Themeluesi i Amazon, Jeff Bezos, është njeriu më i pasur në botë, sipas listës së miliarderëve të Forbes të 2019. Me një pasuri prej 131 miliardë dollarë, ai është njeriu më i pasur në historinë moderne.
Por ai nuk është njeriu më i pasur i të gjitha kohërave.
Ky titull i takon Mansa Musa, sundimtarit të Afrikës Perëndimore të shekullit të 14-të.
“Llogaritë bashkëkohore të pasurisë së Musait janë aq të paparashikuara saqë është pothuajse e pamundur të kuptohet sa i pasur dhe i fuqishëm ishte ai me të vërtetë”, thotë Rudolph Butch Ware, profesor i asociuar i historisë në Universitetin e Kalifornisë për BBC, përcjell Telegrafi.
Mansa Musa ishte “më i pasur se çdokush do të mund ta përshkruante”, Jacob Davidson shkroi për mbretin e Afrikës për Money.com në vitin 2015.
Ndërsa në vitin 2012, faqja e internetit e SHBA-së, Celebrity Net Worth vlerësoi pasurinë e tij në 400 miliardë dollarë, historianët ekonomikë pajtohen se pasuria e tij është e pamundur të përcaktohet në një numër.
Mbreti i artë
Mansa Musa lindi në vitin 1280 në një familje sundimtarësh. Vëllai i tij, Mansa Abu Bakr, vendosi perandorinë deri në vitin 1312, kur abdikoi për të shkuar në një ekspeditë.
Sipas historianit sirian të shekullit të 14-të, Shibab al-Umari, Abu Bakr ishte i fiksuar me Oqeanin Atlantik dhe atë çfarë qëndronte përtej tij.
Ai bëhet e ditur se filloi një ekspeditë me një flotë prej 2000 anijesh dhe mijëra burra, gra dhe skllevër. Ata lundruan dhe kurrë nuk u kthyen më.
Disa, si historiani i vonë amerikan Ivan Van Sertima, jep idenë se ata arritën në Amerikën e Jugut. Por nuk ka prova për këtë.
Në cilëndo rrethanë, Mansa Musa trashëgoi mbretërinë që la ai pas.
Kështu nën sundimin e tij, mbretëria e Malit u rrit ndjeshëm. Ai i aneksoi 24 qytete, duke përfshirë Timbuktun.
Mbretëria shtrihej për rreth 2.000 milje nga Oqeani Atlantik deri në Nigerin e sotëm, duke marrë pjesë në pjesët ku sot gjenden vende si Senegali, Mauritania, Mali, Burkina Faso, Nigeri, Gambia, Guinea-Bissau, Guinea dhe Bregu i Fildishtë.
Dhe me një masë kaq të madhe në tokë, erdhën edhe burime të mëdha si ari dhe kripa.
Gjatë sundimit të Mansa Musa, perandoria e Malit përbënte gati gjysmën e arit të Botës së Vjetër, sipas Muzeut Britanik. Dhe të gjitha i përkisnin mbretit.
“Si drejtues, Mansa Musa pati qasje pothuajse të pakufizuar në burimin më të çmuar të pasurisë në botën mesjetare”, tha për BBC, Kathleen Bickford Berzock, e specializuar në artin afrikan.
“Qendrat kryesore tregtare që tregtonin ari dhe mallra të tjera ishin gjithashtu në territorin e tij, dhe ai mblodhi pasuri nga kjo tregti”, shtoi ajo, shkruan BBC, përcjell Telegrafi.
Udhëtimi në Mekë
Ndonëse perandoria e Malit ishte një vend me shumë ari, vetë mbretëria nuk ishte e mirënjohur.
Kjo ndryshoi kur Mansa Musa, një mysliman i devotshëm, vendosi të shkonte në një pelegrinazh në Mekë, duke kaluar nëpër shkretëtirën Sahara dhe Egjipt.
Mbreti njoftohet se u nis nga Mali me një karvan prej 60,000 burrash.
![](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2019/03/cc3-1.jpg)
Ai mori të gjithë gjykatën e tij mbretërore dhe zyrtarët, ushtarët, tregtarët, ngasësit e deveve dhe 12.000 skllevër, si dhe një varg të gjatë dhish dhe delesh për ushqim.
Ishte një “qytet i tërë” që po kalonte nëpër shkretëtirë. Një qytet banorët e të cilit, deri në skllevër, u veshën me brokadë ari dhe mëndafshin më të mirë persian. Njëqind deve, nga të cilat secila në vete mbante qindra kilogramë ari të pastër.
Ishin pamje për të mos u humbur.
Dhe pamja u bë edhe më e pasur kur karvani arriti në Kajro, ku ata vërtet mund të shfaqnin pasurinë e tyre.
