CEPA: Si Kina po rrezikon sigurinë kombëtare të Shqipërisë

Kina kërkon marrëdhënie më të ngushta me Shqipërinë si pjesë projektit gjigand të Partisë Komuniste të Kinës për të zgjeruar ndikimin e Pekinit dhe për ta bërë atë një aktor qendror në Ballkanin Perëndimor dhe në të gjithë Evropën.

Në këtë përfundim ka dalë raporti i Qendrës për Analizën e Politikave Evropiane (CEPA) që analizon përpjekjet dhe operacionet e ndikimit kinez në vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore.

Për këtë qëllim thotë raporti, Pekini po ndjek një strategji afatgjatë në Shqipëri që kalon në katër faza të mbivendosura.

Në fazën e parë, Partia Komuniste Kineze po përpiqet të konsolidojë prezencën e saj në ekonominë vendase duke nxitur eksportet dhe investimet kineze. Qëllimi është që ekonomia e Shqipërisë të bëhet gjithnjë e më e varur nga Kina, sidomos në industritë e dobëta, duke lejuar përfundimisht Pekinin të ndikojë në politikën shqiptare.

Në fazën e dytë, ‘aktorët’ kinezë fokusohen në ndërtimin e themeleve për të lejuar Kinën të ushtrojë ndikim politik mbi liderët politikë dhe të biznesit shqiptarë, duke e bërë Kinën një aktor të rëndësishëm politik në vend. Edhe pse qasja kineze ndaj Shqipërisë fillimisht u përqendrua te ekonomia, Pekini po përpiqet të kalojë në një fazë të re angazhimi me Tiranën, dhe objektivi është për t’i bërë politikat shqiptare në përputhje me interesat e saj.

Faza e tretë e strategjisë së Kinës është të prekë shoqërinë shqiptare, të të gjitha shtresave. Objektivi i kësaj faze është të nxisë një imazh pozitiv të Kinës në komunitetet shqiptare, të promovojë modelin politik dhe ekonomik të Pekinit dhe, mbi të gjitha ‘t’i përgatisë’ ata për marrëdhëniet Tiranë-Pekin.

Faza e katërt dhe e fundit, fokusohet në përpjekjet e autoriteteve kineze për të fituar një profil më të lartë publik dhe media, për të prezantuar kënde dhe përmbajtje të reja dhe për të ndikuar në perceptimet e shoqërisë shqiptare.

Kina është futur në ekonominë dhe politikën e Shqipërisë përmes investimeve të mëdha në transportin ajror, energjinë, bujqësinë dhe miniera, si rrugë për të maksimizuar ndikimin e saj, thotë raporti.

Ndikimi ekonomik i Pekinit në Shqipëri rrjedh nga kreditimi, investimet dhe tregtia, duke përfshirë bashkëpunimet me lojtarët dhe rrjetet kryesore ekonomike. Këto lidhje krijojnë varësi, ku e fituara del Kina.

Sipas Bankës së Shqipërisë, investimet direkte kineze përbëjnë 2.27% të të gjitha investimeve të huaja direkte në Shqipëri, krahasuar me Serbinë, ku investimet kineze janë 15.7%, dhe Maqedonia e Veriut, me 3.37%.

Në vitin 2020 Kina u bë importuesi i tretë më i madh i Shqipërisë. Ajo eksportoi 47,5 milion dollarë dhe importoi mallra dhe shërbime në vlerë prej 13,1 milion dollarësh nga Shqipëria në nëntor 2021, sipas agjencisë së statistikave të Shqipërisë.

Pekini ndjek gjithashtu një strategji të gjerë kulturore nëpërmjet kurseve të përqendruara në gjuhën në Institutin Konfuci të Universitetit të Tiranës dhe një qendër kulturore kineze të planifikuar në kryeqytetin e Shqipërisë. Qendra do të ketë një ofertë shumë më të gjerë aktivitetesh dhe do të fokusohet në ndërveprimin kulturor, duke e bërë atë një mjet të shkëlqyer për autoritetet kineze për të krijuar lidhje me grupet kulturore dhe të shoqërisë civile. Kina gjithashtu organizon udhëtime studimore, shkëmbime akademike dhe ngjarje kulturore për të krijuar lidhje me individë dhe institucione të veçanta.

