Pse Trump është kaq i interesuar për ishullin më të madh në botë?

Të martën, Donald Trump Jr zbarkoi në Grenlandë, ishullin Arktik, babai i tij, presidenti i zgjedhur Donald Trump, ka shprehur një dëshirë të fortë për ta blerë, pavarësisht deklaratave nga Grenlanda se nuk është në shitje.

Trump Jr. e përshkroi udhëtimin si “pak argëtues”, duke i thënë CNN, “si një njeri i jashtëm, jam i emocionuar të ndalem në Grenlandë për këtë javë”, transmeton Telegrafi.

Por udhëtimi ka nxitur spekulime se cilat janë saktësisht planet e babait të tij për këtë territor Arktik.

Në dhjetor, Trump ringjalli thirrjet e bëra në presidencën e tij të parë për pronësinë amerikane të Grenlandës, duke e quajtur atë “një domosdoshmëri absolute”.

I pyetur në një konferencë shtypi të martën nëse ai do të përjashtonte përdorimin e “shtrëngimit ushtarak ose ekonomik” për të fituar Grenlandën – ose Panamanë, të cilën Trump gjithashtu ka shprehur dëshirën për ta zotëruar – presidenti i zgjedhur u përgjigj: “Jo, nuk mund t’ju siguroj për njërën prej këtyre të dyjave, por mund të them këtë: na duhen për sigurinë ekonomike”.

Presidenti i zgjedhur thotë se zotërimi i Grenlandës është jetik për sigurinë e SHBA-së, por ekspertët thonë se ai mund të jetë duke i kushtuar vëmendje edhe aspekteve të tjera të Grenlandës, siç janë burimet e saj natyrore – duke përfshirë metalet e rralla të tokës – të cilat mund të bëhen më të qasshme ndërsa ndryshimet klimatike shkrin akullin e territorit.

Një pozicion unik gjeopolitik

Grenlanda është ishulli më i madh në botë dhe shtëpia e më shumë se 56,000 njerëzve. Një ish-koloni daneze dhe tani një territor autonom i Danimarkës, ajo zë një pozicion unik gjeopolitik, e shtrirë midis SHBA-së dhe Evropës.

Kryeqyteti i tij Nuuk është më afër Nju Jorkut sesa me kryeqytetin e Danimarkës, Kopenhagen.

Është parë prej kohësh si çelësi për sigurinë e SHBA-së, veçanërisht për të zmbrapsur një sulm të mundshëm nga Rusia, tha Ulrik Pram Gad, një studiues i lartë në Institutin danez për Studime Ndërkombëtare.

Korsia e anijeve në Passage Northwest kalon përgjatë bregut të saj dhe ishulli është pjesë e hendekut Grenlandë-Islandë-Mbretëria e Bashkuar, një rajon strategjik detar.

Trump nuk është presidenti i parë i SHBA-së që ka hedhur idenë për të blerë Grenlandën. Në 1867, kur presidenti Andrew Johnson bleu Alaskën, ai gjithashtu mendoi të blinte Grenlandën.

Në fund të Luftës së Dytë Botërore, administrata Truman i ofroi Danimarkës 100 milionë dollarë për ishullin, sipas dokumenteve të raportuara fillimisht nga mediat daneze.

Asnjëra nga ofertat nuk u realizua, por sipas një traktati të mbrojtjes të vitit 1951, SHBA-ja mori një bazë ajrore që tani quhet Baza Hapësinore Pituffik, në Grenlandën veriperëndimore.

Në mes të rrugës midis Moskës dhe Nju Jorkut, është pika më veriore e forcave të armatosura të SHBA, dhe është e pajisur me një sistem paralajmërimi raketash.

Shtetet e Bashkuara janë të prirura të sigurojnë që “asnjë fuqi e madhe armiqësore të kontrollojë Grenlandën, sepse ajo mund të jetë një bazë për të sulmuar SHBA”, tha Pram Gad për CNN.

E pasur me minerale të rralla

Ajo që mund të jetë edhe më tërheqëse për Trumpin, megjithatë, janë depozitat e pasura të burimeve natyrore të Grenlandës, tha Klaus Dodds, profesor i gjeopolitikës në Royal Holloway, Universiteti i Londrës.

Këto përfshijnë naftën dhe gazin, si dhe metalet e rralla të tokës me kërkesë të lartë për veturat elektrike dhe turbinat me erë të tranzicionit të gjelbër, si dhe për prodhimin e pajisjeve ushtarake.

Aktualisht Kina dominon prodhimin global të tokës së rrallë, dhe tashmë ka kërcënuar të kufizojë eksportin e mineraleve kritike dhe teknologjive të lidhura me to, përpara mandatit të dytë të Trump.

“Nuk ka asnjë dyshim që Trump dhe këshilltarët e tij janë shumë të shqetësuar për planet që Kina duket se ka”, tha Dodds për CNN.

Grenlanda ofron një burim potencialisht të pasur të këtyre mineraleve kritike, shtoi ai.

