Kanceri i qafës së mitrës, shenjat, simptomat klinike dhe depistimi

Dr. Meritë Demiri- Demolli
Obstetre/Gjinekologe
tel: +38344862103

Depistimi i kancerit të qafës së mitrës shpëton jetë. Gjatë 30 viteve të fundit në Shtetet e Bashkuara, numri i rasteve të kancerit të qafës së mitrës dhe vdekjeve është ulur për gjysmën. Ky është kryesisht rezultat i femrave që bëjnë kontrolle të rregullta për kancerin e qafës së mitrës.

Cilët janë shkaktarët e mundhshëm për shfaqjen e kancerit të qafës së mitrës?

Me përjashtime të rralla, kanceri i qafës së mitrës rezulton nga infeksioni gjenital me human papillomavirus (HPV), i cili është një kancerogjen i njohur për njerëzit. Edhe pse infeksionet HPV mund të transmetohen nëpërmjet rrugëve joseksuale, shumica vijnë nga kontakti seksual.

Rrjedhimisht, faktorët kryesorë të rrezikut të identifikuar në studimet epidemiologjike janë si më poshtë:

• Marrëdhëniet seksuale në moshë të re
• Partnerët e shumtë seksualë
• Partnerët meshkuj të shthurur
• Historia e sëmundjeve seksualisht të transmetueshme
• Pirja e duhanit
• Përdorimi i tabletave kontraceptive – sidomos më gjatë se 5 vite

Infeksioni HIV është i lidhur me një rritje 5-fish të rrezikut të kancerit të qafës së mitrës.

Cila është paqyra klinike?

Për shkak se shumë gra kontrollohen në mënyrë rutinore, gjetja më e zakonshme është një rezultat jonormal i testit Papanicolaou (Pap). Në mënyrë tipike, këta pacientë janë asimptomatikë.

Klinikisht, simptoma e parë e kancerit të qafës së mitrës është gjakderdhja jonormale vaginale, zakonisht postkoitale. Jorehati vagjinale, sekrecione me erë të keqe dhe dizuria nuk janë të rralla.

Tumori rritet duke u shtrirë përgjatë sipërfaqeve epiteliale, si skuamoze ashtu edhe gjëndrore, lart në zgavrën endometriale, në të gjithë epitelin vagjinal dhe anash në murin e komblikut. Mund të infiltroj drejtpërdrejt fshikëzën dhe rektumin, duke çuar në kapsllëk, hematuri, fistula dhe obstruksion ureteral, me ose pa hidroureter ose hidronefrozë.

Triada e edemës së këmbës, dhimbjes dhe hidronefrozës sugjeron përfshirjen e murit të komblikut. Vendet e zakonshme për metastazat e largëta përfshijnë nyjet limfatike ekstrapelvike, mëlçinë, mushkëritë dhe kockën.

Çfarë është depistimi i kancerit të qafës së mitrës?

Ekzaminimi i kancerit të qafës së mitrës është një pjesë thelbësore e kujdesit rutinë shëndetësor të një gruaje. Pothuajse të gjitha rastet e kancerit të qafës së mitrës shkaktohen nga infeksioni me lloje onkogjene seksualisht të transmetueshme ose me rrezik të lartë të papillomavirusit njerëzor ose HPV.

Qëllimi kryesor i shqyrtimit është identifikimi i lezioneve prekanceroze të shkaktuara nga HPV, në mënyrë që ato të hiqen për të parandaluar zhvillimin e kancerit invaziv.

Një qëllim dytësor është gjetja e kancerit të qafës së mitrës në një fazë të hershme, kur ato zakonisht mund të trajtohen me sukses.

Ekzaminimi rutinë i qafës së mitrës është treguar se zvogëlon në masë të madhe numrin e rasteve të kancerit të qafës së mitrës dhe vdekjet nga kjo sëmundje.

Për shumë vite, skriningu i bazuar në citologji, i njohur si Pap testi, ishte metoda e vetme e shqyrtimit.
Përdorimi i tij reduktoi incidencën e kancerit të qafës së mitrës dhe vdekjet në vendet ku depistimi është i zakonshëm.

