Pse nuk përparojnë shqiptarët?

Spiunët, agjentët, kusarët, rebelët, laramanët, shërbëtorët e Lindjes dhe Perëndimit … janë disa nga emërtimet që Noel Malcolm i përdor në librat e tija për shqiptarët. Malcolm e shpjegon historinë shqiptare edhe nëpërmjet këtyre kategorive. Ai, po ashtu, bën me dije se shqiptarët kanë mbijetuar duke qenë të tillë.

Ne mund të mendojmë çka t’kemi qejf për veten, por kështu jemi dhe kështu na sheh bota. Kot merremi me prejardhje kinse të lashtë dhe me heronj e legjenda që sot nuk na hyjnë aspak në punë.

Kjo gjë flet edhe për faktin që të mbijetosh nuk është gjithmonë pozitive nëse jeton keq, për gazep dhe pa dinjitet. Shqiptarët, duke u munduar që të mbijetojnë, nuk e pranojnë ndryshimin (reformat) dhe kjo gjithmonë ka qenë pengesë për zhvillimin e tyre modern.

Jashtë vendit të tyre, shqiptarët janë të suksesshëm dhe gjenden në maje të çdo veprimtarie. Gjithmonë ka qenë kështu. Kjo me siguri është për shkak se jashtë vendit, kornizat shoqërore dhe ekonomike janë të përshtatshme për zhvillim, kurse në vendin e tyre, jo.

Në vendet tona (Shqipëri, Kosovë, Maqedoni e Veriut) ne edhe sot udhëhiqemi nga spiunët, kusarët, rebelët, laramanët, shërbëtorët e Lindjes dhe Perëndimit, hajnat, plaçkitësit, vrasësit, budallenjtë, mashtruesit … Pasi që ne e lejojmë një gjë të tillë, kjo duhet të jetë vlerë e jona.

Ndoshta duhet të ndryshojmë e përparojmë sikur krejt bota moderne. Që të përparosh nuk duhet shumë mundim. Duhet vetëm të ndërtohet sistemi dhe organizimi rreth tij, e të mos merresh me budallakitë e kaluara.