Kina ka krijuar gradualisht një kornizë për ndërveprimin dhe bashkëpunimin mediatik për të përhapur narrativat e Pekinit përmes mediave tradicionale dhe sociale.  Në vitin 2019, kompanitë shtetërore të radios dhe televizionit kinez dhe shqiptar arritën një marrëveshje që lejonte televizionin publik shqiptar të transmetonte disa programe kineze pa pagesë.  Më shumë bashkëpunim informal ndodh nëpërmjet udhëtimeve, trajnimeve, programeve të shkëmbimit dhe donacioneve për profesionistët e medias shqiptare të financuara nga Kina.

Për të rritur ndikimin e tyre, aktorët shtetërorë kinezë po zgjerojnë gjithashtu bashkëpunimin e tyre formal dhe informal me bashkitë në të gjithë vendin, kryesisht nëpërmjet një projekti binjakëzimi. Tirana dhe Pekini janë “binjakëzuar” që nga viti 2016, me pesë qytete të tjera në Shqipëri që zhvillojnë lidhje të tilla. Sipas kësaj politike, Pekini përdor lidhjet e qyteteve motra dhe autoritetet lokale për të ndikuar në qeverinë qendrore.

Rritja e investimeve kineze në Shqipëri e ka bërë Kinën partnerin e tretë tregtar të Shqipërisë, duke i dhënë Pekinit pushtet në tregun shqiptar dhe kontroll mbi burimet që japin një avantazh konkurrues, Shqipëria ka rezistuar të bëhet qendra e dytë ekonomike e Kinës në rajon. Qeveria shqiptare e përjashtoi Kinën nga planet e saj të investimeve në Portin e Durrësit si dhe nga rrjeti i saj 5G. Në fakt, përpjekjet e Kinës për të rritur ndikimin e saj ekonomik në Shqipëri kanë hasur pengesa të ndryshme politike, sepse Shqipëria është e ankoruar në institucionet dhe aleancat tradicionale perëndimore.

Edhe pse diplomacia kulturore ka qenë e dyta pas diplomacisë ekonomike, ajo është bërë një nga mjetet më të fuqishme të Kinës. Ky ndryshim ka dhënë fryte të rëndësishme; Interesi për historinë dhe kulturën e Kinës, veçanërisht për gjuhën kineze, është rritur tek të rinjtë shqiptarë që po mësojnë gjuhën kineze në Institutin Konfuci.

Politika mediatike e Kinës që synon të rrisë mbulimin Kinën dhe për të prodhuar përmbajtje miqësore ndaj saj, po ia del mbanë dhe ka bërë për vete shumë të rinj shqiptarë. Një studim në vitin 2020 numëroi më shumë se 1000 artikuj të lidhur me Kinën të botuar në vend gjatë pesë viteve. Gati gjysma, 47%, e portretizuan Kinën si pozitive, 38% ishin më negative dhe 15% u konsideruan neutrale. Kjo rritje në përmbajtjen e lidhur me Kinën është kryesisht falë strategjisë së Pekinit për të bashkëpunuar me analistët dhe komunistët vendas.

Artikujt që vlerësojnë modelin politik dhe ekonomik të Kinës dhe menaxhimin e saj të pandemisë COVID-19 kanë zëvendësuar artikujt për shtypjen kineze të myslimanëve ujgurë, një çështje e ndjeshme për një vend me shumicë myslimane si Shqipëria. Kur Kina investon në mediat dhe analistët vendas, raportet neutrale ose negative zhduken.