Përplasja e arit në Kajro
Mansa Musa ka lënë një përshtypje të paharrueshme në Kajro, sa al-Umari, i cili vizitoi qytetin 12 vjet pas mbretit malian, tregoi se sa shumë njerëz të Kajros flisnin për të.
Pra, me bujarinë e tij, ai i “dhuroi” arin në Kajro, ku si pasojë e qëndrimit të tij tre mujor, çmimi i arit ra në rajon për 10 vjet, madje duke ndikuar fuqishëm negativisht në ekonominë vendase.
Kështu, kompania teknologjike amerikane SmartAsset.com vlerëson se për shkak të zhvlerësimit të arit, pelegrinazhi i Mansa Musa çoi në rreth 1.5 miliard dollarë humbje ekonomike në të gjithë Lindjen e Mesme.
![](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2019/03/cc4-1.jpg)
Kur u kthye në shtëpi, Mansa Musa kaloi përsëri përmes Egjiptit, dhe sipas disave, u përpoq të ndihmonte ekonominë e vendit duke hequr disa prej arit nga qarkullimi.
Edukimi në zemër
Nuk ka dyshim se Mansa Musa harxhoi, ose humbi, shumë ari gjatë pelegrinazhit të tij. Por ishte kjo bujari e tepruar që kapi edhe sytë e botës.
Mansa Musa e kishte “vendosur” Malin në hartë. Në një hartë të një Atlasi Katalonez nga viti 1375, shihet një vizatim i një mbreti afrikan që ulet në një fron të artë në majë Timbuktu, duke mbajtur një copë ari në dorë.
Timbuktu u bë një El Dorado afrikan dhe njerëzit erdhën nga afër për ta parë.
Mansa Musa u kthye nga Meka me disa dijetarë islamikë, duke përfshirë edhe pasardhësit e drejtpërdrejtë të profetit Muhamed dhe një poet dhe arkitekt andaluzian me emrin Abu Es Haq es Saheli, i cili është kredituar gjerësisht në dizajnimin e xhamisë së famshme të Djinguereber.
Mbreti njoftohet se e pagoi poetin 200 kilogramë në ar, të cilat në paratë e sotme do të ishin 8.2 milionë dollarë.
Përveç inkurajimit të artit dhe arkitekturës, ai gjithashtu financoi literaturë dhe ndërtoi shkolla, biblioteka dhe xhami, përcjell Telegrafi.
Timbuktu shpejt u bë një qendër e arsimit dhe njerëzit udhëtuan nga e gjithë bota për të studiuar në atë që do të bëhej Universiteti Sankore.
Mbreti i pasur shpesh kreditohet me fillimin e traditës së arsimit në Afrikën Perëndimore, edhe pse historia e perandorisë së tij mbetet kryesisht pak e njohur jashtë Afrikës Perëndimore.
Pasi Mansa Musa vdiq në vitin 1337, 57 vjeç, perandoria u trashëgua nga bijtë e tij, të cilët nuk mundën të mbanin perandorinë të bashkuar. Shtetet më të vogla u shpërndanë dhe perandoria u shkatërrua.
Ardhja e mëvonshme e evropianëve në rajon ishte “gozhda përfundimtare në arkivolin e perandorisë”.
“Historia e periudhës mesjetare ende shihet kryesisht si një histori perëndimore”, thotë Lisa Corrin Graziose, duke shpjeguar pse historia e Mansa Musa nuk është e njohur gjerësisht.
