Kaleziq: Ndikimi hibrid rus do të forcohet në Mal të Zi, vendet e Perëndimit duhet ta mbështesin DSP-në dhe partnerët e koalicionit

Rusia nuk u përfshi në mënyrë më aktive, të paktën jo publikisht, në fushatën presidenciale përpara raundit të parë të zgjedhjeve. Kjo do të ndryshojë patjetër në javën e fundit të fushatës për raundin e dytë, ku ata do të mund të mbështesin shumë më lehtë dhe thjesht kundërkandidatin e presidentit Milo Gjukanoviq, vlerëson Danilo Kaleziq, studiues i lartë i Institutit Historik të Malit të Zi.

Kaleziq në një intervistë për The Geopost thekson se qëllimi kryesor i politikës hibride të ndikimit malinj të Rusisë në Ballkanin Perëndimor është “eliminimi i Gjukanoviqit dhe DPS-së nga jeta politike sepse ai është personifikimi i politikës properëndimore, të paktën në Mal të Zi”.

Ai është i bindur se ndikimi rus do të forcohet me afrimin e datës së zgjedhjeve parlamentare në Mal të Zi më 11 qershor, me faktin se theksi i ndikimit rus këtë herë, thotë ai, nuk do të lidhet ekskluzivisht me partinë Fronti Demokratik.

“Tani do të shpërndahet më drejtë” nëpër partitë tjera pro-ruse e serbomëdha në Mal të Zi, kryesisht te Demokratët, URA dhe lëvizjen Evropa Tani”, thekson ai.

Studiuesi malazez vlerëson se politika perëndimore është shumë e ndryshueshme dhe herë pas here duket e hutuar dhe se duket se Perëndimi ende nuk ka vendosur apo përcaktuar se çfarë dëshiron realisht me Malin e Zi.

“Do të ishte e natyrshme që Perëndimi në Mal të Zi të mbështeste më me zemër opsionin pro-perëndimor – domethënë DPS-në dhe partnerët e koalicionit”, vlerëson Kaleziq.

Ai beson se Aleksandar Vuçiq nuk dëshiron të rrezikojë të përfshihet më aktivisht në situatat malazeze derisa të vlerësojë se sa dëm mund t’i sjellë në negociatat me Kosovën.

“Malin e Zi ia la popullit të tij nga një rreth i ngushtë, të cilët nuk janë gjithmonë aq efektivë sa kur një fushatë si ajo për Nikshiqin drejtohet nga ai personalisht, që nuk do të thotë se nuk do të ketë ndikim”, beson ai.

“Është interesante sjellja e Milorad Dodikut, i cili spekulohet se po mbështet dhe sponsorizon partinë Evropa Tani. Njihet shpërndarja e ndikimit, dallohet se Beogradi zyrtar, Banja Lluka, pjesët e Kishës së Serbisë kanë kandidatë apo favorit të ndryshëm në Mal të Zi”, shton ai.

Ideja se shoqëria serbe mund të shkëputet nga kthetrat dhe përqafimi i Nënës Rusi është, sipas mendimit të Kaleziqit, naive, të paktën për momentin.

“Serbia është aty ku është, transformimi i shoqërisë kërkon shumë më tepër kohë sesa disa konferenca shtypi apo një zëvendësim kozmetik i ministrave. Kam frikë se partnerët tanë perëndimorë nuk e kuptojnë më mirë këtë. Se partnerët perëndimorë kanë ende iluzionin se ky proces, si disa procese në Britani apo Amerikë, mund të ndodhë nëpërmjet një ndryshimi legjislativ ose një ndryshimi në prezantimin mediatik. Në këtë rast duhen disa dekada”, mendon Kaleziq.

Kur bëhet fjalë për Rusinë pas Putinit, ai tregon shembullin e Serbisë pas rënies së Millosheviqit.

“Pas rënies së Millosheviçit, në Serbi keni pasur maksimumi dy-tre vjet stabilitet. Ky është maksimumi që mund të prisni edhe për Rusinë, duke qenë se Rusia është një vend që posedon armë bërthamore. Askush, as në strukturat e shtetit të thellë rus do të luanin me atë që Rusia të merrte një qeveri të vërtetë demokratike”, përfundon ai.

Intervista e plotë

Mali i Zi pret një raund të dytë të zgjedhjeve presidenciale. Menjëherë pas kësaj, zgjedhjet e jashtëzakonshme parlamentare. A mund të presim një ndikim më të fortë hibrid rus në periudhën midis dy zgjedhjeve?