Një seri sondazhesh të rregullta të opinionit publik sugjeron se investimet e Kinës në ndërtimin e imazhit janë paguar shumë. Nga viti 2019 deri në vitin 2020, pjesa e të anketuarve në sondazhin kombëtar të Barometrit të Sigurisë Shqiptare të cilët thanë se Kina kishte një ndikim pozitiv në sigurinë e Shqipërisë u dyfishua nga 23.5% në 54.9%.  Në vitin 2022, me pyetjen disi të ndryshuar, 76.6% thanë se nuk mendonin se Kina përfaqësonte një kërcënim për sigurinë e Shqipërisë, krahasuar me 19% që thanë se po.

Përpjekjet e autoriteteve kineze për të ndikuar në elitën politike dhe të biznesit të Shqipërisë për të çuar përpara objektivat e politikës së jashtme të Pekinit ndjekin një model të parashikueshëm.  Përpjekjet e Kinës për fuqinë e butë, synojnë liderët kyç në biznes, politikë, qeveri, akademi, media dhe organizata joqeveritare. Më të ‘cenuarit’ janë intelektualët më të vjetër shqiptarë, të cilët kishin shumë kontakte me Pekinin në vitet e Mao-Hoxhës.

Kujtimet dhe trashëgimia e kësaj periudhe e predispozojnë këtë grup për të mirëpritur praninë e Kinës në Shqipëri dhe për të ndihmuar në krijimin e një brezi të vjetër pro Kinës. Edhe pse ky grup nuk ndikon në vendimet politike, ndikimi i tij në pjesë të veçanta të shoqërisë shqiptare, përfshirë akademinë, i jep fuqinë për të çuar përpara bashkëpunimin Tiranë-Pekin. Arsimi dhe trajnimi i liderëve shqiptarë të pas vitit 1999 në institucionet perëndimore i bën ata më pak të prekshëm ndaj manipulimit kinez, megjithëse kjo mund të ndryshojë.

Disa politikanë të njohur në Shqipëri kanë sharë edhe Perëndimin dhe i janë drejtuar Kinës. Konkretisht, ish-presidenti Ilir Meta dhe ish-kryeministri Sali Berisha kanë kryer sulme politike, diplomatike dhe personale ndaj ambasadorit amerikan në Tiranë. Të dy politikanët kanë ndikim mbi një bazë të gjerë mbështetësish. Personalitetet vendase shqiptare që i shohin interesat e tyre politike në një aleancë me Pekinin në vend të Perëndimit, mund të funksionojnë si zëdhënëse për interesat kineze, thotë raporti.

Autoritetet kineze kanë punuar gjithashtu për të identifikuar qytetarët që do të ishin më të prekshëm ndaj ndikimit të Partisë Komuniste Kineze që qarkullojnë në mediat shqiptare. Në mënyrë të veçantë, ata kërkojnë ata që kanë humbur në mes të zhvillimit dhe modernizimit të pabarabartë ekonomik, janë të zhgënjyer nga politika, ose janë të frustruar me rezultatet e përziera të integrimit me Perëndimin. Në përgjithësi, pjesa më e madhe e publikut nuk duket veçanërisht e prekshme, edhe nëse sondazhet tregojnë njëfarë suksesi për operacionet e ndikimit të ngadaltë dhe të qëndrueshëm të Kinës.

“Nuk ka dyshim se strategjia e strukturuar e Kinës ka luajtur një rol qendror në ndërtimin e kontakteve më të ngushta midis Tiranës dhe Pekinit. Ajo ka bërë përparim midis grupeve të veçanta shoqërore në Shqipëri, duke ofruar versione alternative të realiteteve politike, ekonomike dhe gjeopolitike. Megjithatë, Kina ende ‘shet’ më mirë në vendet e tjera të rajonit, si Serbia dhe Maqedonia e Veriut, sesa në Shqipëri. Shqipëria mbetet e ankoruar në orientimin e saj tradicional properëndimor, duke u përpjekur të shmangë çdo lloj depërtimi politik që mund të çojë në mbështetje të tepruar nga Pekini”- thuhet në konkluzionin e raportit të CEPA./Top Channel