Dita Ndërkombëtare e Gjuhës Amtare

Nga: Donika Bakiu

Një kulturë paqeje mund të ndërtohet vetëm në një hapësirë ​​ku secili ka të drejtë të përdorë plotësisht dhe lirisht gjuhën e tij amtare në të gjitha rrethanat e ndryshme të jetës.

Kjo ditë është mundësi për të promovuar diversitetin gjuhësor dhe kulturor dhe për të punuar për të ruajtur këto dallime në kultura dhe gjuhë që promovojnë tolerancën dhe respektin për të tjerët.

Më 21 shkurt 2022, UNESCO shënon Ditën Ndërkombëtare të Gjuhës Amtare për të promovuar diversitetin gjuhësor global dhe edukimin shumëgjuhësh. Diversiteti gjuhësor është çelës për ndërtimin dhe ruajtjen e shoqërive integruese, të hapura, të larmishme dhe pjesëmarrëse. Gjuhët përcjellin informacion dhe njohuri, duke promovuar në këtë mënyrë prosperitetin, ndryshimin shoqëror dhe zhvillimin e qëndrueshëm.

Shoqëritë shumëgjuhëshe dhe multikulturore ekzistojnë nëpërmjet gjuhëve të tyre, të cilat transmetojnë dhe ruajnë njohuritë dhe kulturat tradicionale në mënyrë të qëndrueshme. Njohja dhe respektimi i diversitetit gjuhësor dhe kulturor janë thelbësore për bashkëjetesën paqësore. Diversiteti gjuhësor dhe shumëgjuhësia janë thelbësore për zhvillimin e qëndrueshëm dhe paqen e qëndrueshme në shoqëri.

Termi gjuhë amtare zakonisht i referohet gjuhës së parë të mësuar atë që flasin që në vegjëli. Gjuha amtare është gjuhë e mësuar nga folësi në fëmijërinë e hershme pa udhëzim zyrtar. Sipas Klugesë, fjala ndoshta është krijuar sipas modelit të latinishtes lingua materna (fjalë për fjalë: “gjuha nga ana e nënës”). Gabime drejtshkrimore gjenden edhe në tekstet shkollore, si dhe në shumë dokumente të tjera, të cilat bëhen publike nga organizatat dhe mekanizmat tjerë. Foljet ndihmëse “kam “ dhe “jam” nuk shkruhen me “ë” në fund , “trashëgimi “nuk shkruhet “trashigimi” etj. Gjithandej hasim lëshime që s’janë vetëm mungesë dijesh gramatikore, por mospërfillje dhe pavetëdije për krimin që i bëhet gjuhës .

Jemi dëshmitarë të shkeljes së rregullave gjuhësore pothuajse në të gjitha llojet e komunikimit, përfshirë edhe librat që i botojmë e, që është më skandalozja e më e dhimbshmja, tekstet shkollore që i hartojmë. Gabimet e shumta gjuhësore janë të pranishme thuajse në të gjitha lëndët, në të gjitha tekstet shkollore – duke filluar nga librat e gjuhës shqipe edhe tek të gjithë librat tjerë. Shërbimi gjuhës amtare duhet t`i bëhet nga secili prej nesh dhe deri te institucionet shtetërore dhe tek ato private të cilat e kanë edhe obligim kushtetues.

Në shumë vende të botës gjuha amtare mbrohet me ligj. Dua të theksoj një element bazë për shmangjen e gabimeve drejtshkrimore e ajo është ngritja e ndërgjegjës dhe kulturës gjuhësore të secilit prej nesh. Duhet të gjithë të mundohemi të shkruajmë pa gabime. Çdo individ e ka për detyrë të bëjë çmos për mbrojtjen dhe zbatimin e drejtë të normave dhe rregullave gjuhësore. Nga ana tjetër, kur gjuhët shuhen, diversiteti kulturor i cili përbën pasurinë e njerëzimit, gjithashtu zbehet.

Me gjuhët, në fakt, janë gjithashtu perspektivat, traditat, kujtesa kolektive dhe mënyrat unike të të menduarit dhe të shprehurit – kaq shumë burime të çmuara për garantimin e një të ardhmeje më të mirë – ato që po humbasin. Më shumë se 43 për qind e rreth 6 700 gjuhëve të folura në botë kërcënohen me zhdukje. Kjo do të thotë se çdo dy javë, një gjuhë zhduket përgjithmonë duke marrë me vete një trashëgimi të tërë kulturore dhe intelektuale.

Çdo gjuhë dhe dialekt që ekziston në botë u lejon atyre që i flasin të përcaktojnë veten si një komunitet, me një sërë referencash kulturore, një histori dhe shpesh vlera të përbashkëta.