Kultura Cult+

Demonstratat e Cyrihut dhe dashnori i mesnatës

Para 3 vitesh

Nga: Daut Dauti

Në verën e vitit 1980, Cyrihu ka qenë sikur në gjendje lufte. Demonstratat e grupeve të të rinjve kanë qenë të përditshme por gjatë fundjavës bëheshin masive dhe qyteti bllokohej. Demonstruesit i thyenin xhamat e lokaleve dhe ua vënin flakën dyqaneve të shtrenjta. Përleshjet e demonstruesve me policinë i karakterizonte një dhunë e çuditshme. Policia akuzohej për përdorim të tepruar të dhunës. por as demonstruesit nuk e lënin keq. Ata përdornin tulla, gurë e copa të metalit për t’i gjuajtur policët.

Pasi që nuk e dija gjermanishten, nuk e kuptoja cili ishte qëllimi i këtyre demonstratave. I pyesja shqiptarët që i takoja, por as ata nuk e dinin, edhe pse kishin kaluar vite në atë qytet. Të gjithë përgjigjeshin gati njësoj: ’Drogirasha be, qijav nanën’.

Një ditë në stacionin e trenave e mora gazetën ‘The New York Times’ pasi që e pashë se në faqen e parë ishte një fotografi e demonstratave në Cyrih. Me fjalë tjera këto demonstrata kanë qenë lajme të rëndësishme në shtypin e botës.

Arsyeja që i shtynte të rinjtë të demonstronin ishte mungesa e interesimit të shtetit për zhvillim kulturor të rinisë. Kërkesa e një organizate për fonde që do ta mundësonte hapjen e një qendre rinore, refuzohej vazhdimisht. Ishte refuzuar edhe kërkesa që t’iu jepej një ndërtesë e një fabrike të braktisur, e cila do të adaptohej në qendër rinore. Pas këtij refuzimi, në maj 1980, pas koncertit të Bob Marley-it, pothuaj të gjithë pjesëmarrësit e kishin sulmuar ndërtesën e Operës së qytetit e cila po merrte fonde të majme dhe së cilës i ishte dhënë fabrika e braktisur për vendosjen e rekuizitave. Pra, shteti po e ndihmonte kulturën klasike dhe po i injoronte nevojat e rinisë. Kështu kishte filluar problemi, i cili gjatë atyre viteve te rinia e Cyrihut, sikur edhe gjetiu në botë, po ndikohej nga roku dhe sidomos nëndega e pankut që po bëhej infuzion i rebelimit.

‘Langstrasse’ përfundonte në ‘Limat Platz’, në bregun e lumit Limat, i cili ujin e sillte nga liqeni. Përskaj bregut të lumit, ku sot gjendet stacioni i autobusëve, ka qenë një ndërtesë e braktisur të cilën e kishin okupuar të rinjtë, në mesin e tyre edhe disa narkomanë. Ndërtesa ka qenë e gjatë, dykatëshe, me mure të rënduara me grafiti. Ishte në proces të rrënimit për t’i bërë vend një ndërtimi të ri. Por, në këto momente këta të rinj e kishin okupuar për vete dhe kompania ndërtuese ishte larguar. Aty flinin disa qindra prej tyre. Në mëngjes zgjoheshin dhe mblidheshin në oborr. Aty vinin edhe disa qindra tjerë prej diku tjetër dhe kur bëheshin bashkë, me parulla në dorë, e sulmonin ndërtesën e muzeut kombëtar (Swiss National Museum) të cilën dëshironin ta kthenin në qendër rinore. Ndërtesa gjendej afër dhe përballë stacionit të trenit. Para kësaj ndërtese, e cila atëherë ka qenë e bukur sikur që është edhe sot, qëndronte kordoni i policisë dhe beteja fillonte. Kjo përleshje ka qenë e përditshme dhe ka zgjatur disa vite.

Në mbrëmje, kur përfundonte beteja, demonstruesit ktheheshin në ndërtesën e tyre. Për shkak që ndërtesa nuk kishte dritare e as dyer, nga rruga shiheshin dyshekët e shtruar ku demonstruesit shtriheshin për të fjetur. Dominonte një kolorit interesant nga batanijet e ndryshme. Shumë prej tyre rrinin zgjuar natën dhe në oborr ndiznin zjarre e rreth tyre hanin, pinin e këndonin. Kjo ndodhte në qytetin më të pasur të Zvicrës. Pamje e rëndë që ta përkujtonte situatën e pasluftës së ndonjë shteti të botës së tretë.

Natyrisht, nuk ka mundësi që në ndonjë ndodhi të botës të mos ketë personazh shqiptar. Një natë në këtë shtëpi kishte shkuar një shqiptar për të fjetur. Ia kishte vënë syrin një vajze që i kishte pëlqyer dhe kishte rënë në një dyshek me të. Kah gjysma e natës, kur atij ia kishte marrë mendja se të gjithë kishin fjetur, i ishte ngjitur kësaj vajzës për trupi dhe e kishte filluar atë punën që bëjnë gratë me burra natën. Por, i gjori e kishte gjykuar gabimisht situatën. Vajza kishte reaguar me grushte për ta larguar mysafirin dashnor të paftuar. Pasi ishte bërë zhurmë, ishin zgjuar tjerët dhe e kishin rrahur pa hesap sa që kishte ardhur ndihma e shpejtë për t’ia mjekuar plagët e dashurisë.

Një ditë ky tipi erdhi në restorantin ‘Blau Ecke’ ku rrija unë. Ende e kishte fytyrën e mavijosur. Ishte njeri që e njihnin të gjithë dhe ngjarjen që i ishte ndodhur e tregonte pa asnjë kompleks. Asnjëherë nuk kisha parë njeri më humorist dhe me aftësi më të mëdha të rrëfimit.

“Rashë ngat saj dhe dikur ja qita dorën krahëve. Ia preka edhe floktë dhe ajo nuk bajke za hiq. Ma murë menja që pi vjen ujgun. Tani u palova për to dhe kur e qova dorën te brektë e saj dhe kur e diktoj që diçka fort pe prekë prej përmasit, qat’her u qu e ma dha kresë ni rafall grushta. Tani, qështu o burrë, u qunë edhe tjerët m’i ndihmu asaj, thu ti që ajo pak m’ra. Tani krejt me ren sjellshin n’mu”.

“Pse nuk ikshe” – e pyeta.

“Ku me ikë? I pata deshë pantallat dhe i dhashë zor po u rrëxova me pantolla nëpër kamë”.

I gjori dukej që nuk e kishte dëgjuar atë thënien tonë të vjetër: “Pelës që nuk ia di hujin, mos ju afro”.

Në fakt, ky rrëfim humoristik përmbante edhe anën serioze. Policia e kishte trajtuar rastin si tentim dhunimi, por vajza nuk e kishte pranuar dhe më këtë i kishte ndihmuar këtij të gjorit që të shpëtonte pa burg.