Shëndetësi Këshilla mjekësore

Vaksina e COVID-19 – ndërmjet pikëpyetjeve, keqkuptimeve dhe hamendësimeve

Para 3 vitesh

Që nga fillimi i pandemisë COVID-19, komuniteti shkencor, në të gjithë botën, ka qenë në një garë me kohën, për të prodhuar vaksina të sigurta dhe efektive, që do të ngadalësonin dhe përfundimisht t’i jepnin fund kësaj murtaje globale. Me disa vaksina tani në përdorim dhe më të disponueshem çdo ditë, hezitimi për të vaksinuar është një nga pengesat tona të fundit në luftën kundër Covid-19

Nga: Dr. Pashko R. Camaj,
Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik *

Deklaratat alarmante nga qarqe të ndryshme, dhe të mediave sociale, të cilat paraqesin vaksinat COVID-19 në një dritë negative, kanë shtuar një dyshim të panevojshem për shumë njerëz. Hedhja e dritës mbi disa prej miteve të zakonshëm do të na ndihmojë të ndërtojmë, në mënyrë të sigurt, imunitetin mbrojtës përmes vaksinimit.

Këtu janë përgjigjet për disa prej keqkuptimeve të zakonshme në lidhje me vaksinat:

Procesi i miratimit për vaksinat e reja, a u nxitua?

Jo, procesi nuk u nxitua dhe nuk kishte shkurtime në protokollet që sigurojnë sigurinë e këtyre vaksinave. Para vitit të kaluar, vaksinat zakonisht merrnin disa vjet për t’u zhvilluar, dhe për të marrë aprovimin, kështu që pyetjet eventuale, nuk janë joreale. Sidoqoftë, kur bëhet fjalë për vaksinat e reja që përdorin teknologjinë e dërguesit ARN (mARN) (Pfizer dhe Moderna), ne e dimë se kjo qasje është studiuar për vite me radhë, para se financimi i qeverisë dhe kërkimi global të shënojnë rritje, me shpresën e ndalimit të përhapjes së COVID-19.

Zhvilluesit e vaksinave nuk kapërcyen asnjë hap testimi, por disa madje u kryen në një orar të përckatuar për të mbledhur të dhëna sa më shpejt. Edhe pse ato janë zhvilluar në një kohë rekord, ato kanë kaluar të njëjtin proces rigoroz si vaksinat e tjera, duke përmbushur të gjitha standardet e sigurisë. Në vend të kësaj, ne mund të falënderojmë bashkëpunimin dhe investimin e pashembullt në të gjithë botën, për periudhën kaq ë shkurtër kohore, për zhvillimin e vaksinave. Provat klinike dhe rishikimet e sigurisë morën rreth të njëjtën sasi kohe si vaksinat e tjera. Tani e dimë gjithashtu që këto vaksina janë shumë efektive, madje edhe në parandalimin e transmetimit asimptomatik.

Ngjarjet e rënda anësore vazhdojnë të jenë jashtëzakonisht të rralla. Këto vaksina vazhdojnë të jenë efektive edhe ndaj varianteve të reja. Në fakt, këto vaksina janë më të mira se ato që ne kishim parashikuar.

Vaksinat e reja, a do të ndryshojnë ADN-në tonë, dhe do të krijojnë probleme afatgjata?

Jo, në asnjë mënyrë. Vaksinat e para të dhëna për autorizimin e përdorimit emergjent përmbajnë ARN të dërguarit (mARN), e cila udhëzon qelizat të bëjnë “proteinën pikante” që gjendet në koronavirusin e ri. Kur sistemi imunitar njeh këtë proteinë, ajo ndërton një përgjigje imune duke krijuar antitrupa – duke mësuar trupin se si të mbrohet nga infeksioni në të ardhmen. ARNi kurrë nuk hyn në bërthamën e qelizës, e cila është vendi ku ruhet ADN-ja jonë (materiali gjenetik). Trupi ynë e heq qafe ARNin, menjëherë pasi që të ketë mbaruar me “udhëzimet”.

