AFP: Gratë ballkanase vënë në skenë dramën e lashtë greke për të dënuar vuajtjet e grave në luftë

Mediumi i njohur francez AFP, i ka dedikuar një artikull, dy grave ballkanase, njëra kosovare dhe tjetra serbe, për adaptimin e një tragjedie të lashtë greke që vë theksin jo tek shkatërrimi që lufta iu shkakton grave, por tek aftësia e grave për t’u shëruar e rezistuar.

Bëhet fjalë për veprën e njohur “Gratë Trojane”, tragjedi e shkruar nga Euripidi, e shfaqur për herë të parë në vitin 415 para Krishtit dhe kjo vepër është një dënim i ashpër i mizorive të luftë. Tragjedia fokusohet në mjerimin dhe padrejtësitë që përjetojnë gratë e Trojës pas konfliktit ndërmjet popullit të tyre dhe grekëve.

Tani, kjo vepër e lashtë greke është adaptuar nga dy artistet  Zana Hoxha (që vjen nga Kosova) dhe Maja Mitic (që vjen nga Serbia) dhe është shfaqur në Prishtinë dhe Beograd.

Versioni i Hoxhës dhe Mitic, për sa i përket veprës, ka një fokus të veçantë, shkruan AFP.

“Në versionin tonë, ne ecim përpara duke u kujdesur gjithashtu për njëra-tjetrën, duke gjetur mënyra për të shpëtuar fëmijët tanë”, ka deklaruar Hoxha e cila është regjisore e shfaqjes “Gratë e Trojës”.

“Kjo tregon se në mes të konfliktit dhe luftës, në mes të urrejtjes, gratë janë ato që gjejnë mënyra për të rezistuar”.

Siç shkruan AFP, ky adaptim i veprës i jep jehonë diskutime të pafundme ndërmjet politikanëve [burra] të Serbisë dhe Kosovës, të cilët një çerek shekulli pas përfundimit të luftës, ende nuk kanë arritur një paqe të qëndrueshme. Gratë në këtë rast, negociojnë në skenën e dizajnuar me seriozitet.

Si kosovare dhe regjisore feministe, Hoxha e cila “ende ka kujtime të hidhura nga lufta”, ajo deklaroi për mediumin se “ishte e rëndësishme ta realizonin këtë shfaqje, sepse fatkeqësisht është shumë relevante edhe sot”.

PËRTEJ GJUHËS

Në dramën e Euripidit, gratë e Trojës martohen dhunshëm me armiqtë e tyre, vriten dhe sakrifikohen mbi varret e burrave që ranë në betejë.

Ato janë viktimat e luftës që pason.

“Kjo histori duhej të tregohej nga dy gra”, thotë Mitic, e cila është bashkë-regjisore e Hoxhës.

“Burrat, ata bëjnë luftërat… Pasojat bien mbi gratë dhe fëmijët e tyre”, u shpreh ajo.

Mitic e portretizon Hekubën, ish-mbretëreshën e Trojës, së cilës fëmijët i sakrifikohen, njëri pas tjetrit, për shkak të marrëzive të luftës.

Ajo reciton tekstin e Euripidit në gjuhën serbe, derisa Taltibi, që vjen për t’i njoftuar gratë për fatin e tyre, përgjigjet në shqip.

Përkthimi në anglisht shfaqet në murin mbrapa.

Ajo që me të vërtetë është në një moment në këtë shfaqje, shikuesit nuk mund të dallojnë më gjuhët e ndryshme, sepse siç shkruan AFP, dhimbja është universale.

“Marëdhënia, emocionet që këta aktorë janë në gjendje t’i bartin, janë më të rëndësishme se barrierat gjuhësore”, u shpreh Hoxha.

“ARTI KA FUQI”

Dhe, pavarësisht nëse flasin serbisht, shqip ose anglisht, shkruan AFP, gratë trojane i bëjnë audiencat të reflektojnë dhe t’i zemërojnë.

“Edhe personazhet tona janë të zemëruara”, shpjegon Hoxha. “Thonë, ‘mjaft më, nuk e duam më këtë’. “Pse po vuajmë? Pse duhet që Kasandra të ekzistojë ende sot? Pse Andromaka duhet të humbasë fëmijën e saj?”.

Në një moment të shfaqjes, Andromaka thotë se dëshiron të mund të ecë lirshëm me burrin dhe djalin e saj, pa u ndjerë e kërcënuar në rrugë, kujton Hoxha. Kjo ndjesi mbetet e pandryshuar për gratë sot, sipas saj.

“Ka vetëm disa vende në botë ku ndihem plotësisht e sigurt për të qenë vetvetja. Ne po përpiqemi ta ndryshojmë këtë”, shtoi ajo. “Nuk mendoj se shfaqja vet mund ta bëjë këtë. Por, arti e ka fuqinë të të sjellë diçka që ndoshta nuk e kishe ditur as që ekzistonte”.

Theksi në adaptimin e Hoxhës dhe Mitic mbi rëndësinë universale të shqetësimeve të protagonistëve shtrihet edhe në zgjedhjen e kostumeve të tyre.

Personazhet janë të veshur në lëkurë të zezë dhe çizme deri te kyçet e këmbës — një uniformë që mund t’i përkasë çdo ushtrie në botë.

Po ashtu, Hekuba mund të jetë çdo nënë që vajton kudo në botë.

Është një histori për gratë dhe luftën “në çdo pjesë të botës, në çdo shekull, në çdo kulturë, në çdo fe”, tha Mitic.

“Kjo është historia që Euripidi e shkroi shekuj më parë, por në fakt ne shohim përsëritjen e të njëjtit model gjatë luftës, pas luftës – përdhunime, kriminelë, gjithçka. Ajo që shohim në këtë shfaqje, e shohim vërtet (sot) në Ukrainë, Gaza, ose në Kosovë, Bosnje, ose kudo ku ndodhin konflikte, përfshirë Somalinë dhe Sudanin”, tha Mitic. /Telegrafi/