Çfarë nuk kuptoi z. Shekspir?

Nga: Aurel Plasari

Shkrimtarëve u ka ndodhur dendur që të mos e dallojnë diktaturën, as ta kuptojnë. Jul Cezari ishte për Shekspirin (William Shakespeare) një ushtarak i shkëlqyer, dhe qe vërtet i tillë, madje edhe reformator. Por, shkrimtari nuk kuptoi procesin fatal sesi Jul Cezari, ai që dikur djaloshar kishte refuzuar diktaturën e Silës, po shpartallonte atë arritje madhështore të shoqërisë njerëzore që ishte republika për të instaluar diktaturën.

Në rastin e republikanizmit të vitit 44 para erës sonë, afërmendsh, nuk qe fjala për idealet demokratike të Weberit, por për aspiratën për të ribalancuar një sistem pushteti duke mos e lejuar të centralizohej në duart e një njeriu të vetëm. Ky ishte ideali i Brutit që, pavarësisht ndjenjave miqësore, veproi për të mirën e republikës së Romës dhe të qytetarëve të saj.

Pos kësaj “hollësie” politike, që Shekspiri nuk e kuptoi, tragjedianit i duhej vetëm skena e tragjedisë. Të qe thelluar edhe më, do të kishte marrë vesh se ç’kuptim kishin fjalët e fundit që Jul Cezari lëshoi ndërsa po binte pas goditjeve të thikave dhe ndërsa pa mes vrasësve të tij edhe Brutin: “Edhe ti Brut, biri im!”.

Mark Jun Bruti ishte njëri ndër organizatorët kryesorë të komplotit për vrasjen e Jul Cezarit. Ishte i biri i Jun Brutit dhe i Servilies. Sevilia, figurë shumë e fuqishme në politikën e Romës, sikurse e kujton – për shembull = Plutarku, pati qysh në vitet e para të martesës një palë marrëdhënie jashtëmartesore, të njohura për Romën, me Jul Cezarin = pikërisht = dhe për bashkëkohësit Bruti nuk mund të ishte veçse bir i atyre marrëdhënieve.

Ishte e vërtetë apo nuk ishte? E kanë diskutuar këtë histori, me pro dhe me kundër, Plutarku, Apiani, Svetoni etj. Gjithsesi asgjë të jashtëzakonshme nuk do të kishte në një histori të tillë përderisa Kurioni, në njërin nga fjalimet e veta (52), e quajti Jul Cezarin ”burri i të gjitha grave dhe gruaja e të gjithë burrave” (omnium mulierum virum et omnium virorum mulierem).

Bruti i biri? Kjo do të mund të ishte e dyta tragjedi e atij subjekti dhe këtë kuptim i dhanë bashkëkohësit fjalëve të fundit të perandorit të përgjakur: “Tu quoque, Brute, fili mi!”. Por do të duhet shtuar edhe që bashkëkohësit i kanë atribuuar edhe Brutit, fill pas perandorvrasjes, fjalinë: “Sic semper tyrannis!”, d.m.th. “Kështu (përfundojnë) gjithnjë tiranët!”