Thesari qëmoti i dashur për myslimanët po konsiderohet si fyes, por nga kush?

Nga: Kenan Malik / The Guardian
Përkthimi: Agron Shala / Telegrafi.com

Është një pikturë e bukur që u zbulua në një dorëshkrim persian të shekullit XVI, Përmbledhja e kronikave, që është një histori e Islamit. Aty tregohet Profeti Muhamed duke i marrë shpalljet e para kuranore prej engjëllit Gabriel [Xhebrail]. Christine Gruber, profesoreshë e artit islam në Universitetin e Miçiganit, e përshkruan atë si “kryevepër e pikturës së dorëshkrimeve persiane“.

Tetorin e kaluar, një ligjëruese e Universitetit Hamlajn në Minesotë, e shfaqi pikturën gjatë një mësimi onlajn për artin islam. Ligjëruesja (emri i së cilës nuk është treguar) kishte paralajmëruar se çfarë do të bënte në rast se dikush e sheh imazhin si fyes apo nëse nuk do fare që ta shohë atë. Sidoqoftë, një student u ankua tek autoritetet e universitetit.

David Everett, zëvendëspresident i ekselencës gjithëpërfshirëse [organ që ndihmon universitetet për të zbatuar diversitetin dhe barazinë e pakicave] në Hamlajn, e dënoi ligjëratën si “patjetër të pavëmendshme, mosrespektuese dhe islamofobike”. Një letër e shkruar nga Mark Berkson – kryetar i departamentit të fesë – që mbronte ligjëruesen duke ofruar kontekst historik dhe fetar për veprimet e saj, u botua në faqen e internetit të gazetës studentore të universitetit, The Oracle, dhe më pas u hoq sepse “shkaktoi dëm”. Ligjëruesja u “lirua” nga detyrat e mëtejshme të mësimdhënies.

Është ky një rrëfim dëshpërues, por shumë i njohur. Që nga Vargjet Satanike e deri te karikaturat daneze dhe pastaj Charlie Hebdo, dekadat e fundit kanë shkaktuar një sërë polemikash, shpeshherë vrastare, për përshkrimet e Islamit që vlerësohen si blasfemi ose si raciste.

Megjithatë, ajo që bie në sy me incidentin në Hamlajn, është se imazhi që është në qendër të këtyre rreshtave nuk mund të përshkruhet si islamofobik – madje as në përkufizimet më të papërshtatshme. Është thesar artistik që lartëson Islamin dhe që prej kohësh është ruajtur nga myslimanët.

Megjithatë, që ti ta shfaqësh atë kjo tashti po dënohet si islamofobike sepse … kështu thotë një student. Edhe nëse e vë në dyshim këtë pretendim, kjo do të thotë se ti shkakton “dëm”. Siç ka pyetur Berkson në një letër tjetër (të pabotuar) që e dërgoi në The Oracle – pasi e para ishte hequr: “A doni të thoni se mospajtimi me një argument është një formë ‘dëmtimi’”?

Kjo është pikërisht ajo që thotë universiteti. “Respekti për studentët e vëmendshëm myslimanë në atë orë mësimi do të duhej ta zinte vendin e lirisë akademike”, ka shkruar Fayneese Miller – presidente e universitetit – dhe Everett në një letër drejtuar stafit dhe studentëve. Në çfarë mënyre shfaqja e pikturës “nuk i respektonte” myslimanët? Ata që nuk donin ta shihnin, nuk kishin pse ta shikojnë. Por, të tjerët, përfshirë këtu myslimanët që dëshironin ta shihnin atë imazh, kishin të drejtë të angazhoheshin në një diskutim të historisë islame.

Universitetet duhet ta mbrojnë të drejtën e të gjithë studentëve për ta praktikuar besimin që kanë. Ata nuk duhet të lejojnë që ai besim ta diktojë kurrikulën. Kjo do të thotë ta futësh tabunë e blasfemisë nëpër orët e mësimit.

Hamlajni në mënyrë efektive dhe përtej fushëveprimit shkencor i ka mohuar fushat e tëra të historisë islame, sepse ato mund të shkaktojnë fyerje. Dhe, jo vetëm të historinë islame. Siç vërejti Audrey Truschke, profesoreshë e asociuar e historisë së Azisë Jugore në Universitetin Raçgers, veprimi i Hamlajnit “rrezikon … profesorët që tregojnë gjëra në klasë, që nga arti paramodern islam, te imazhet hindu me svastika dhe deri te Imersioni [Piss Christ, fotografi e Andres Serranos e vitit 1987]”.