Sigurisht! Rusia nuk u përfshi në mënyrë më aktive, të paktën jo publikisht, në fushatën presidenciale përpara raundit të parë të zgjedhjeve. Kjo do të ndryshojë patjetër në javën e fundit të fushatës për raundin e dytë, ku ata do të mund të mbështesin shumë më lehtë dhe thjesht kundërkandidatin e presidentit Milo Gjukanoviq, sepse në fakt qëllimi dhe synimi kryesor i ndikimit hibrid rus në Ballkanin Perëndimor është eliminimi i Gjukanoviqit dhe DPS-së nga jeta politike, sepse ai është personifikimi i politikës properëndimore, të paktën në Mal të Zi.

Gjatë fushatës për zgjedhjet parlamentare, ky ndikim do të forcohet me afrimin e datës dhe ndryshe nga disa herë të mëparshme, besoj se theksi i ndikimit rus do të jetë në parti të tjera përveç Frontit Demokratik (FD) në vitin 2016, të gjitha burimet ishin të vëna në funksion të FD-së.

Tani do t’u shpërndahet “më drejtë” partive të tjera pro-ruse e serbomëdha në Mal të Zi, kryesisht Demokratëve, URA-s dhe lëvizjes Evropa Tani, e cila ende endet mes asaj që është dhe asaj që do të donte të ishte. Sepse ata paraqiten në publik si evropianë, civilë dhe properëndimorë, por struktura e personelit, kapitali njerëzor i asaj partie, matrica ideologjike janë larg kësaj. Dhe mendoj se kjo po bëhet e qartë për shumicën e qytetarëve në Mal të Zi, por pikërisht për këtë mungesë qartësie, ata janë një partner shumë i dëshirueshëm për Rusinë në Ballkan.

Ju thatë se ndikimi rus do të shpërndahet më drejtë mes disa partive. Kush është i preferuari i Perëndimit mes partive në Mal të Zi?

Politika perëndimore është shumë e ndryshueshme dhe ndonjëherë duket konfuze. Do të ishte e natyrshme që Perëndimi në Mal të Zi të mbështeste më përzemërsisht opsionin properëndimor, pra DPS-në dhe partnerët e koalicionit. Megjithatë, kjo hipotekë e pandryshueshmërisë së pushtetit, krimit të organizuar dhe korrupsionit ndryshoi ndjeshëm qëndrimin ndaj DPS-së dhe partnerëve të koalicionit.

Megjithatë, unë besoj se DPS dhe ato parti presin një rikthim të Perëndimit pikërisht përpara zgjedhjeve parlamentare dhe në kuadër të këtyre ngjarjeve me ndërhyrje ruse.

Nuk është sekret që politika perëndimore në Mal të Zi u përpoq të krijonte atë bllok të tretë centrist. Negociatat, të paktën me sa di publiku, dështuan dhe kjo u dëshmua më së miri në prag të fushatës së zgjedhjeve presidenciale kur partitë nuk arritën të bien dakord për një kandidat të përbashkët.

Ngjashëm do të jetë edhe në zgjedhjet parlamentare – nuk mund të pritet që partitë që janë kaq të largëta nga njëra-tjetra të mund të funksionojnë së bashku, më së paku ato që janë më të ngjashme ideologjikisht me FD-në. Ka shumë më tepër ngjashmëri nga sa duket në sy dhe po bëhet gjithnjë e më e qartë. Pra, pritet një ndeshje shumë e pasigurt për zgjedhjet parlamentare me një rol shumë të ndryshueshëm të Perëndimit.

Kur bëhet fjalë për ndikimin nga Serbia, a mund të presim një “Betejë për Malin e Zi”? Tashmë kishim “Betejën për Nikshiqin”, “Betejën për Budvën”…

Vuçiq ka një dilemë interesante për momentin. Pra, mbështetja që Andrija Mandiq dhe FD-ja marrin nga Beogradi është e qartë. Megjithatë, ajo mbështetje nuk është e të njëjtit intensitet si në prag të zgjedhjeve parlamentare të vitit 2020 apo në prag të disa zgjedhjeve lokale.

A ka lidhje me Kosovën?

Po, ka të bëjë me Kosovën. Megjithatë, Aleksandar Vuçiq po peshon se si do të zhvillohen negociatat me zotin Kurti dhe Qeverinë e Kosovës për të ridefinuar apo definuar strategjinë me Kosovën.

Megjithatë, ai nuk dëshiron të rrezikojë të përfshihet më aktivisht në situatën malazeze derisa të shohë, derisa të vlerësojë se sa dëm mund t’i sjellë në negociatat me Kosovën.

Kështu që unë besoj se theksi i tij tani është ekskluzivisht në negociatat me Kosovën, ndërsa Malin e Zi ia lë popullit të tij nga një rreth i ngushtë që nuk janë gjithmonë aq efektivë sa ai kur një fushatë si ajo për Nikshiqin e drejtoi personalisht, gjë që nuk do të thotë se nuk do të ketë ndikim.

