Zbulohen grumbullime të çuditshme rreth sistemit diellor

Flluska e hapësirës që mbështjell sistemin diellor mund të “rrudhet” ndonjëherë. Gjegjësisht, të dhënat nga një anije kozmike që rrotullohet rreth Tokës tregojnë struktura të valëzuara në valën e goditjes fundore dhe heliopauzën.

Të dhënat nga anija kozmike tregojnë se është e mundur të merret një pamje e detajuar e kufirit të sistemit diellor dhe se si ai ndryshon me kalimin e kohës, gjë që do t’u japë shkencëtarëve një kuptim më të mirë të rajonit të hapësirës të njohur si heliosfera, e cila mbron planetët në sistemin tonë diellor nga rrezatimi kozmik. Por çfarë i referohen në të vërtetë termat si vala goditëse fundore, heliopauza dhe heliosfera?

Me pak fjalë, heliosfera është hapësira rreth Diellit ku era diellore ndërvepron me lëndën ndëryjore. Mund të konsiderohet zona e arritjes së ndikimit magnetik të Diellit apo edhe atmosfera e zgjeruar e Diellit që mbron planetët e Sistemit Diellor. Në skajin e heliosferës, era diellore ngadalësohet (vala goditëse e përfundimit), plazma nxehet dhe fusha magnetike ndryshon. Kufiri i heliosferës është heliopauza.

Domethënë, Dielli ndikon në hapësirën që e rrethon në mënyra të ndryshme. Një prej tyre është era diellore, një rrymë supersonike e plazmës së jonizuar që kalon planetët dhe rripin Kuiper, duke u zhdukur përfundimisht në zbrazëtinë e madhe midis yjeve.

Pika ku kjo rrjedhë bie nën shpejtësinë me të cilën valët e zërit udhëtojnë nëpër mjedisin ndëryjor quhet vala goditëse fundore, dhe zona ku kjo rrjedhë humbet ndjeshëm forcën quhet heliopauzë.

Të dy sondat Voyager kanë kaluar heliopauzën dhe tani po udhëtojnë në hapësirën ndëryjore, duke na siguruar matjet e para në terren të këtij kufiri të zhvendosur të Sistemit Diellor. Por edhe në orbitën e Tokës ne kemi një instrument që mund të mbledhë informacione rreth heliopauzës në një masë të caktuar – Eksploruesi i Kufirit Ndëryjor (IBEX), shkruan sciencealert.

Zbulohen dallgë të mëdha

IBEX regjistron atomet neutrale që krijohen kur era diellore e Diellit përplaset me erën ndëryjore në kufirin e Sistemit Diellor. Disa prej këtyre atomeve janë katapultuar më tej në hapësirë, ndërsa të tjerët kthehen në drejtim të Tokës.

Hartat e mëparshme të strukturës së heliosferës mbështeteshin në matjet afatgjata të evolucionit të presionit të erës diellore dhe emetimeve të atomeve neutrale energjike, të cilat rezultuan në një zbutje të kufijve në hapësirë dhe kohë. Por në vitin 2014, në një periudhë prej rreth gjashtë muajsh, presioni dinamik i erës diellore u rrit me rreth 50 për qind.

Astrofizikani Eric Zirnstein nga Universiteti Princeton dhe kolegët e tij e analizuan këtë ngjarje në mënyrë që të merrnin një pamje më të detajuar të valës së goditjes së përfundimit dhe heliopauzës, dhe gjatë procesit zbuluan valë të mëdha, disa dhjetëra njësi astronomike në madhësi. Një njësi astronomike është një njësi matëse për gjatësinë e përdorur në astronomi dhe tregon distancën mesatare midis Tokës dhe Diellit.

Forma e heliopauzës ndryshon

Matjet e tyre treguan gjithashtu një zhvendosje mjaft domethënëse në distancën nga heliopauza. Voyager 1 kaloi heliopauzën në 2012 në një distancë prej 122 AU. Por në vitin 2016, ekipi mati Voyager në 131 AU nga heliopauza. Në atë kohë, sonda ishte e vendosur 136 njësi astronomike nga Dielli.

Voyager 2 e kaloi heliopauzën vetëm në vitin 2018, në një distancë prej 119 AU. Të dyja matjet sugjerojnë se forma e heliopauzës po ndryshon, dhe jo në mënyrë të parëndësishme. Tani për tani, nuk është plotësisht e qartë pse.

Megjithatë, shkencëtarët synojnë të dërgojnë një sondë të re në hapësirë në vitin 2025 për të matur emetimin e atomeve neutrale me saktësi më të madhe dhe në një gamë më të gjerë energjie. Kjo, tha ekipi, duhet të ndihmojë në përgjigjen e disa pyetjeve të çuditshme në lidhje me flluskën e çuditshme, të padukshme dhe “të rrudhur” që mbron sistemin tonë të vogël planetar. /Telegrafi/