Si ndikuan sulmet e Izraelit në programin bërthamor të Iranit?

Të enjten në mëngjes, Izraeli sulmoi reaktorin e ujit të rëndë në Arak të Iranit, një nga objektet më të mëdha bërthamore të vendit, i vendosur 250 kilometra në jugperëndim të kryeqytetit Teheran.

Objekti ishte evakuuar plotësisht, pa dëme në zonat civile përreth reaktorit, sipas burimeve iraniane.

Sipas Aleancës Amerikane për Avokimin e Mbrojtjes nga Raketat, reaktori bërthamor i Arak, i njohur edhe si IR-40, është një reaktor bërthamor me ujë të rëndë që filloi të funksionojë në vitin 2003.

Megjithatë, origjina e projektimit të tij është e paqartë, me ekspertë të huaj që besohet se kanë kontribuar në ndërtimin e tij, përfshirë firmën ruse të projektimit Nikit.

Raportet tregojnë se Irani kërkoi ta paraqiste reaktorin si “që nuk do të përdoret për të prodhuar material bërthamor me pastërti ushtarake”, por ai ishte i aftë të prodhonte rreth 9 kilogramë plutonium, duke ngritur shqetësimet e SHBA-së se kjo mund t’i mundësonte Teheranit të prodhonte një armë bërthamore me bazë plutoniumi.

Pas nënshkrimit të marrëveshjes bërthamore të Iranit në vitin 2015, bashkësia ndërkombëtare e kushtëzoi modifikimin e reaktorit të Arak me heqjen e sanksioneve.

Bëhet e ditur se në vitin 2016, Irani njoftoi se e kishte mbushur bërthamën e reaktorit me çimento.

Megjithatë, në shkurt të të njëjtit vit, Teherani tejkaloi limitin maksimal të lejuar të rezervave të ujit të rëndë për herë të parë, një limit që u tejkalua përsëri në nëntor 2016.

Përveç kësaj, Teherani transferoi më shumë se 80 ton metrikë ujë të rëndë, të destinuar më parë për reaktorin e Arak, në Oman.

Edhe pse Irani ende ka kontroll mbi këtë sasi, transferimi i tij ndërkufitar nuk u konsiderua shkelje e marrëveshjes, shkruan euronews, përcjell Telegrafi.

Çfarë tjetër ka goditur Izraeli në sulmet e tij ndaj objekteve bërthamore të Iranit?

Në një nga sulmet e gjera ushtarake të Izraelit ndaj Iranit, sulmet që filluan të premten e kaluar shënjestruan vende kritike bërthamore, duke dëmtuar rëndë programin e tij bërthamor, sipas raporteve të shumta, të dhënave të Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA) dhe imazheve të fundit satelitore.

Raportohet se sulmet shënjestruan tre vende kryesore të pasurimit të uraniumit në të gjithë vendin e Lindjes së Mesme.

Në objektin qendror nëntokësor të Natanzit, infrastruktura elektrike thuhet se u shkatërrua plotësisht, duke përfshirë termocentralet rezervë, duke çuar në dëmtimin ose shkatërrimin e mundshëm të mijëra centrifugave, siç konfirmoi Drejtori i Përgjithshëm i IAEA-së, Rafael Grossi.

Në të njëjtin vend, një objekt më i vogël pranë sipërfaqes, impianti pilot PFEP, u shpall i shkatërruar plotësisht.

Ai përmbante centrifuga të përparuara që pasuronin uraniumin deri në 60%.

Nuk u raportuan dëme të dukshme në objektin e bunkerit Fordow.

Megjithatë, Fordow prodhon sasinë më të konsiderueshme të uraniumit të pasuruar në 60%, që është disa hapa të thjeshtë larg arritjes së nivelit të prodhimit të një bombe bërthamore.

Katër vende të tjera u shënjestruan në Isfahan, duke përfshirë një qendër konvertimi të uraniumit dhe objekte për të punuar në teknologjinë e metalurgjisë së uraniumit, e cila është thelbësore për të bërë bërthamën e një arme bërthamore.

Punëtoritë e prodhimit të centrifugave në Karaj dhe Teheran, të cilat u goditën gjithashtu nga sulmet izraelite, u monitoruan më parë nga IAEA, por numri i punëtorive të mbetura të padeklaruara është i panjohur.

Për më tepër, të paktën 14 shkencëtarë bërthamorë iranianë janë vrarë që nga fillimi i sulmeve, sipas burimeve të shumta në rajon.

Ushtria izraelite tha se nëntë prej tyre ishin një “element kyç” në përpjekjet e Teheranit për të krijuar një armë bërthamore.

Ndryshe, sipas vlerësimeve të IAEA-s që nga e marta, Irani ka uranium të pasuruar deri në 60% për të bërë deri në nëntë bomba bërthamore.

Ai gjithashtu ka uranium të pasuruar më tej në një shkallë më të vogël që mund të përdoret për të prodhuar bomba shtesë.

Teherani ka njoftuar se do të marrë masa “të padeklaruara” për të mbrojtur materialin dhe pajisjet bërthamore dhe mund të zvogëlojë bashkëpunimin me IAEA-n, ndërsa parlamenti i Iranit po shqyrton një projektligj për t’u tërhequr nga Traktati i Mospërhapjes Bërthamore (NPT), duke ndjekur shembullin e Koresë së Veriut.

Nëse impianti i konvertimit të uraniumit në Isfahan del jashtë funksionit, Irani do të duhet të gjejë burime të jashtme të heksafluoridit të uraniumit (UF6), përbërësit kryesor në procesin e pasurimit. /Telegrafi/