Prof.ass.dr. Isuf Bajrami
Specialist i mjekësisë urgjente
Qendra e Mjekësisë Urgjente – Prishtinë
Në kushtet bashkëkohore në jetën e përditshme kemi lëndime të ndryshme. I lënduari përcillet në vendin ku do t’i ofrohet tretmani kirurgjik.
Në rast se para transportit nuk bëhet imobilizimi, kjo mund të shpije te përkeqësimi dhe komplikimi i lëndimit.
Me imobilizim nënkuptojmë veprimin me të cilin një pjesë e caktuar e trupit vendoset në pozitë të detyrueshme të pushimit ose inaktivitetit.
Sipas rolit, kohëzgjatjës dhe mjeteve të cilat i përdorim dallojmë këto imobilizime:
a) imobilizimin transportues (i përkohshëm),
b) imobilizimin terapeutik (definitivë).
Imobilizimi transportues vendosët tek i lënduari në vendin e lënduar dhe e kursen atë gjatë kohës së transportit.
Imobilizimi terapeutik ose definitivë vendosët te i lënduari pas përpunimit kirurgjik të plagës dhe vendosjes së kockës së caktuar në pozitë normale dhe qëndroni deri në shërimin definitiv.
Principet themelore të imobilizimit
1. Pjesa e lënduar para çdo imobilizimi duhet të vendosët në atë pozitë që të pamundësohet çdo lëvizje. Më parë në plagën e hapur duhet vendosur garza sterile.
2. Shkopi me të cilin bëhet imobilizimi duhet të vendosët në jastëk prej vate. Pjesët e tërhequra të trupit të cilat imobilizohën (trohanteri, kondili i femurit, malleolusi etj) të mbrohen me kompresa prej vatës ose flanelit.
3. Gjithherë imobilizohen dy artikulacionet fqinjë më të afërta d.m.th. artikulacioni mbi dhe në vendin e lëndimit dhe vet artikulacioni i lënduar.
4. Pjesa e lënduar e trupit duhet të vendosët në pozitë fiziologjike.
5. Gishtrinjtë duhet lënë jashtë gazës me qëllim të kontrollit të cirkulacionit, motilitetit dhe
senzibilitetit.
Stabilizimi dhe pozicionimi anatomik i gjymtyrës së poshtme
Bartja e të plagosurve
Bartja (transporti)i të plagosurve me ndihmën e batanijes ose tendës për bartje në pozitë të shtrirë, bëhet nga vendi i transportit, vetëm në kushtet kur në vendin e lëndimit nuk kemi barrel për të lënduarin.
Për këtë punë tekniko- mjekësore janë të nevojshëm tre bartës, dy e mbajnë batanijen në pjesën e sipërme të trupit dhe kokës, bartësi i tretë i ofron këmbët e të plagosurit (lënduarit) në fundin tjetër të batanijes dhe kështu bëhet transporti.
Kur në vendin e aksidentit gjendët vetëm një person, ndërsa i lënduari është pa vetëdije, një bartës tërheq nga vendi i fatkeqësisë deri në vendin ku do t’i jepet ndihma, transporti do të bëhet në katër faza.
Pasi të përcillet nga vendi prej ku bëhet transporti, i lënduari ose i plagosuri vendosët i shtrirë barkas, me kokë të kthyer anash, ndër kokë vendosët batanija, manteli ose diç e ngjashme.
Pacientin e lënduar me vetëdije të ruajtur e bartin dy shpëtimtar, në këtë rast i lënduari mbahet për krahësh.
Bartja ose transporti mund të bëhet ashtu që njëri shpëtimtar të lënduarin e mban nën sqetull, ndërsa tjetri e mban për këmbësh ndër gjunjë.
Imobilizimi transportues
Çdo thyerje e kockës dhe lëndim i madh i indeve të buta, enëve të gjakut, nervave etj., kërkon që para se të bëjmë transportin, pjesën e lënduar të trupit ta vendosim në pozitë të detyrueshme – imobilizim.
