Si u formua NATO dhe kush ishte i pari që iu bashkua aleancës?

Kjo javë shënon 75 vjetorin e aleancës më të madhe ushtarake në kohë paqeje në botë.

Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut, e cila njihet botërisht si NATO, u formua më 4 prill të vitit 1949.

Në atë kohë ishte një aleancë e 12 vendeve. Tani ajo është zgjeruar në 32, me Suedinë duke u bërë anëtarja më e fundit e saj.

Pas Luftës së Dytë Botërore, vendet evropiane po luftonin për të rindërtuar ekonomitë e tyre dhe ishin të shqetësuar për sigurinë e tyre, raporton skynews.

Kishte gjithashtu frikë në rritje nga ekspansionizmi sovjetik. Udhëheqësi sovjetik rus, Jozef Stalin kishte vendosur udhëheqjen e tij dhe qeveritë komuniste në shumicën e vendeve të Evropës Lindore deri në vitin 1949.

Kjo i la vendet më të vogla në Evropë më të prekshme ndaj ndikimeve dhe sulmeve sovjetike, transmeton Telegrafi.

SHBA – të cilat deri atëherë i kishin kthyer shpinën politikës së saj tradicionale të izolimit diplomatik – u shqetësuan se kjo mund të çonte në shndërrimin e komunizmit në forcën dominuese në mbarë botën.

Shteteve po u ofronte ndihmë nëpërmjet “Planit Marshall” për të ndihmuar stabilizimin ekonomik të Evropës, por vendet evropiane ende dëshironin më shumë besim në sigurinë e tyre.

Zyrtarët amerikanë kishin frikë se vendet e Evropës Perëndimore mund të përballeshin me shqetësimet e tyre të sigurisë duke negociuar me sovjetikët.

Nevoja për një organizim mbrojtës u theksua veçanërisht nga Bllokada e Berlinit e vitit 1948.

Kjo ishte një përpjekje e Bashkimit Sovjetik për të kufizuar aftësinë e SHBA-së, Britanisë së Madhe dhe Francës për të udhëtuar në sektorët e tyre të qytetit të Berlinit, i cili në atë kohë ndodhej brenda Gjermanisë Lindore të pushtuar nga Rusia.

Sovjetikët bllokuan të gjithë qasjen hekurudhore, rrugor dhe kanalesh në zonat perëndimore të Berlinit, duke lënë 2.5 milionë njerëz pa qasje në ushqim, ilaçe, karburant, energji elektrike dhe mallra të tjera bazë.

Fuqitë perëndimore u detyruan të transportonin furnizime me aeroplan në Berlinin Perëndimor për gati një vit.

Administrata e presidentit amerikan, Harry Truman vendosi që një aleancë ushtarake evropiano-amerikane do të rriste sigurinë në Evropën Perëndimore.

Kjo do të thotë se SHBA-ja mund të vendosë armë në shtetet anëtare, duke e bërë më të lehtë shmangien e çdo sulmi të mundshëm.

Pas shumë diskutimeve dhe debateve, Traktati i Atlantikut të Veriut u nënshkrua në vitin 1949.

Shtetet e Bashkuara, Kanadaja, Belgjika, Danimarka, Franca, Islanda, Italia, Luksemburgu, Holanda, Norvegjia, Portugalia dhe Britania e Madhe ishin nënshkruesit fillestarë.

Ata ranë dakord të konsultoheshin me njëri-tjetrin për kërcënimet dhe çështjet e mbrojtjes, dhe më e rëndësishmja ranë dakord që çdo sulm i armatosur kundër një anëtari “do të konsiderohet një sulm kundër të gjithëve”.

Pas një sulmi të tillë, çdo aleat do të ndërmarrë “veprime të tilla që e sheh të nevojshme, duke përfshirë përdorimin e forcës së armatosur” si kundërpërgjigje.

NATO ka thënë se është vetëm pjesërisht e vërtetë se ajo u formua në përgjigje të kërcënimit nga Bashkimi Sovjetik.

“Në fakt, krijimi i Aleancës ishte pjesë e një përpjekjeje më të gjerë për t’i shërbyer tre qëllimeve: frenimi i ekspansionizmit sovjetik, ndalimi i ringjalljes së militarizmit nacionalist në Evropë përmes një pranie të fortë të Amerikës së Veriut në kontinent dhe inkurajimi i integrimit politik evropian”, thuhet në deklaratën e aleancës.

Anëtarët e saj mbështesin NATO-n financiarisht drejtpërdrejt dhe indirekt. Shtetet anëtare japin kontribute të drejtpërdrejta në bazë të parimit “financim të përbashkët”, që është bashkimi i burimeve.

Se sa kontribuon secili shtet anëtar në buxhetet e zakonshme përcaktohet nga një formulë e cila bazohet në të Ardhurat Kombëtare Bruto.

Buxheti i kombinuar ushtarak dhe civil i NATO-s është rreth 1.85 miliard dollarë për vitin 2019.

Ekziston edhe Programi i Investimeve të Sigurisë së NATO-s, i financuar nga të gjithë, i cili siguron infrastrukturën e nevojshme për punën e aleancës.

Financimi i tërthortë i NATO-s vjen kryesisht në formën e udhëzimit të tij 2 për qind.

Kjo është një marrëveshje e shteteve të NATO-s për të shpenzuar të paktën 2 për qind GDP-s së tyre për mbrojtje. Brenda objektivit të përgjithshëm 2 për qind është një nën-objektiv; që 20 për qind e shpenzimeve të mbrojtjes duhet të jenë në pajisje kryesore të reja. /Telegrafi/