Dikush mund të thotë se burokratët e universitetit që i shpallën si të ndaluara nga Islami paraqitjet e Muhamedit – nëse kjo ishte e vërtetë – nuk e pyetën veten se pse në radhë të parë kishte piktura figurative islame për t’u shfaqur në një orë mësimi? Ka zhvilluar amnezi historike për shumë tradita islame, veçanërisht atë persiane, turke dhe indiane, të cilat kanë shfaqur portretizimet e Muhamedit; portretizime që gjenden në dorëshkrime, piktura, kartolina, madje edhe nëpër xhami.

Përderisa gjithmonë ka pasur debate për çështjet përbrenda Islamit, ndalimi i rreptë i paraqitjes së Muhamedit është kryesisht sunit dhe relativisht i kohëve të fundit. Rritja e vahabizmit – si një nismë fundamentaliste e Islamit që u zhvillua në shekullin XVIII dhe që përfundimisht u bë çimento ideologjike e Arabisë moderne Saudite – në veçanti ka qenë e rëndësishme. Petrodollarët sauditë kanë lejuar që karakteri fanatik i ashpër i vahabizmit të sigurojë shkëmbime më të madhe globale.

Megjithatë, siç vëren Gruber, në fund të vitit 2000 një studiues i lartë ligjor me bazë në Arabinë Saudite ka pranuar disa portretizime të Muhamedit si “të lejueshme dhe të lavdërueshme”. Vetëm pas 11 shtatorit dhe pas shfaqjes së formave më fundamentaliste të Islamit, ndalimi absolut i imazheve të Muhamedit u pranua më gjerësisht.

Veprimet e Universitetit Hamlajn janë kërcënim jo vetëm për lirinë akademike, por edhe për lirinë fetare. Ata në mënyrë implicite mohojnë shumëllojshmërinë e traditave që përbëjnë Islamin dhe ato tradita në një aspekt i dënojnë si aq fanatike saqë nuk mund të shfaqen në një orë të historisë së artit islam. Burokratët universitarë, njëjtë si jomuslimanët, marrin pjesë në një debat teologjik brenda Islamit dhe ata po e mbajnë anën e ekstremistëve.

Kjo është arsyeja se pse si myslimane, siç shprehet historiania Amna Khalid, është më e fyer nga veprimet e Hamlajnit që kanë “rrafshuar historinë e pasur dhe diversitetin e mendimit islam” dhe “ka privilegjuar një këndvështrim mysliman që është më ekstrem dhe më konservator”. Në një epokë në të cilën ka kërkesa që plani mësimor të “dekolonizohet”, shton ajo, “pozicioni i Hamlajnit është një lloj mbështetjeje e imperializmit, duke përforcuar një imazh monolit të myslimanëve që është propozuar nga kulti i Islamit autentik”.

Ndoshta aspekti më i dëmshëm i veprimit të Hamlajnit është përdorimi i gjuhës së diversitetit për t’ia hequr kuptimin vetë diversitetit. Kjo është një çështje që nuk kufizohet vetëm në Hamlajn. Shumë njerëz sot kërkojnë që ne ta respektojmë diversitetin e shoqërisë, por ata nuk arrijnë ta shohin diversitetin e komuniteteve pakicë në ato shoqëri. Si rezultat, zërat progresivë shpeshherë hidhen poshtë si joautentikë, ndërsa figurat më konservatore çmohen si mishërimi i vërtetë i komuniteteve të tyre.

Kështu, “antiracizmi” liberal takohet me fanatizmin e djathtë antimysliman. Për fanatikët, të gjithë myslimanët janë reaksionarë dhe vlerat e tyre janë të papajtueshme me ato të shoqërive liberale. Për shumë liberalë, të kundërshtosh fanatizmin do të thotë të pranosh idenë reaksionare si autentike myslimane; se të jesh mysliman do të thotë t’i shohësh karikaturat daneze si fyese dhe përshkrimin e Muhamedit si “të dëmshëm”. Edhe fanatikët edhe liberalët e fshijnë pasurinë dhe shumëllojshmërinë e komuniteteve myslimane.

Polemika e Hamlajnit tregon se si janë përmbysur konceptet e diversitetit dhe të tolerancës. Diversiteti dikur nënkuptonte krijimin e një hapësire për mospajtim, për mosmarrëveshje dhe për tolerancë, gatishmërinë për të jetuar me gjërat që mund të duken fyese ose të pakëndshme. Tashti diversiteti shumë shpesh e përshkruan një hapësirë në të cilën mospajtimet dhe mosmarrëveshjet duhet të fshihen në emër të “respektit”, ndërsa toleranca kërkon që njeriu të përmbahet nga fjalët ose t’i bëjë gjërat që mund të konsiderohen si fyese. Është koha për ne që ta rikuptojmë diversitetin dhe tolerancën në kuptimin e tyre origjinal. /Telegrafi/