Roli i imobilizimit transportues me kohë është kufizuar. Fillon nga vendi i lëndimit dhe ndihmon deri në momentin e dhënies së ndihmës kirurgjike. Transporti imobilizues e mbron të lënduarin në periodën më kritike të dhënies së ndihmës së parë. Ky është imobilizim preventivë i cili ndihmon vetëm gjatë transportimit të lënduarit gjer te institucionet traumatike-kirurgjike.
Imobilizimi duhet të jetë i vendosur karshi rregullave dhe standardeve, pasi që vendosja e gabueshme sjell më shumë dëme se sa dobi.
Lidhja e pacientit me rripa të barrelës zbatohet në vendndodhje para transportit
Qëllimet themelore janë:
Pjesa e lënduar e trupit gjatë transportit të vendosët në pozitë të detyrueshme të inaktivitetit dhe të evitohen lëvizjet e kjo mos të pengoj qarkullimin e gjakut dhe intervenimin.
Shërben si parandalim kundër lajmërimit të shokut.
Çdo tronditje gjatë transportit shkakton ngacmimin e nervave, kontraksionin e muskujve dhe ngacmimin e mbaresave nervore në plagë.
Në kuadër të dhënies së ndihmës së parë në vendin e fatkeqësisë, rrallëherë ekziston mundësia e dhënies së analgjetikut, kështu që imobilizimi është mjeti i vetëm kundër dhimbjes.
Mënjanon përhapjen e infeksionit primar nga plaga në indet për rreth në shtresat e thella i cili mund të shfaqet gjatë lëvizjeve të pjesëve të lënduara të trupit.
Zvogëlohet resorpcioni i toksinave të cilat sajohen në vendin e lëndimit nga qelizat e dëmtuara të cilat mund të përcillen nëpërmes qarkullimit venozë deri te organet e brendshme vitale.
Mënjanohet gjakderdhja e përsëritur nga enët e lënduara të gjakut në të cilat është formuar koagulimi-trombi që ka sjellur deri te hemostaza spontane e përkohshme.
Në tronditje gjatë transportit koagulumi-trombi mund të lëvizë dhe të lajmërohet gjakderdhje sekondare.
Imobilizimi transportues vendosët në këto raste:
▪ në të gjitha thyerjet(frakturat) e kockave të thjeshta dhe komplikuara, të hapura dhe mbyllura.
▪ thyerjet e boshtit kurrizor, pelvikut dhe skeletit në tërësi,
▪ thyerjet e nyjeve, të hapura dhe mbyllura,
▪ djegieve dhe mërdhirjeve të ekstremiteteve,
▪ lëndimeve me armë të zjarrit i indeve të buta ku në afërsi gjenden enët a mëdha të gjakut dhe nervat periferik.
▪ lëndimet e enëve të gjakut, pasi që imobilizumi parandalon çrregullimin e hemostazës së përkohshme, qoftë spontane kur ka punuar mjeku i urgjencës ose kirurgu,
▪ lëndimet e indeve dhe nervave periferik,
▪ kontuzionet e trupit me dhimbje të forta dhe dyshimet në lëndimet e sistemit skeletor,
▪ plagët tejshpuese të indeve të buta.
Veprimet gjatë vendosjes së imobilizimit transportues:
– Menjëherë pas lëndimit të bëhet imobilizimi në vendin ku gjendet i lënduar para se të ngritët ose të bartet.
– Më parë të vërehet mos është ndonjë pjesë tjetër e lënduar.
– Shkopi ose longeta vendosët mbi rrobe, veshje dhe këpucët nuk hiqen.
– Në imobilizimin e përkohshëm është e ndaluar të bëhet repozicionimi i kockës ose fragmentit të thyer, por duhet pasur kujdes që kocka e thyer të mos bëj presion në enët e gjakut ose në nerva (rasti te thyerja e pjesëve të poshtme të femurit).
