Zogu me gruan dhe motrat në Versajë

Ilir Ikonomi

Më ra në dorë një tjetër film i shkurtër që tregon Mbretin Zog afër Parisit në gusht 1939.

I ndjekur nga gazetarët dhe fotoreporterët, ai ecën me Mbretëreshën Geraldinë dhe me të motrat në mjediset e jashtme të kështjellës Chateau de la Maye të Versajës, që e kishte marrë me qera.

Në film duket edhe një grua që mban në krahë princin trashëgimtar Leka I, i cili ishte vetëm katër muajsh.

Zogu arriti në Francë në fillim të gushtit, pas pushtimit të Shqipërisë nga Italia fashiste më 7 prill 1939.

“Populli im dëshiron lirinë, sepse në shekullin e 20, asnjë vend nuk mund të jetojë pa të. Për ta rifituar këtë liri, të jeni të bindur se populli shqiptar do të bëjë deri në fund detyrën e tij,” u tha Mbreti Zog reporterëve, sipas gazetës L’Ouest Eclair të datës 9 gusht 1939 (Në titrat e filmit e kam shkruar gabimisht 1940).

Franca ishte një tjetër stacion në rrugëtimin e gjatë që iu desh të bënte familjes mbretërore me ikjen nga Shqipëria e pushtuar. Ata kishin kaluar nëpër Greqi, Turqi, Rumani, Poloni, Letoni, Suedi, Norvegji dhe Belgjikë.

“Prestigji i Francës demokratike, mbrojtëse e vendeve të vegjël”, tha monarku i përmbysur shqiptar, “është i madh në vendin tonë, po ashtu edhe rrezatimi i saj intelektual.”

Është mirë ta dimë të shkuarën dhe nuk ka më mirë kur e shohim në film ose kur e lexojmë në librat e kohës. E kam fjalën që është e dobishme të dimë faktet bazë, sepse interpretimi është diçka tjetër dhe lidhet me perceptimin dhe formimin e secilit.

Sot në mëngjes po lexoja një autobiografi të Sir Andrew Ryan, ministër fuqiplotë i Britanisë në Shqipëri gjatë viteve 1936-1939, i cili jep këtë përshkrim të Mbretit Zog: “Personaliteti i tij ishte më mbresëlënës sesa pamja fizike dhe kjo dukej më së miri kur bëje me të një bisedë kokë-më-kokë. Ishte inteligjent dhe mjaft i lexuar, sidomos në çështjet ushtarake. Fliste me qartësi të madhe dhe me një forcë që e ndihmonte tjetrin të kuptonte se si kishte arritur në majën e një vendi me një popullatë të përbërë nga elementë ndër më të shumëllojshmit. Ndërkaq, ndihej më pak kompetent për çështje që kishin të bënin me vende dhe shoqëri të huaja. Mbreti e fliste turqishten me një lirshmëri dhe korrektesë të habitshme për një njeri që e kishte përfunduar arsimimin në Stamboll në moshën 16-vjeçare. Një gjuhë tjetër që preferonte të përdorte me zyrtarët e huaj ishte gjermanishtja, edhe pse kishte njohuri të frëngjishtes, që më vonë i përmirësoi.”