Megjithatë, me ardhjen e aftësisë për të testuar për HPV, depistimi i kancerit të qafës së mitrës tani përfshin tre qasje: testimin HPV, i cili kërkon praninë e llojeve të HPV me rrezik të lartë në qelizat e qafës së mitrës, Pap testi dhe kotestimi HPV/Pap, i cili kontrollon të njëjtën mostër qelize për të dy llojet e HPV me rrezik të lartë dhe ndryshimet e qelizave të qafës së mitrës.

Si bëhet depsitimi për human papillomavirus (HPV)?

Meqë HPV është shkaktari kryesor i kancerit të qafës së mitrës, depistimi për këtë kancer ka të bëjë me identifikimin e pranisë së infeksionit me HPV dhe konsiston në marrjen e një sasie qelizash nga sipërfaqja e qafës së mitrës ose vagjinës për t’u analizuar.

Mostra çohet në laborator dhe analizohet për praninë ose jo të tipeve HPV, shkaktare të kancerit të qafës së mitrës të quajtura ndryshe me rrezik të lartë (hr-HPV). Nëse identifikohet prania e infeksionit me HPV nuk do të thotë se keni kancer por thjesht jeni e infektuar me HPV, dhe nëse nuk ndiqeni apo nuk trajtoheni më tej, ky infeksion mund të përparojë në kancer. Prandaj, në një situatë të tillë, për të kontrolluar më mirë qafën e mitrës duhet të kryeni një ekzaminim të dytë që quhet kolposkopi. Nëse specialisti që kryen kolposkopinë do të identifikojë qeliza anormale, do t’ju sugjerojë t’i hiqni ato, dhe kjo bëhet si rregull gjatë procedurës së kolposkopisë.

Ç’farë është një PAP-test?

Një procedurë në të cilën përdoret një furçë e vogël për të hequr butësisht qelizat nga sipërfaqja e qafës së mitrës dhe zona përreth saj, në mënyrë që ato të mund të kontrollohen nën një mikroskop për kancer të qafës së mitrës ose ndryshime qelizore që mund të çojnë në kancer të qafës së mitrës. Një test Papanicolaou mund të ndihmojë gjithashtu në gjetjen e kushteve të tjera, të tilla si infeksione ose inflamacion. Zakonisht bëhet në të njëjtën kohë me ekzaminimin e komblikut dhe gjithashtu mund të bëhet në të njëjtën kohë si një test për disa lloje të papillomavirusit njerëzor (HPV).

Ç’farë është kotestimi HPV/Pap?

Për gratë e moshës 30 vjeç e lart, si ko-testimi i HPV/Pap ashtu edhe vetëm testimi i HPV-së janë më të ndjeshëm se Pap-testi vetëm. Prandaj, një grua me një test negativ HPV dhe një Pap test normal – ose thjesht një test negativ HPV – ka një rrezik shumë të ulët për të zhvilluar lezione prekanceroze të qafës së mitrës gjatë disa viteve të ardhshme.

Si testimi Pap ashtu edhe HPV dhe vetëm testimi i HPV-së mund të përmirësojnë zbulimin e anomalive të qelizave të gjëndrave, duke përfshirë adenokarcinomën e qafës së mitrës (kanceri i qelizave të gjëndrave të qafës së mitrës). Qelizat e gjëndrave janë qeliza prodhuese të mukusit që gjenden në kanalin endocervikal (hapja në qendër të qafës së mitrës) ose në mukozën e mitrës. Anomalitë e qelizave të gjëndrave dhe adenokarcinoma e qafës së mitrës janë më pak të zakonshme se anomalitë e qelizave skuamoze dhe karcinoma e qelizave skuamoze. Pap-testi nuk është aq i mirë në zbulimin e adenokarcinomës dhe anomalive të qelizave të gjëndrave, sa është në zbulimin e anomalive të qelizave skuamoze dhe kancerit.

A çon HPV gjithmonë në kancer të qafës së mitrës?

