Unioni Evropian, jo Bashkimi Europian

Ka kohë që organizata ekonomike dhe politike e quajtur Unioni Evropian, në gjuhën shqipe gabimisht quhet Bashkimi Europian. Ky përdorim i gabuar është bërë pothuaj i zakonshëm dhe gjithnjë e më shumë vërehet mbizotërimi i kësaj shprehje të gabuar kundrejt asaj të drejtë.

“Lansimi” i shpejt i shprehjes “Bashkim Europian”, në vend të “Union Evropian”, është bërë nga ata (zakonisht nga mediat) që nuk çajnë kokën për krijimin e domethënieve të gabuara politike dhe juridike. Shkurtimisht, Unioni Evropian nuk është Bashkim Europian as për arsye të thjeshtë kuptimore dhe gramatikore. Fjala Union nuk përkthehet si Bashkim, kurse në Fjalorin e Gjuhës Shqipe (1980) kontinenti për të cilin e kemi fjalën quhet Evropë e jo Europë.

Por, arsyeja kryesore për ta quajtur këtë organizatë Union Evropian qëndron në rolin dhe domethënien që shprehja union ka pasur gjatë historisë në fushën politike dhe juridike të zhvillimit të shteteve. Fjala union (në gramatikë është emër) ka hyrë në përdorim në gjuhën angleze dhe franceze në mesjetë, duke ardhur nga latinishtja: Union – unio: që në shqip d.m.th. një, të qenët një apo të bërit një.

Përkundër domethënies që shprehja union kishte në përkthim, kjo fjalë nuk u përdorë kurrë si e përkthyer në anglisht, frëngjisht dhe gjuhë tjera evropiane, por u përdor gjithmonë fjala origjinale – union. Arsyeja ishte se fjalët dhe shprehjet tjera të gjuhës latine që hynin në përdorim të këtyre gjuhëve, kur ato kishin kuptim politik dhe juridik, nuk përktheheshin. Kjo është arsyeja që pjesa politike dhe juridike e gjuhëve të cilat fliten sot në Evropë, dominohen nga latinishtja dhe pjesërisht nga greqishtja.

Këtu kemi të bëjmë me shumë fjalë të cilat askush nuk ka tentuar t’i përkthejë. Si do të përkthehej, ta zëmë, fjala: federatë, konfederatë, demokraci, burokraci, ministri dhe mijëra fjalë të tjera. Nuk përkthehet as fjala union edhe pse mund t’i dihet kuptimi i përafërt.

Fjala union, siç u pa më lartë, është fjalë e latinishtes, por nisi të përdoret sërish në mesjetë pasi që kishte nevojë që me te të shpjegoheshin disa bashkësi të reja apo realitete të reja politike që u krijuan në Evropë. Fjala është për Unionin Personal dhe Unionin Real.

Unioni Personal krijohej si marrëveshje kur një apo më shumë shtete të ndryshme qeveriseshin nga i njëjti sovran (zakonisht mbreti), por që kufijtë, ligjet dhe interesat tjera të këtyre shteteve mbeteshin si më parë. Raste të këtilla ka pasur shumë në botë, por sot në Evropë rasti i Andorrës e ilustron këtë shembull.

Unioni Real është kur një apo më shumë shtete bashkojnë disa institucione duke i shkrirë në një. Këtu shihet që nuk kemi të bëjmë me unifikim të shtetit në aspektin politik e as juridik. Por, është e qartë që ky Union (Real) ka prejardhje nga Unioni Personal.

Origjinën e Unionit Evropian nuk duhet kërkuar në dy llojet e unioneve që u përmendën më lartë, pasi që kjo organizatë tani më është pranuar si bashkësi sui generis. Por, trashëgimia juridike ka luajtur rolin e vet duke ndikuar që organizata në fjalë të quhet Union Evropian.

Ekziston edhe arsyeja politike që Unioni Evropian nuk është Bashkim Evropian. Shtetet anëtare të Unionit Evropian janë marrë vesh që vetëm disa funksione apo karakteristika shtetërore t’i bashkojnë dhe në ato pika të qeverisen nga Brukseli. Nëse shtetet anëtare merren vesh që nga ky vend të ushtrohet edhe Politika e Jashtme e Përbashkët, Mbrojtja e Jashtme dhe e Brendshme (ushtria dhe policia) e përbashkët, sistemi i përbashkët monetar dhe të gjitha funksionet tjera që ka një shtet, atëherë Unioni Evropian mund të quhet Bashkim Evropian. Mund të quhet Bashkimi Evropian apo Evropa e Bashkuar për arsye se do të jetë e tillë dhe do të funksionojë si një shtet i bashkuar, siç janë Shtetet e Bashkuara të Amerikës, apo siç ishte Bashkimi Sovjetik. Deri atëherë, kjo bashkësi politike dhe ekonomike, duhet të quhet Union Evropian e jo Bashkim Europian.