Interesante është sjellja e Milorad Dodik, i cili spekulohet se po mbështet dhe sponsorizon Evropan Tani.

Shpërndarja e ndikimit dallohet, pranohet se Beogradi zyrtar, Banja Lluka, pjesët e Kishës së Serbisë kanë kandidatë apo favorit të ndryshëm në Mal të Zi.

Nuk do të ishte hera e parë, por besoj se këtë herë do të jetë më e theksuara.

Pra, duhet të shohim se çfarë rezultati do të ketë blloku properëndimor dhe sa kapacitete koalicioni do të ketë blloku properëndimor pas zgjedhjeve. Tani për tani, ai kapacitet koalicioni është i vogël, pothuajse joekzistent. Dominuese sepse Perëndimi ende nuk ka vendosur apo përcaktuar se çfarë dëshiron realisht me Malin e Zi.

Gjykata e Hagës së fundmi ngriti një aktakuzë kundër Putinit. Çfarë do të thotë kjo për Rusinë dhe çfarë për Ballkanin?

Askush nuk supozon se vetë aktakuza do të funksionalizohet në kuptimin që Putini në të vërtetë do të ndalohet dhe do të sillet përpara Tribunalit të Hagës.

Megjithatë, në një nivel simbolik do të thotë shumë. Ju keni një president të cilit i mbaron mandati, kundër të cilit Gjykata Penale Ndërkombëtare ngriti një aktakuzë të përmbajtjes së tillë dhe në një nivel simbolik diskrediton Rusinë nga rendi ndërkombëtar dhe krijon presion si në Serbinë ashtu edhe në rajonin e Ballkanit Perëndimor për t’i rezistuar më fort ndikimit rus dhe për t’u larguar më fort prej saj.

Para së gjithash, unë mendoj për Serbinë, vendet e tjera janë klasifikuar shumë qartë dhe aderimi i tyre ndaj vlerave perëndimore është i padiskutueshëm. Megjithatë, ky është një presion shtesë ndaj Serbisë, por në të njëjtën kohë mund të nënkuptojë një faktor lehtësues për Vuçiqin në synimin e tij për t’u shkëputur nga ndikimi rus.

Ju duket se Serbia ka ndonjë qëllim që të shkëputet nga ndikimi rus?

Ka dy dimensione. Unë besoj se qëllimet dhe dëshirat e saj fizike ekzistojnë, se ajo mund ta dëshirojë personalisht dhe intimisht. Është çështje mundësish. Shoqëria serbe është thellësisht e konfiguruar në atë mënyrë që i përket atij kodi civilizues – nga institucionet kombëtare, kishat, partitë politike, komuniteti i inteligjencës janë absolutisht nën kontrollin e Rusisë dhe jo më pak të shërbimeve të inteligjencës ruse. Thjesht, ideja që një shoqëri e tillë mund ta shqyesh nga kthetrat dhe përqafimi i Nënës Rusi është naive, të paktën në këtë moment.

Megjithatë, ajo që është shqetësuese është se Vuçiq nuk po bën hapa të rëndësishëm në atë drejtim. Të gjitha ato përpjekje që u shfaqën herë pas here, kryesisht përmes mediave, për të folur ndryshe, për të krijuar një narrativë tjetër, për shembull lufta në Ukrainë, dështuan. Dhe sa herë që ai filloi në atë mënyrë ose tregonte qëllimin e tij për të shkuar në atë mënyrë, ju keni ata lojtarë tradicionalë rusë, kishën, përmes SPS-së, mediat nën kontrollin e tij, që e ndalojnë atë proces.

Pra, ai mund të blejë kohë për një periudhë tjetër, por thjesht nuk mund ta çojë atë drejt një realiteti të qëndrueshëm politik. Nuk mund të krijojë një realitet të ri politik.

Serbia është aty ku është, transformimi i shoqërisë kërkon shumë më tepër kohë se sa disa konferenca shtypi apo një zëvendësim kozmetik i ministrave. Thjesht kam frikë se partnerët tanë perëndimorë nuk e kuptojnë më së miri. Se partnerët perëndimorë kanë ende iluzionin se ky proces, si disa procese në Britani apo Amerikë, mund të ndodhë përmes një ndryshimi legjislativ ose një ndryshimi në prezantimin mediatik. Në këtë rast, duhen disa dekada.

Përshtypja është se partnerët perëndimorë e trajtojnë Vuçiqin sot si Putinin në vitin 2014 kur ai aneksoi Krimenë. Cili është qëndrimi juaj?