Të kujdesemi që longeta (shkopi) të merr pozitë fiziologjike në raport me pjesët e lënduara të trupit, me këtë veprim zvogëlohen dhimbjet, shtrëngimet e muskujve, nuk pengohet cirkulacioni dhe përshpejtohet vet ecuria e shërimit.
Gjatë kohës së vendosjes së imobilizimit një person e mban pjesën e lënduar të trupit, të gjitha pjesët e zbuluara (zhveshura) të trupit mbështillen me vatë ose material tjetër e mandej vendosët longeta ose shkopi për imobilizim.
Mjetët për imobilizim transportues
Në vartësi nga lokalizimi dhe lloji i lëndimit si dhe nga materiali me të cilin disponojmë në vendin e lëndimit, imobilizimi transportues bëhet me ndihmën e mjeteve standarde, mjeteve manuale të improvizuara, longetave, shkopinjve, gipsit (kur ekziston mundësia) dhe masave plastike.
Veprimet për imobilizimi me shami trekendëshe
Vërejtje me rëndësi
▪ Gjatë vlerësimit primar të ekstremitetit të lënduar shpesh hasim në dhembje, zbehje, parestezion (therrje), pulsim dhe dëmtime neurologjike (paraliza e lëvizjes) të ekstremiteteve. Këto simptome duhet kërkuar me qëllim që ekstremiteti i lënduar të vlerësohet drejtë.
▪ Te frakturat e hapura, para se të vendosët llongeta nevojitët që plaga të mbulohet me gazë sterile me qëllim të parandalimit të kontaminimit të mëtejshëm të plagës.
▪ Skajet e thyera të kockës nuk guxojnë të shtyhen mbrapa nëpër lëkurë.
▪ Me rastin e lëvizjes së ekstremitetit skajet e kockave të thyera mund të vendosën nëpër lëkur vet vetiu.
▪ Këtë fakt gjithsesi duhet evidentuar.
▪ Leckat e ftohta në vendin e lënduar mund të ndihmojnë në zvogëlimin e edemës.
/Telegrafi/
Lufta Prigozhin - Putin
Më shumëInvestoni në të ardhmen tuaj – bli banesë në ‘Arbëri’ tani! ID-140
Shitet banesa në Fushë Kosovë në një vendodhje perfekte – 80.5m², çmimi 62,000Euro! ID-254
Ideale për zyre – në qendër të Prishtinës lëshohet banesa me qira ID-253
Bli shtëpinë e ëndrrave tuaja në Prishtinë – ZBRITJE në çmim, kapni mundësinë tani! ID-123
Krijo hapësirën tënde të biznesit – zyre me qira te 4 Llulat – 300€/muaj ID-252
E zezë klasike, krejt sytë n’ty
Papuçe që t’flen kama n’to- Porositni me zbritje në Telegrafi Deals
Kapni zbritjen – atletet Nike për meshkuj tash me zbritje në Telegrafi Deals!
Kur nuk blen për vete, nuk blen as për kojshi – që do të thotë shfrytëzoje zbritjen në Telegrafi Deals
Sot harroni të gjitha hallet, ZBRITJA në Deals me na shku huq nuk na falet
Më të lexuarat
Njëri nga të kërkuarit për tentim vrasjen në Prishtinë e kishte rrahur reperin Fero në vitin 2018
Stradner: Vuçiq dhe Dodik po përgatisin jetësimin e idesë për "botën serbe"
I pyetur nga Bundesliga se cilit person të famshëm ia ka numrin e telefonit - Xhaka zgjodhi legjendën e futbollit
Mësohet se kush, përveç Serbisë, votoi kundër rekomandimit për anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës
Hoxha: Grupe kriminale serbe po përgatiten për sulm në veri
"Unë thjesht dua të luaj futboll" - Vini Jr me një gjest të shëmtuar në miqësore, Laporte tallet me të pas ndeshjes