“Sikur evropianët të vinin në numër të konsiderueshëm në kohën e Musës, me Malin në kulmin e fuqisë së saj ushtarake dhe ekonomike në vend të disa qindra vjetëve më vonë, gjërat pothuajse me siguri do të ishin ndryshe”, thotë Rudolph Butch Ware. /Telegrafi/
Promo
Reklamo këtuLufta Prigozhin - Putin
Më shumë![Musk thotë se Reuters mori miliona dollarë nga Pentagoni - Trump reagon: Menjëherë ktheni paret](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2025/02/Screenshot_6-15-780x439.jpg)
Musk thotë se Reuters mori miliona dollarë nga Pentagoni - Trump reagon: Menjëherë ktheni paret
![Zbulohen dy datat që synojnë Trump dhe Putin për marrëveshjen e armëpushimit në Ukrainë](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2025/02/Screenshot_2-31-780x439.png)
Zbulohen dy datat që synojnë Trump dhe Putin për marrëveshjen e armëpushimit në Ukrainë
![Ministri gjerman i mbrojtjes kritikon SHBA-në “për lëshimet ndaj Rusisë”](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2025/02/250213-99-907659-v2-s2048-e1739474276226-780x439.jpeg)
Ministri gjerman i mbrojtjes kritikon SHBA-në “për lëshimet ndaj Rusisë”
![NATO teston aftësinë e saj](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2025/02/page-81.jpg)
NATO teston aftësinë e saj "për t'u vendosur me shpejtësi në të gjithë Evropën Lindore" - pa ndihmën e SHBA-së
![Zelensky sanksionon ish-presidentin ukrainas dhe grupin e miliarderëve që ikën në Rusi](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2025/02/zelensky-poroshenko-780x439.jpg)
Zelensky sanksionon ish-presidentin ukrainas dhe grupin e miliarderëve që ikën në Rusi
![Përmbyset autobusi në Turqi, të paktën katër të vdekur](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2025/02/Bingol-780x439.jpg)
Përmbyset autobusi në Turqi, të paktën katër të vdekur
![104.5m² komfort – Banesë luksoze me pamje tërheqëse për zyret e juaja](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/09/image2-380x233.jpeg)
104.5m² komfort – Banesë luksoze me pamje tërheqëse për zyret e juaja
![Investoni në të ardhmen tuaj – bli banesë në ‘Arbëri’ tani! ID-140](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/02/Screenshot-2024-02-20-142648-380x233.png)
Investoni në të ardhmen tuaj – bli banesë në ‘Arbëri’ tani! ID-140
![Shitet banesa në Fushë Kosovë në një vendodhje perfekte – 80.5m², çmimi 62,000Euro! ID-254](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/02/1a-1-380x233.jpg)
Shitet banesa në Fushë Kosovë në një vendodhje perfekte – 80.5m², çmimi 62,000Euro! ID-254
![Ideale për zyre – në qendër të Prishtinës lëshohet banesa me qira ID-253](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/02/DSC00994-380x233.jpg)
Ideale për zyre – në qendër të Prishtinës lëshohet banesa me qira ID-253
![Bli shtëpinë e ëndrrave tuaja në Prishtinë – ZBRITJE në çmim, kapni mundësinë tani! ID-123](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2023/07/foto-kryesore-per-tlgre-380x233.jpg)
Bli shtëpinë e ëndrrave tuaja në Prishtinë – ZBRITJE në çmim, kapni mundësinë tani! ID-123
![A do të shihemi në Balkan eCommerce Summit 2025?](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2025/02/ballkan-summit-380x233.jpg)
A do të shihemi në Balkan eCommerce Summit 2025?
![Ekskluzivisht në Telegrafi Deals – Nike REAX nga 101€ në 79.95€!](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2025/01/rsz_220250130_telegrafi_deals-380x233.png)
Ekskluzivisht në Telegrafi Deals – Nike REAX nga 101€ në 79.95€!
![Çfarë do të thotë DeepSeek AI për marrëdhëniet e SHBA me Kinën?](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2025/01/1-272-380x233.jpg)
Çfarë do të thotë DeepSeek AI për marrëdhëniet e SHBA me Kinën?
![Çdo fëmijë e don një xhaketë të re për vit të ri!](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/12/20241218-Telegrafi-Deals-380x233.png)
Çdo fëmijë e don një xhaketë të re për vit të ri!
![25% zbritje në çizmet Adidas Terrex? Zgjate dorën!](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2020/11/1_optimized-380x233.png)
25% zbritje në çizmet Adidas Terrex? Zgjate dorën!
Më të lexuarat
![Bëhet virale një video e Gjestit, ku i drejtohet me fjalor banal Eglit në dhomën e gjumit](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2025/02/eggli-780x439.jpg)
Bëhet virale një video e Gjestit, ku i drejtohet me fjalor banal Eglit në dhomën e gjumit
![](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2025/02/Screenshot-2025-02-12-224005-780x439.png)
"Disa njerëz u vranë këtu, brenda zyrës sonë": Zelensky zbulon se si u përpoqën ta vrisnin në pallatin presidencial
![Kush shet më shumë çelik dhe alumin në SHBA dhe kush po përballet me tarifa?](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2025/02/Screenshot-2025-02-12-213435-780x439.png)
Kush shet më shumë çelik dhe alumin në SHBA dhe kush po përballet me tarifa?
![Edhe një aksident me fatalitet në autostradën për Prizren](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2025/02/FOTO-Ilustruse-780x439.jpg)
Edhe një aksident me fatalitet në autostradën për Prizren
![Gashi: LVV-ja tenton ta bëjë vetë qeverinë – nëse e bën me Listën Serbe, është vetëvrasje](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2025/02/hyjukl-780x439.jpg)
Gashi: LVV-ja tenton ta bëjë vetë qeverinë – nëse e bën me Listën Serbe, është vetëvrasje
![Profesori nga Beogradi: Nëse krijohet Asociacioni për serbët në Kosovë, të bëhet edhe për shqiptarët në Serbi](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2025/02/image-2025-02-12T183206.832-780x439.jpg)
Profesori nga Beogradi: Nëse krijohet Asociacioni për serbët në Kosovë, të bëhet edhe për shqiptarët në Serbi