Ngjashmëria është e padiskutueshme. Marrëdhënia me Vuçiqin është marrëdhënia me Putinin e vogël në kuptimin politik dhe gjeografik. Është vetëm një çështje se kur. Prandaj, ajo politikë i hapi dyert Putinit ndaj agresionit kundër Ukrainës dhe operacioneve të tjera të ngjashme në zonën përreth.

Do të shohim se çfarë do të prodhojë kjo politikë për Ballkanin Perëndimor kur bëhet fjalë për Serbinë. Ashtu si me Millosheviqin, pas përpjekjes së dështuar për ta emancipuar politikisht, ajo politikë u zëvendësua me politikën e bombave. Nuk besoj se në këtë moment, në këtë kontekst, ajo politikë do të zëvendësohet me politikën e bombave, por do të nevojiten disa kërcënime më radikale.

Do të ishte e dobishme për shoqërinë serbe që përfundimisht të çlirohej nga lloji i matricës politike në të cilën ndodhet. Por e përsëris se kërkon shumë kohë dhe nuk mund të ndodhë brenda natës. Kështu që unë besoj se ndryshimi do të vijë jo aq shpejt sa publiku në rajon do të donte ose aq sa ne mund të dëshironim të shohim një ndryshim në retorikën diplomatike në fillim. Por është e pamohueshme që bisedat pas dyerve të mbyllura janë krejt të ndryshme nga ajo që tregon në publik ambasadori Christofer Hill.

Gjithnjë e më shpesh dëgjojmë tezën se Perëndimi është i gatshëm t’i bëjë lëshime të rëndësishme Vuçiqit në rajon – pjesë e Malit të Zi dhe Bosnjë e Hercegovinës – për të nënshkruar një marrëveshje me Kosovën. Sa realiste janë këto vlerësime?

Në perceptimin e pjesëve të shoqërisë serbe, këto janë gjëra logjike. Por konfigurimi i vetë Ballkanit Perëndimor thjesht ka ndryshuar.

Nga Serbia dëgjojmë se respektojnë integritetin territorial të Malit të Zi dhe BeH, por rrallë dëgjojmë se Serbia respekton sovranitetin e vendeve fqinje.

Pikërisht. Integriteti territorial respektohet në masën që formacionet paraushtarake dhe tanket nga Serbia nuk kalojnë më në Bosnjë e Hercegovinë. Por kalojnë priftërinjtë, agjentët e inteligjencës kalojnë. Pra, vetëm taktikat kanë ndryshuar.

Unë nuk besoj në teorinë e sakrifikimit të Malit të Zi në favor të Serbisë thjesht sepse Mali i Zi është anëtar i NATO-s, një pjesë shumë e rëndësishme e bregdetit të Adriatikut gjeostrategjikisht i përket Malit të Zi për momentin. Por, për fat të keq, shoh potencialin për të destabilizuar më tej Bosnjën dhe Hercegovinën.

Nuk do të isha aq pesimist të besoja në atë skenar që dikujt i bëhen lëshime territoriale, por që tolerohet destabilizimi i Bosnjës, pra forcimi i Republikës Srpska në kuptimin politik, kjo është shumë e sigurt.

Me Malin e Zi, rezultati i zgjedhjeve presidenciale do të përcaktojë rezultatin e asaj politike, nëse ekziston edhe si ide.

Si e shihni Rusinë pas Putinit?

Pas rënies së Millosheviqit, në Serbi keni pasur maksimumi dy-tre vjet stabilitet. Ky është maksimumi që mund të prisni për Rusinë, dhe Rusia është një vend që ka armë bërthamore. Askush, as në strukturat e shtetit të thellë rus, nuk do të luante me atë që Rusia të merrte një qeveri të vërtetë demokratike.

Nëse ndodh, dhe gjithçka varet nga mënyra se si ai largohet, në këndvështrimin e skenarit hipotetik që ai largohet duke u zëvendësuar ose tradhtuar nga njerëz të mjedisit të tij, që është më realist se skenari që Rusia përjeton një zgjim demokratik të popullit, një pranverë, një revolucion.

Prandaj, nëse ai do të largohej, besoj se largimi i tij do të lidhej me ndryshime në krye nga ambienti i tij, të cilat do të garantonin vazhdimësinë e politikës.

Prandaj, ajo që po ndodh me Putinin është e ngjashme me atë që ndodhi me Millosheviqin – të mos e fajësojmë atë për udhëheqjen e asaj lufte, por që nuk e fitoi atë luftë, dhe kjo i hap rrugën ushtrisë ruse, nacionalistëve në qeveri, inteligjencës ruse të jenë ata që do të bënin një lloj grushti, por jo në kuptimin tradicional. /The Geopost/