Vetëm një numër i vogël i grave me lloje të rrezikshme të HPV-së do të preken nga kanceri i qafës së mitrës. Për shkak të aftësisë natyrore të trupit për të luftuar infeksionin, shumica e infeksioneve HPV largohen vetë. Këto infeksione afatshkurtra zakonisht shkaktojnë vetëm ndryshime të lehta ose “të shkallës së ulët” në qelizat e qafës së mitrës. Qelizat kthehen në normalitet ndërsa infeksioni HPV pastrohet.

Në një numër të vogël femrash, HPV nuk largohet. Nëse infeksioni HPV zgjat për një kohë të gjatë, ai përshkruhet si një infeksion “i vazhdueshëm”. Infeksioni i vazhdueshëm HPV me lloje me rrezik të lartë mund të shkaktojë ndryshime më të rënda, ose “të shkallës së lartë” në qelizat e qafës së mitrës. Ndryshimet e shkallës së lartë që vazhdojnë për 1 ose 2 vjet kanë më shumë gjasa të bëhen kancer nëse nuk trajtohen.

Faktorë të tillë si pirja e duhanit, një sistem i dobët imunitar dhe infeksioni me virusin e imunodeficiencës humane (HIV) mendohet se rrisin mundësinë që infeksioni HPV të vazhdojë, por infeksionet e vazhdueshme ndodhin edhe tek gratë pa këta faktorë.

Kur duhet të filloj një grua ekzaminimin e kancerit të qafës së mitrës dhe sa shpesh duhet të kontrollohet?

Femrat duhet të flasin me mjekun e tyre se kur duhet të fillojnë ekzaminimin dhe sa shpesh duhet të kontrollohen. Udhëzimet e përditësuara janë si më poshtë:

• Femra e moshës 21 deri në 29 vjeç duhet të kontrollohen me Pap test çdo 3 vjet
• Femrat e moshës 30 deri në 65 vjeç duhet të kontrollohen me një nga tre testet:

→ Çdo 5 vjet vetëm me testimin e HPV me rrezik të lartë
→ Çdo 5 vjet me Pap test dhe testimin e HPV me rrezik të lartë
→ Çdo 3 vjet vetëm me Pap test

Gratë me faktorë të caktuar rreziku mund të kenë nevojë të bëjnë kontrolle më të shpeshta ose të vazhdojnë ekzaminimin pas moshës 65 vjeç. Këta faktorë rreziku përfshijnë:

• Të infektuar me virusin e imonideficiencës humane (HIV)
• Duke u trajtuar për një lezion parakanceroz të qafës së mitrës ose kancer të qafës së mitrës

Skriningu për kancerin e qafës së mitrës nuk rekomandohet për:

• Femrat më të reja se 21 vjeç
• Gratë më të vjetra se 65 vjeç, të cilat kanë pasur një ekzaminim adekuat paraprak, me rezultate normale dhe që nuk janë në rrezik të lartë për kancerin e qafës së mitrës
• Gra që kanë kryer një histerektomi totale (operacion për heqjen e mitrës dhe qafës së mitrës) dhe nuk kanë histori të lezioneve të qafës së mitrës të shkallës së lartë ose kancerit të qafës së mitrës

Çfarë nënkuptojnë rezultatet e testeve të shqyrtimit të kancerit të qafës së mitrës?

Një ofrues i kujdesit shëndetësor thjesht mund t’i përshkruajë rezultatet e Pap testit për një pacient si “normale” ose “jonormale”.

Po kështu, rezultatet e testit HPV mund të jenë ose “pozitive”, që do të thotë se qelizat e qafës së mitrës së pacientit janë të infektuara me një ose më shumë nga një grup i llojeve të HPV me rrezik të lartë (që është ajo që zbulojnë shumica e testeve HPV të disponueshme në treg), ose “negative”. që tregon se asnjë nga llojet e HPV me rrezik të lartë nuk u gjet. Disa teste HPV janë specifike për HPV16 dhe HPV18 – llojet që shkaktojnë shumicën e kancereve të qafës së mitrës.