“Unë mendoj se Grenlanda është me të vërtetë për të mbajtur Kinën jashtë”, tha ndër tjera Dodds.

Shfaqen mundësitë ndërsa akulli shkrihet

Shkrirja e akullit dhe rritja e shpejtë e temperaturave të Arktikut po i japin Grenlandës një vend në rreshtin e parë për krizën klimatike, por disa shohin gjithashtu mundësi ekonomike ndërsa ndryshimi i klimës riformëson vendin.

Humbja e akullit ka hapur rrugët e transportit detar, duke rritur sasinë e kohës që ato mund të lundrohen gjatë verës së Hemisferës Veriore.

Transporti i Arktikut u rrit me 37% gjatë dekadës deri në vitin 2024, sipas Këshillit Arktik, pjesërisht për shkak të shkrirjes së akullit.

“Trump, mendoj, instinktivisht e kupton idenë se Arktiku po shkrihet dhe mundësitë e perceptuara”, tha Dodds.

Megjithëse ai paralajmëroi, në realitet, kushtet përgjatë këtyre rrugëve janë ende shpesh të pabesë dhe shkrirja e akullit mund t’i bëjë ujërat edhe më të rrezikshëm për t’u lundruar.

Ekziston gjithashtu një sugjerim se shkrirja e akullit mund t’i bëjë më të lehtë qasjen në burimet natyrore, por kriza klimatike nuk është dëshmuar ende si një “ndryshues i lojës” për këtë, tha Phillip Steinberg, profesor gjeografie në Universitetin e Durhamit.

Nuk është se ndryshimi i klimës po i bën burimet e Grenlandës më të qasshme, tha ai për CNN, por më tepër “më të nevojshme”.

A mund të ndodhë në të vërtetë?

Qeveritë e Danimarkës dhe Grenlandës kanë dalë fuqishëm kundër idesë se kombi Arktik mund të blihet.

“Ne nuk jemi në shitje dhe nuk do të jemi kurrë në shitje. Ne nuk duhet të humbim luftën tonë shumëvjeçare për liri”, shkroi kryeministri i Groenlandës, Múte Egede në një postim në Facebook në fund të dhjetorit.

Kuupik V. Kleist, një ish-kryeministër i Grenlandës, tha se Trump po fliste më shumë me qytetarët amerikanë sesa me grenlandezët.

“Nuk shoh asgjë në të ardhmen që do të hapte rrugën për një shitje. Ju nuk bleni thjesht një vend apo një popull”, tha ai për CNN.

Por komentet e Trump vijnë në një kohë interesante për Grenlandën, tha Dodds.

Qeveria e saj e udhëhequr nga Inuit kohët e fundit ka rritur kërkesat për pavarësi nga Danimarka. Në fjalimin e tij të vitit të ri, Egede bëri thirrje që “prangat e epokës koloniale” të hiqen.

“Është Danimarka në panik”, tha Dodds, që duket se është fokusuar më shumë në marrëdhëniet e saj me Grenlandën.

Në dhjetor, Danimarka njoftoi një rritje të madhe të shpenzimeve ushtarake për Grenlandën. Më pas, në fillim të janarit, familja mbretërore daneze lansoi një stemë mbretërore të ridizajnuar, duke rritur rëndësinë e ariut polar që simbolizon Grenlandën.

Grenlanda ka kërkuar të rrisë pavarësinë e saj duke e diversifikuar ekonominë e saj larg peshkimit. Ajo hapi një aeroport të ri në Nuuk në nëntor si pjesë e planeve për të rritur turizmin.

Por ajo ende mbështetet në një grant vjetor prej rreth 500 milionë dollarësh nga Danimarka, që ka rezultuar një pengesë e madhe për pavarësinë.

Kjo ngre një pyetje shumë intriguese, tha Dodds.

“Çfarë do të bënte Grenlanda nëse Trump do të ofronte, le të themi, 1 miliard dollarë në vit për të pasur një lloj tjetër shoqate”, shtoi ai.

Disa politikanë grenlandezë kanë hedhur idenë e një shoqate të veçantë, të ngjashme me atë që SHBA ka me Ishujt Marshall, ku Grenlanda ka sovranitet, por edhe mbështetje financiare nga SHBA, në këmbim të marrëveshjeve për interesa të caktuara strategjike të SHBA.

Ish-kryeministri Kleist shprehu skepticizëm të madh, megjithatë, ky lloj shoqërimi mund të funksionojë.

“Nuk mendoj as se (kjo) ka ndonjë interes. Vetëm mendoni se si SHBA i kanë trajtuar popujt e tyre indigjenë”, shtoi Kleist.

Për momentin, mbetet e paqartë se deri ku Trump do të ndjekë dëshirën e tij të deklaruar për të marrë Grenlandën sapo të jetë në detyrë.

“Askush nuk e di nëse është thjesht trimëri, nëse është një kërcënim për të marrë diçka tjetër, apo nëse është në të vërtetë diçka që ai dëshiron të bëjë”, tha Pram Gad. /Telegrafi/