Në përgjithësi, vaksinat rrallë krijojnë ndonjë problem afatgjatë. Por efektet e vonuara të vaksinimit kanë ndodhur – për shembull, me vaksinën orale të poliomelitit dhe vaksinën e etheve të verdha. E rëndësishmja, këto reaksione të vonuara kanë ndodhur të gjitha brenda gjashtë deri në tetë javë nga marrja e një doze përforcuese, dhe reagimet imitojnë infeksionin natyror.

Është e rëndësishme të theksohet se provat e Fazës 3 për vaksinën COVID-19 vlerësuan pjesëmarrësit për tetë javët e plota pas vaksinimit. Asnjë efekt i vonuar nuk u shënua. Në të kundërt, rreziku për sëmundje afatgjata dhe kronike, dobësuese është i evident me infeksionet natyrore nga COVID-19.

A mund të sëmurem me Covid, nëse bëj vaksinën anti-covid?

Jo. Asnjë nga vaksinat e autorizuara dhe të rekomanduara COVID-19, të zhvilluara aktualisht në Shtetet e Bashkuara (SH.B.A.) nuk përmbajnë virusin e gjallë që shkakton Covid-19. Kjo do të thotë që një vaksinë nuk mund t’ju infektojë me Covid-19.

Ekzistojnë disa lloje të ndryshme të vaksinave në zhvillim. Të gjithë ata mësojnë sistemin tonë imunitar se si të njohin dhe luftojnë virusin që shkakton Covid-19. Ndonjëherë ky proces mund të shkaktojë simptoma, të tilla si ethe të lehta. Këto simptoma janë normale dhe janë një shenjë që trupi po ndërton mbrojtje kundër virusit që shkakton COVID-19. Zakonisht duhen disa javë që trupi të krijojë imunitet (mbrojtje ndaj virusit që shkakton Covid-19) pas vaksinimit. Kjo do të thotë që është e mundur që një person mund të infektohet me virusin që shkakton COVID-19 pak para ose menjëherë pas vaksinimit dhe të sëmuret ende. Kjo ndodh pasi vaksina nuk ka pasur kohë të mjaftueshme për të krijuar imunitet.

Pse njerëzit po vdesin pasi kanë bërë një vaksinë anti-covid?

Nuk ka prova që vaksinat shkaktojnë vdekje. Aktualisht, rreth 150 milion njerëz në të gjithë SH.B.A. kanë marrë të paktën një vaksinë në krahun e tyre. Nuk ka rritje të shkallës së vdekjes mbi dhe përtej asaj që pritej, ose nga shkaqet normale ose nga COVID-19. Në SH.B.A., rreth tetë mijë njerëz vdesin çdo ditë, nga shkaqe natyrore, nga aksidentet, nga vrasjet. Dhe nëse disa ndodh që kanë marrë një vaksinë, ditë ose javë para vdekjes së tyre, nuk do të thotë që vaksina e ka shkaktuar atë. Njësoj si ulja në plazh ose shëtitja në park ose pirja e ujit, nuk shkaktojnë vdekjen. Fatkeqësisht, historitë në media drejtohen nga titujt, por sapo të lexojmë titujt tërheqës të vëmendjes, mund të shohim që këto histori nuk pasqyrojnë realitetin. Pra, duke kuptuar numrat aktualë, kur krahasojmë 150 milion njerëz që kanë bërë të paktën një vaksinë, e gjithë ideja se vaksinat po shkaktojnë një rritje të vdekjes, nuk është e vërtetë.

Shumica e efekteve anësore të vaksinës COVID-19 janë afatshkurtëra – joserioze, ose të parrezikshme. Disa njerëz përjetojnë një dhimbje të krahut, dhimbje trupi, dhimbje koke ose ethe, që zgjat për një ose dy ditë. Këto janë shenja se vaksina po punon për të stimuluar sistemin imunitar të një personi. Simptomat eventuale, që zgjasin për një kohë më të gjatë, duhet të raportohen te mjeku. E rëndësishme është që kushdo që ka alergji, duhet të diskutojë vaksinën COVID-19 me mjekun e vet, i cili mund të vlerësojë rrezikun.

