Njëzet vjet më vonë – a ishte storie suksesi monedha euro?

Në këtë episod të ekonomisë reale ne pyesim: çfarë do të thotë monedha e përbashkët për ekonomitë dhe bizneset evropiane pas dy dekadash?

Kartëmonedhat dhe monedhat euro u prezantuan për herë të parë në 12 vende evropiane më 1 janar të vitit 2002 – disa prej shteteve anëtare zëvendësuan monedhat e tyre kombëtare me valutën e përbashkët evropiane.

Euro kishte ekzistuar tre vjet më parë, edhe pse vetëm në formë elektronike. Njëzet vjet më vonë, 19 vende të BE-së dhe më shumë se 340 milionë evropianë e përdorin euron, raporton euronews.

Kosova para shpalljes së pavarësisë, më saktë, që nga viti 2002, kur ende ishte nën një mandat të Misionit të Kombeve të Bashkuara në mënyrë të njëanshme kishte adoptuar euron si valutën e saj, megjithëse, ajo nuk ishte një anëtare zyrtare e eurozonës.

Ashtu si Gjermania edhe Kosova më 1 janar 2002 filloi me përdorimin e valutës euro. Marka Gjermane – Deutsche Mark vazhdoi të përdoret në Kosovë deri më 9 Mars 2002.

Ndryshimi nga marka në euro u arrit në bashkëpunim me Bankën Qendrore Evropiane, dhe disa banka kombëtare në Eurozonë. Kosova nuk emeton asnjë valutë të vetën.

Qëllimi i euros ishte ta bënte jetën më të thjeshtë, duke përdorur të njëjtën monedhë për punë dhe biznes në të gjithë zonën e euros. Roli i fortë ndërkombëtar i euros synon gjithashtu të mbrojë ekonominë dhe sistemin financiar të Bashkimit Evropian nga goditjet e këmbimit valutor, të zvogëlojë varësinë nga monedhat e tjera dhe të sigurojë kosto më të ulëta për bizneset e vendeve të BE-së, transmeton Telegrafi.

Euro është tani monedha e dytë më e rëndësishme në botë pas dollarit amerikan, me 60 vende dhe territore jashtë BE-së që gjithashtu e përdorin atë ose e lidhin monedhën e tyre me të.

Gjatë viteve të ardhshme, Kroacia, Rumania dhe Bullgaria do të miratojnë euron. Duke parë të ardhmen, po diskutohet ideja e një euroje dixhitale.

Përvoja irlandeze

Irlanda ishte një nga 12 vendet e para që miratoi euron në vitin 2002 dhe funtat irlandeze u këmbyen me monedha dhe kartëmonedha euro.

Që atëherë, shkalla e rritjes së ekonomisë irlandeze ka qenë një nga më të fortat në Evropë. Oana Peia, ekonomiste në Kolegjin Universitar të Dublinit thotë se monedha e përbashkët luajti një rol kyç në atë histori suksesi.

Miratimi i euros ka qenë i rëndësishëm në konsolidimin e Irlandës në tregun e vetëm, ka tërhequr shumë investime të huaja direkte, të cilat tani përbëjnë 20 për qind të punësimit dhe ka rritur tregtinë brenda BE-së, e cila tani përbën 40 për qind të eksporteve të Irlandës”, thotë Peia.

Kjo e fundit shpjegon se shembulli irlandez është gjithashtu një përrallë paralajmëruese e anëtarësimit në eurozonë, pasi qasja në kredi më të lira dhe një treg i rregulluar keq, dërguan përfundimisht në krizën financiare të 2008-s.

“Shërimi nga kjo krizë ka qenë i dhimbshëm,” thotë ajo. “Që atëherë, rimëkëmbja e Irlandës ka qenë po aq mbresëlënëse, me ekonominë që u rrit me një mesatare prej 5 për qind nga viti 2012 deri pak para pandemisë”.

Një mjedis tregtar i vendosur

Ekonomia e Irlandës është rritur në sektorët teknologjik, si farmaceutikët dhe produktet mjekësore, të cilat përbëjnë 38 për qind të eksporteve irlandeze.

Aerogen, i themeluar 20 vjet më parë pranë Galway, është një lider në shpërndarjen e barnave me aerosol me performancë të lartë. Për CEO John Power, adoptimi i euros ka qenë një përfitim pozitiv.

“Monedha jonë, funta, do të kishte qenë një monedhë e vogël në Evropë dhe padyshim, paqartësitë dhe kursi i këmbimit do të kishin një ndikim të madh në bizneset irlandeze”, thotë ai. “Kështu që Euro ka zgjidhur gjithçka”, shtoi ai.