Një grua mund të dëshirojë të pyesë mjekun e saj për informacione specifike në lidhje me rezultatet e testit të saj Pap dhe HPV test dhe çfarë kuptimi kanë këto rezultate.

Shumica e laboratorëve përdorin një grup standard termash, të quajtur Sistemi Bethesda, për të raportuar rezultatet e testit Pap. Sipas Sistemit Bethesda, mostrat që nuk kanë anomali qelizore raportohen si “negative për lezione intraepiteliale ose malinje”. Një raport negativ i Pap testit gjithashtu mund të vërë në dukje disa gjetje beninje, të tilla si infeksione të zakonshme ose inflamacion. Rezultatet e Pap testit tregojnë gjithashtu nëse mostra ishte e kënaqshme apo e pakënaqshme për ekzaminim. Komitetet e udhëzimeve po rivlerësojnë mënyrën se si raportohen rezultatet e testeve të shqyrtimit të qafës së mitrës, bazuar në kërkimet më të përditësuara mbi historinë natyrore të infeksioneve HPV.

Sistemi Bethesda merr në konsideratë anomalitë e qelizave skuamoze dhe qelizave të gjëndrave veç e veç. Anomalitë e qelizave skuamoze ndahen në kategoritë e mëposhtme, duke filluar nga më të lehtat deri tek ato më të rëndat.

Qelizat squamous atipike (ASC) janë gjetja jonormale më e zakonshme në Pap-testin. Sistemi Bethesda e ndan këtë kategori në dy grupe, ASC-US dhe ASC-H:

▪ ASC-US: qeliza skuamoze atipike me rëndësi të papërcaktuar. Qelizat nuk duken plotësisht normale, por shkaku është i paqartë. Ndryshimet mund të lidhen me një infeksion HPV, por mund të shkaktohen edhe nga faktorë të tjerë.
▪ ASC-H: qelizat skuamoze atipike, nuk mund të përjashtojnë një lezion intraepitelial skuamoz të shkallës së lartë. Lezionet ASC-H mund të jenë në rrezik më të lartë për të qenë prekancerozë sesa lezionet ASC-US.
▪ Lezionet skuamoze intraepiteliale të shkallës së ulët (LSIL) konsiderohen anomali të lehta të shkaktuara nga infeksioni HPV. LSIL-të shpesh kthehen në normale pasi sistemi imunitar kontrollon infeksionin, veçanërisht në gratë më të reja.
▪ Lezionet skuamoze intraepiteliale të shkallës së lartë (HSIL) janë anomali më të rënda që kanë një gjasë më të lartë për të përparuar në kancer nëse nuk trajtohen.
▪ Karcinoma in situ (CIS) i referohet qelizave shumë anormale që ngjajnë me qelizat kancerogjene, por mbeten në sipërfaqen e qafës së mitrës dhe nuk kanë pushtuar më thellë ose përhapur përtej qafës së mitrës.
▪ Karcinoma e qelizave skuamoze është kanceri i qafës së mitrës. Qelizat skuamoze jonormale kanë depërtuar më thellë në qafën e mitrës ose në inde ose organe të tjera. Në një popullatë të kontrolluar mirë, siç është ajo në Shtetet e Bashkuara, zbulimi i kancerit gjatë ekzaminimit të qafës së mitrës është jashtëzakonisht i rrallë.

Anomalitë e qelizave të gjëndrave përshkruajnë ndryshime anormale që ndodhin në indet e gjëndrave të qafës së mitrës. Sistemi Bethesda i ndan këto anomali në kategoritë e mëposhtme:

▪ Qelizat e gjëndrave atipike (AGC), që do të thotë se qelizat e gjëndrave nuk duken normale, por mjekët nuk janë të sigurt se çfarë do të thotë ndryshimet e qelizave.
▪ Adenokarcinoma endocervikale in situ (AIS), që do të thotë se qelizat anormale të rënda gjenden, por nuk janë përhapur përtej indit të gjëndrave të qafës së mitrës.
▪ Adenokarcinoma përfshin jo vetëm kancerin e vetë kanalit endocervikal. Por, gjithashtu në disa raste, kancerin endometrial, ekstrauterin dhe kancere të tjera.