Vaksinat COVID-19, a mund të shkaktojnë infertilitet?

Nuk ka absolutisht asnjë provë që vaksinat e aprovuara shkaktojnë humbjen e pjellorisë. Informacioni i gabuar në mediat sociale sugjeron që vaksina trajnon trupin për të sulmuar sincin-1, një proteinë në placentë, e cila mund të çojë në infertilitet tek gratë. E vërteta është, ekziston një sekuencë aminoacide e ndarë midis proteinës spike dhe një proteine placentare; megjithatë, është shumë e shkurtër për të shkaktuar një përgjigje imune dhe për këtë arsye nuk ndikon në pjellori. Gjatë infeksionit natyror, sistemi imunitar gjeneron të njëjtët antitrupa ndaj proteinës spike që bëjnë vaksinat Covid-19. Pra, nëse COVID-19 prek pjellorinë, tashmë do të kishte një rritje të normave të abortit tek gratë e infektuara me Covid-19. Kjo nuk ka ndodhur.

A përmbajnë vaksinat substanca toksike, mikroçipa ose pajisje gjurmuese?

Jo. Vaksinat Covid-19, në përdorim nuk përmbajnë asnjë implant, mikroçip ose pajisje përcjellëse. Përveç një përbërësi aktiv, vaksinat Pfizer dhe Moderna përmbajnë yndyrna (të cilat mbrojnë mARN), kripëra dhe një sasi të vogël sheqeri. Vaksina e markës Johnson dhe Johnson, Janssen gjithashtu përmban kripëra, sheqer dhe etanol. Asnjë nuk përmban vezë, ruajtës ose latex. Në toksikologji ka një term të përdorur për herë të parë nga një shkencëtar zviceran, Paracelsus, rreth pesëqind vjet më parë: “dosis sola facit venenum” që do të thotë “vetëm doza e bën helmin”. Me fjalë të tjera, çdo gjë kimike, madje oksigjen, mund të jetë toksik nëse gëlltitet shumë, ose absorbohet mbi masa normale në trup. Toksiciteti i një substance specifike varet nga një larmi faktorësh, përfshirë sa prej substancës është i ekspozuar një person, si janë të ekspozuar dhe për sa kohë.

Herën tjetër, kur të blini një produkt që përdorni rregullisht, të rishikoni përmbajtjen e tij, do të shihni se shumë kimikate përdoren në atë produkt, qoftë në procesin e bërjes ose ruajtjes së tij. Kryesorja është që sasitë e përdorura janë relativisht të vogla, dhe në ato nivele nuk konsiderohen të dëmshme. Të njëjtat parime zbatohen për vaksinat.

Vaksinat janë një nga shtyllat kryesore të mjekësisë moderne

Në mbyllje, vaksinat janë një nga shtyllat kryesore të mjekësisë moderne. Jeta ishte veçanërisht brutale, për fëmijët para vaksinave. Sëmundje si fruthi, lija, kolla ose rubeola, ishin si dënime me vdekje për miliona fëmijë. Sot këto sëmundje mund të parandalohen plotësisht me një injeksion të thjeshtë. Kështu që, derisa shkenca vazhdon të përparojë dhe të trajtojë sfida të reja, ne nuk duhet të harrojmë se sa vdekje dhe sëmundje kanë parandaluar vaksinat dhe si ato vazhdojnë të na mbrojnë nga format, potencialisht shkatërruese, të sëmundjeve infektive.

Të gjithë jemi lodhur nga izolimi, jemi të sëmurë dhe jemi lodhur duke mos qenë në gjendje të bëjmë gjëra që na pëlqejnë, por mënyra e vetme për t’i kthyer gjërat në normalitet është të vaksinohemi.