Antidepresivët, ilaçe që duhet ditur si të përdoren

A janë antidepresivët barna shëruese apo substanca të dëmshme që shkaktojnë probleme te pacientët, e nganjëherë të qojnë në vetëvrasje?

Dr. Samire Braina
psikiatër
044 115 533

Antidepresivët janë barnat më të përdorura në vendet industriale, por popullata ka shumë pak njohuri për mënyrën e veprimit apo për sëmundjen. Shumë njerëz nuk i dallojnë antidepresivët nga anksiolitikët, sikurse shpeshherë i ngatërrojnë depresionin si sëmundje dhe anksiozitetin.

Për të shpjeguar më lehtë se si ndikojnë dhe për çka shërbejnë antidepresivët, së pari duhet të japim një definicion se çka është depresioni.

Depresioni hyn në kuadrin e çrregullimeve afektive, dmth, të disponimit. Është një sëmundje që ndikon në tërë organizmin në përgjithësi, por kryesisht atakon humorin apo disponimin, gjegjësisht ndikon në uljen e tij.

Disponimi është funksion i lartë psikik i rëndësishëm për organizmin e njeriut në përgjithësi, sepse ndikon në dëshirën për jetë. Përderisa disponimi i ulur është dhembje shpirtërore, personat që kronikisht vuajnë nga depresioni vështirë e përballojnë dhe e humbin dëshirën për jetë.

Kjo ndikon te forma e lehtë e depresionit, ndërsa te forma e rëndë është agoni e vërtetë e cila pa mjekim adekuat mund të zgjatë shumë apo të vie tek vdekja ‘nga duart e veta’.

Për shkak të vuajtjes së vazhdueshme që përcjell këtë sëmundje, lirisht mund të themi se depresioni është sëmundje e cila është shkaktari kryesor i numrit të madh të vetëvrasjeve, 2/3 apo edhe më shumë.

Hormonet

Faktorë të shumtë shkaktojnë depresionin edhe pse ende nuk dihen saktësisht. Mund të përmendim faktorët gjenetik apo hereditarë, faktorë të ndryshëm stresues apo çrregullimet hormonale, dmth është një gërshetim i këtyre faktorëve.

Disponimin nuk mund ta rregullojmë vet me dëshirën apo forcën e vullnetit tonë, por disponimi varet nga puna e qelizave nervore të trurit, dmth nga neurotransmiterët, të cilët përmes receptorëve (marrësve) ngacmojnë qelizat nervore. Po përmendim neurotransmeterët: dopamina dhe serotonina, niveli i ulur i të cilëve ndikon në shfaqjen e kësaj sëmundjeje, e sidomos ulja e nivelit të serotoninës.

Esenca e antidepresivëve është rritja e sasisë të amineve të lira funksionale apo rritja e efektit të tyre në receptorët e membranës postsinaptike. Por, këtij çrregullimi i paraprin stresi i lartë dhe i fortë, ushqyeshmëria e dobët, mungesa e aktiviteteve, etj. Por mund të ndodhë depresioni edhe pa prezencë të stresit për shkak te predispozicionit të lindur apo gjenetik.

Për këtë arsye terapia antidepresive ndikon në balancimin e kimisë trunore. Teknikat psikoterapeutike ndikojnë vetëm atëherë kur arrihet efekti i barnave antidepresive, përderisa terapia supportive përmes bisedës, kurajos, këshillimeve, etj e ndihmon dukshëm gjendjen e pacientit.

Zgjedhja e barit adekuat

1/3 e të sëmurëve nuk reagojnë në antidepresivët e parë te përshkruar. Në këto raste psikiatri duhet rritur dozën apo ta ndryshoj ilaçin. Kur zgjidhet ilaçi adekuat, 90% të pacientëve përjetojnë humbje të simptomave depresive.

Te pacientët që kanë pasur vetëm një episod depresiv, mundet që pas një trajtimi me antidepresivë të përmirësohet gjendja e tyre dhe më kurrë të mos përsëritet por, depresioni mund të rikthehet dhe pacientët që në jetë kanë pasur disa episode depresive mund të atakohen nga episode të reja depresive gjatë tërë jetës.

Personat që kanë episodin e parë depresiv u rekomandohet marrje e barnave 6-9 muaj pas ndërprerjes të simptomave, ndërsa atyre që lëngojnë nga forma kronike e depresionin të përdorin barna shumë vite apo deri në fund të jetës. Asgjë e tmerrshme, strategjia e përdorimit të barnave është e njëjtë, sikurse te hipertensioni dhe diabeti.

Përpos antidepresivëve, në kohë të caktuar përdoren edhe anksiolitikët, por pacienti duhet patjetër të ndjek edhe seancat psikoterapeutike. Te format e lehta shumicës u ndihmon, krahas terapisë antidepresive.

Shumë mjekë psikiatër përpos antidepresivëve dhe anksiolitikëve përshkruajnë vitamina sidomos vitaminë B-komplex, vitaminë C, magnezium, zink, omega3, lecitin, etj. Këto substanca ndikojnë në disponim.

Çka duhet ditur për antidepresivët?

▪ Antidepresivët nuk ndikojnë menjëherë sikurse aspirina apo barnat qetësuese. Duhet të kalon 1-3 deri 6 javë, derisa te arrihet përmirësimi. Kjo nënkupton përdorimin e rregullt duke iu referuar sugjerimeve të mjekut.

▪ Nëse vërehen efekte negative të ilaçit, menjëherë duhet lajmëruar mjekun të konsultohet për dozën, eventualisht ndërprerjen e tij. Ekziston mundësia që efektet anësore të lajmërohen menjëherë, por që zgjasin pak, ndërsa efekti terapeutik vie më vonë.

▪ Antidepresivët nuk shkaktojnë varshmëri, edhepse pacienti duhet të marrë një kohë të gjatë barna të tilla pas ndërprerjes, nuk krijohet varshmëria.

▪ Ekziston mundësia që të shkaktojnë ndjenjë të përgjumjes apo sedacionit, por nuk ndikojn, në kryerjen e punëve të përditshme.

▪ Antidepresivët nuk ndikojn, në zgjidhjen e problemeve jetësore; nëse ato ekzistojnë do të ndikojnë që ta aftësojnë personin për zgjedhjen e tyre.

▪ Antidepresivët nuk shkaktojnë eufori (përndryshe dilerët do ta keqpërdornin).

Antidepresivët dhe vetëvrasja

Antidepresivët nuk shkaktojnë vetëvrasje, por përkundrazi zvogëlojnë rrezikun nga vetëvrasja. Mendime të tilla vijnë nga njerëzit që nuk e njohin depresionin, apo nuk e kuptojnë shkakun e suicidit.

Depresioni me dhembjen e vet qon në vetëvrasje, ndërsa antidepresivët ndikojnë në zbutjen e depresionit apo në uljen e motivit për suicid.

Megjithatë, nëse personi që ka përdor antidepresivë kryen këtë veprim, kjo është për shkak se barnat në atë rast, fatkeqësisht, nuk kanë qenë të mjaftueshme për trajtimin e pacientit të tillë. Por, ende mbesin dilema lidhur me këtë çështje… /Telegrafi/