Cilat teste vijuese bëhen nëse rezultatet e depistimit të kancerit të qafës së mitrës janë jonormale?

Në varësi të rezultateve të testit, një gruaje mund t’i rekomandohet që të bëjë kontrolle të përsëritura brenda një viti, sepse disa anomali, veçanërisht ato më të vogla (ASC-US), do të largohen vetë pasi sistemi imunitar kontrollon infeksionin HPV. Nëse një grua ka ndryshime më të rënda qelizore (ASC-H ose HSIL) dhe/ose dëshmi të HPV16 ose HPV18, asaj mund t’i rekomandohet të kryejë një kolposkopi, një procedurë që përfshin përdorimin e një instrumenti (të quajtur kolposkop) për të ekzaminuar qafën e mitrës.

A duhet ende gratë që janë vaksinuar kundër HPV të kontrollohen për kancerin e qafës së mitrës?

Po. Vaksinat aktuale HPV nuk mbrojnë kundër të gjitha llojeve të HPV që shkaktojnë kancerin e qafës së mitrës, ndaj është e rëndësishme që gratë e vaksinuara të vazhdojnë t’i nënshtrohen ekzaminimit rutinë të kancerit të qafës së mitrës.

Nëse kam kryer një histerektomi, a kam ende nevojë për ekzaminim të kancerit të qafës së mitrës?

Gratë që kanë kryer një histerektomi mund të kenë ende nevojë për ekzaminim. Vendimi bazohet nëse qafa e mitrës u hoq, pse ishte e nevojshme histerektomia dhe nëse ka një histori të ndryshimeve të rënda të qelizave të qafës së mitrës ose kancerit të qafës së mitrës.

Edhe nëse qafa e mitrës hiqet në kohën e histerektomisë, qelizat e qafës së mitrës mund të jenë ende të pranishme në majë të vaginës. Nëse keni një histori të kancerit të qafës së mitrës ose ndryshimeve të shkallës së lartë të qelizave të qafës së mitrës, duhet të vazhdoni të bëni shqyrtimin për 20 vjet pas kohës së operacionit tuaj.

Si mund të mbrohem ndryshe nga kanceri i qafës së mitrës?

Vaksina HPV është një mënyrë e rëndësishme për të ndihmuar në mbrojtjen kundër infeksioneve HPV që më së shpeshti shkaktojnë kancer. Por vaksina HPV nuk mbron nga të gjitha llojet e HPV-së që mund të shkaktojnë kancer. Pra, gratë që janë vaksinuar kundër HPV duhet ende të ndjekin rekomandimet e shqyrtimit të kancerit të qafës së mitrës për grupmoshën e tyre.

A ka gra që mund të kenë nevojë për ekzaminim më të shpeshtë?

Gratë që kanë një histori të kancerit të qafës së mitrës, janë të infektuara me HIV, kanë një sistem imunitar të dobësuar ose që janë ekspozuar ndaj diethylstilbestrol (DES) para lindjes mund të kenë nevojë për ekzaminim më të shpeshtë dhe nuk duhet të ndjekin këto udhëzime rutinë.

Pse nuk rekomandohet depistimi i kancerit të qafës së mitrës para moshës 21 vjeçare?

Kanceri i qafës së mitrës është jashtëzakonisht i rrallë në këtë grupmoshë. Më pak se 1 në 1000 raste të kancerit të qafës së mitrës ndodhin tek gratë e reja 15 deri në 19 vjeç. Shumica e grave infektohen me HPV menjëherë pasi fillojnë të kenë marrëdhënie vaginale. Këto infeksione pothuajse gjithmonë largohen vetë brenda 1 deri në 2 vjet pa shkaktuar ndonjë ndryshim në qelizat e qafës së mitrës. Nëse ndodhin ndryshime, qelizat pothuajse gjithmonë kthehen në normalitet. Hulumtimet tregojnë se depistimi i kancerit të qafës së mitrës në këtë grupmoshë nuk redukton shkallën e kancerit të qafës së mitrës dhe mund të çojë në trajtim të panevojshëm.