Sot, kompania punëson 400 njerëz dhe produktet e saj të përdorura në njësitë e kujdesit intensiv eksportohen në më shumë se 75 vende.

“Tregu ynë i brendshëm është mjaft i vogël”, shpjegon Power. “Pra, tregu evropian është padyshim shumë tërheqës për ne, si dhe për SHBA-në. Ndërsa pesë vjet më parë, rreth 30 për qind e biznesit tonë do të tregtohej në euro dhe 70 për qind në dollarë, tani në dy vitet e fundit është zhvendosur më shumë në 50-50”, shtoi ai.

Përshtatja ndaj BREXIT

Aerogen, tregjet e të cilit janë ndërkombëtarë, nuk ka vuajtur nga efektet e BREXIT-it.

Për sektorë të tjerë si bujqësia, shumë të varur nga tregu i Mbretërisë së Bashkuar, historia ka qenë e ndryshme. Peia thotë se është optimiste se bizneset irlandeze do të duhet të përshtaten me situatën e re.

“Pavarësisht se BREXIT ka shkaktuar një përçarje të madhe në ekonominë irlandeze”, thotë ajo. “Ka krijuar shumë mundësi dhe mendoj se ka ende shumë hapësirë për të rritur tregtinë me Bashkimin Evropian”.

Sipas Eurobarometrit, Irlanda është vendi me nivelin e dytë më të lartë të besimit në Evropë, një shenjë se irlandezët vazhdojnë të besojnë në Bashkimin dhe monedhën e saj të përbashkët.

Testet e elasticitetit

Presidenti i Eurogrupit dhe Ministri i Financave i Irlandës, Paschal Donohoe, beson fort se euro e ka dëshmuar qëndrueshmërinë kur është vënë në provë, fillimisht me krizën financiare dhe më pas me pasojat ekonomike të pandemisë. Eurogrupi është forumi në të cilin takohen ministrat e financave të vendeve të eurozonës, transmeton Telegrafi.

“Nuk mund të pretendosh gjithmonë se kemi marrë gjithçka në rregull menjëherë kur po u përgjigjeshim atyre”, pranon ai, “Por, megjithatë, ato janë teste që Euro kaloi dhe nëse shikoni tani shpejtësinë me të cilën është rikuperuar eurozona nga kriza e COVID-19, shpejtësia e rimëkëmbjes është rreth katër herë më e shpejtë se sa ishte në krizën financiare globale”.

Ai shton se si për konsumatorët ashtu edhe për qeveritë, euro ka hequr një shtresë komplikimesh.

“Unë mendoj se janë përfitimet praktike të përditshme ato që janë ndoshta më të prekshmet,” thotë Donohoe. “Bezditë, madje edhe sfidat në momentet e ndryshimit të monedhës.

Dhe është e lehtë të harrohet tani, por për një pjesë të mirë të historisë së pjesës para euros të Bashkimit Evropian, paqëndrueshmëria e konsiderueshme e kursit të këmbimit ishte një provë me të cilën u përballën qeveritë e mëparshme dhe bizneset e mëparshme.

Po tani?

Hapi tjetër mund të jetë një euro dixhitale.

“Banka Qendrore Evropiane tani po ecën përpara me atë që unë do ta përshkruaja si punë kërkimore të projektimit”, thotë Donohoe.

Mendimi im është se nëse ju dhe unë do të uleshim përsëri këtu pas 20 vitesh, mendoj se ka shumë të ngjarë që në atë moment ne të mendojmë për euron dixhitale, shtoi ai.

Donohoe thotë se qëllimi tani duhet të jetë të sigurohet që përfitimet ekonomike të euros të kenë një ndikim pozitiv social.

Lexo po ashtu Euro dixhitale po vjen, çfarë do të thotë saktësisht kjo për Evropën?

“Diçka që është një sfidë për zonën e euros, dhe për këtë arsye ka vërtet rëndësi për euron, është se si mund të kemi një rimëkëmbje, për shembull, nga e cila përfitojnë të rinjtë, e cila bën më shumë për të siguruar që gratë të kthehen në fuqinë punëtore dhe ndërsa shohim se modelet e reja të punës fillojnë të vendosen, se është gjithëpërfshirës dhe se është një rikuperim më i drejtë”, pohoi ai.

Presidenti i Eurogrupit parashtron vizionin për të ardhmen e euros.

“Dëshiroj që euro të jetë një sinjal afatgjatë dhe simbol i një Evrope që ka rëndësi, që është elastike, që është gjithmonë më e mirë se historia e saj e fundit dhe që gjithmonë po harton një të ardhme më të mirë”, përfundoi ai. /Telegrafi/