjejmë!

Dhe, dolën për në kopsht, e duke dalë Fiorentini pa me vëmendje portat dhe bravat, që t’i kishte të qarta në kokë kur t’ia mbathte. Në kopsht këputi një bimë çfarëdo: kur u futën brenda e vuri të ziej në një enë me vaj.

– Po të them që përpara se do të dhëmbi pak, – i tha Gjigantit. – A je i zoti ta durosh dhimbjen pa lëvizur?

– As diskutohet! – iu përgjigj ai.

– Them se është më mirë të të lidh mbas kësaj tavoline të mermertë, sepse nëse lëviz sado pak, operacioni dështon.

Gjiganti që donte me çdo kusht ta drejtonte syrin pranoi me kënaqësi të lidhej mbas tavolinës së mermertë. Kur e lidhi mirë si një sallam, Fiorentini ia zbrazi tenxheren me vaj të përvëluar në të dy sytë duke e qorruar krejt dhe ia dha vrapit nëpër shkallë duke menduar: “Kjo po, është për të treguar!”

Gjiganti me një ulërimë sa bëri të dridhet toka u ngrit me gjithë tavolinën mbi shpatulla dhe iu vu pas. Por, duke e kuptuar se kështu i verbër qe e kotë ta ndiqte, mendoi të përdorte dredhinë:

– Fiorentin! – i thirri. – Pse s’ma mbaron kurën? Sa do të të jap? Vetëm më shëro! Ja këtë unazë! – të cilën sapo e hoqi nga gishti. Ishte një unazë e magjepsur.

– Ma jep! – tha Fiorentini, – këtë do ta çoj në Firence dhe do t’ia tregoj kujtdo që s’do t’më besojë!

Por me ta marrë e ta vënë në gisht, ja që gishti iu kthye në mermer, i rëndë sa që i duhej ta tërhiqte dorën zvarrë, e mezi hiqej përpara. Aq sa mbas pak s’mund të vazhdonte më, mbasi s’ia dilte të ngrinte peshën e krahut. U mundua ta heqë unazën prej gishtit, por s’arriti dot. Gjiganti gati po e zinte. Në kulm të dëshpërimit, Fiorentini nxori nga xhepi një thikë dhe e preu gishtin. Vetëm kështu mundi të shpëtojë dhe t’i zhduket Gjigantit.

Arriti në Firence me gjuhën që i varej jashtë dhe i kishte ikur çdo dëshirë jo vetëm për të parë botën, por dhe për të treguar qoftë dhe për një gjë! Për gishtin tha se e kishte prerë duke korrur bar.