A ka gjasa që këto udhëzime të ndryshojnë përsëri?

Po. Ekspertët vazhdojnë të zhvillojnë mënyra të reja dhe më të mira për të kontrolluar kancerin e qafës së mitrës dhe për të menaxhuar rezultatet jonormale. Ekspertët gjithashtu po mësojnë më shumë rreth infeksionit HPV dhe se si ai prek gratë e moshave të ndryshme. Qëllimi është të zhvillohet një strategji testimi që gjen shumicën e rasteve të kancerit të qafës së mitrës ose ndryshimeve prekanceroze me numrin më të vogël të testeve dhe trajtimeve të panevojshme pasuese.

A duhet të vizitoj gjinekologun tim çdo vit nëse nuk rekomandohet më ekzaminimi vjetor i kancerit të qafës së mitrës?

Po. Është ende e rëndësishme që të vizitoni rregullisht mjekun tuaj obstetër-gjinekolog për një vizitë rutinë të kujdesit. Këto vizita janë një mundësi për ju që të mësoni se si të përgatiteni për shtatzëni, të diskutoni opsionet tuaja të kontrollit të lindjes ose të adresoni çështjet e menopauzës.

Përveç kësaj, gjinekologu juaj mund t’ju ndihmojë të identifikoni nëse jeni në rrezik të disa sëmundje të tjera mjekësore, si diabeti mellitus ose sëmundjet e zemrës. Dhe vizita juaj mund të përfshijë një ekzaminim të komblikut.

Çfarë do të thotë nëse kam një rezultat jonormal të testit të depistimit të kancerit të qafës së mitrës?

Shumë gra kanë rezultate anormale të shqyrtimit të kancerit të qafës së mitrës. Një rezultat jonormal nuk do të thotë se keni kancer. Mos harroni se ndryshimet e qelizave të qafës së mitrës shpesh kthehen në normale vetë. Nëse nuk e bëjnë, shpesh duhen disa vite që edhe ndryshimet e shkallës së lartë të bëhen kancer.

Nëse keni një rezultat jonormal të testit të shqyrtimit, nevojiten testime shtesë për të zbuluar nëse ndryshimet e shkallës së lartë ose kanceri është në të vërtetë i pranishëm. Nëse rezultatet e testeve përcjellëse tregojnë ndryshime të shkallës së lartë, mund të keni nevojë për trajtim për të hequr qelizat anormale.

Sa të sakta janë rezultatet e testit të depistimit të kancerit të qafës së mitrës?

Ashtu si me çdo test laboratorik, rezultatet e ekzaminimit të kancerit të qafës së mitrës nuk janë gjithmonë të sakta. Ndonjëherë, rezultatet tregojnë qeliza jonormale kur qelizat janë normale. Ky quhet rezultat fals-pozitiv.

Ekzaminimi i kancerit të qafës së mitrës gjithashtu mund të mos zbulojë qeliza anormale kur ato janë të pranishme. Ky quhet rezultat fals-negativ.

Shumë faktorë mund të shkaktojnë rezultate të rreme:

• Mostra mund të përmbajë shumë pak qeliza.
• Mund të mos ketë mjaft qeliza jonormale për të studiuar.
• Një infeksion ose gjak mund të fshehin qeliza jonormale.
• Douching ose medikamente vaginale mund të lajnë ose hollojnë qelizat anormale.
• Për të ndihmuar në parandalimin e rezultateve false-negative ose false-pozitive, duhet të shmangni pastrimin e thellë të vagjinës, marrëdhëniet seksuale dhe përdorimin e medikamenteve vagjinale ose produkteve higjienike për 2 ditë përpara testit tuaj.

Këshillë

Shkoni te mjeku, bëni një kontroll dhe bëni pap teste rregullisht.

Kanceri i qafës së mitrës është shumë i parandalueshëm dhe nëse e kapni herët, ka shumë mënyra për ta trajtuar atë. /Telegrafi/