Meduza si simbol i lashtë i mizogjinisë

Nga: Natalie Haynes / The Guardian
Përkthimi (me shkurtime) nga: Telegrafi.com

Nuk ka simbol më të fuqishëm sesa Meduza, për frikën mashkullore nga shikimi femëror. Ajo mund t’ju shkatërrojë me një shikim të vetëm. Për brezin tim, këtë e dinim në moshë shumë të re, prej filmit të vitit 1981, “Përplasja e titanëve”. Harry Hamlin, në rolin e heroi të pashëm, të Perseut, dërgohet për të gjetur kokën e një gorgoneje. E gjuan Meduzën në një shpellë të errët dhe zbulon se edhe ajo po e gjuan atë: e armatosur me hark, godet shokun e tij me shigjetë dhe më pas e ngurtëson me sytë e saj të ndezur. Perseu duhet t’i afrohet duke parë reflektimin e saj në mburojën e vet dhe, madje edhe pasi ta ketë vrarë atë, ajo është toksike. Gjaku i saj i derdhur është vdekjeprurës. Më pëlqen ky film: ishte njohja ime e parë me mitin grek. Por, në mendjen time për një kohë të gjatë e nguliti idenë e Meduzës si grabitqare. Dhe, vitet e fundit, Meduza monstruoze është bërë alegori e paracaktuar për një grua të urryer në sytë e publikut.

Një karikaturë e vitit 2016 e statujës së Benvenuto Cellinit, “Perseu me kokën e Meduzës”, u bë meme me ndikim të madh gjatë zgjedhjeve presidenciale në ShBA. Fytyra e prerë e kokës së Hillary Clintonit e zëvendësoi kokën e gorgonës. Statuja e Cellinit shfaq Perseun duke shkelur trupin e gruas së cilës ia ka prerë kokën. Por, sigurisht, është një përbindësh, kështu që nuk duhet të shqetësohemi për ndjenjat e saj, apo për trupin e saj. Është ilustrim i fuqishëm i mizogjinisë së dhunshme: edhe pasi ta ketë vrarë këtë krijesë, urrejtja e tij nuk shuhet. E mban lart kokën e saj si trofe, shtyp trupin e saj të rrënuar nën këmbët e tij. Ai që lufton përbindëshat, ka thënë Nietzsche, duhet të kujdeset që të mos bëhet vetë i tillë.

Burimet e lashta greke dhe romake tregojnë histori shumë të ndryshme për Meduzën. Nuk është një përbindësh, edhe pse e kemi menduar në atë mënyrë; është motra e vdekshme e dy gorgoneve të pavdekshme. Të tri ato jetojnë së bashku dhe janë të përkushtuara ndaj njëra-tjetrës. Vdekshmëria e saj përshkruhet prej poetit Hesiod, si një gjendje e mjerë: motrat e saj dinë se ajo do të vdesë dhe se ato do të jetojnë. Meduza është gjithashtu një e mbijetuar e përdhunimit. Sulmi në trupin e saj shoqërohet nga mallkimi i perëndeshës, tempullin e së cilës përdhunuesi i saj e përdhosi. Natyrisht, askush nuk e dënon zotin përdhunues, por Meduzës ia japin gjarpërinjtë për flokë.

E kalova bllokimin e gjatë të dimrit të vitit 2021 duke shkruar një roman për Meduzën. Kur mbarova draftin e parë, në shtator të vitit të kaluar qava për dy ditë. Nuk ishte thjesht lehtësimi për përfundimin e librit (megjithëse isha i sëmurë, kështu që kjo ishte pjesë e tij). Kuptova se këto gorgonesha ishin familja që kisha krijuar për të më bërë shoqëri kur po më mungonte ajo e imja. Duke dorëzuar dorëshkrimin, po i lija ato ose lejoja të më linin mua – këto gra që ishin kujdesur për mendjen time teksa unë përpiqesha të riparoja trupin tim.

Kjo natyrë e dyfishtë – mbrojtja dhe sulmi – është çelësi për të kuptuar Meduzën si diçka më shumë se një përbindësh. Kur perëndi Asklepiu mëson artin e shërimit, ishte në gjendje të shpëtojë të vdekurit dhe të ringjallte të vdekurit. E ka fuqinë për ta bërë këtë, sipas Pseudo-Apollodorit (mitografia e lashtë), sepse atij i jepen dy pika gjaku të Meduzës prej perëndesha Athena. Pika nga ana e majtë e trupit të saj është helm vdekjeprurës. Pika nga ana e djathtë është shpëtim. Meduza është – dhe ka qenë gjithmonë – përbindësh që do të shpëtojë.

Libri im “Stone Blind” është historia e Meduzës që doja të tregoja. Nuk është përbindësh, por një grua e përbindshme, një shembull i hershëm i mënyrës në të cilën shumë shoqëri ndëshkojnë gratë që kanë pësuar dëmtime fizike dhe seksuale. Për një kohë të gjatë supozova se ishte thjesht mizogjinia ajo që provokoi këtë përgjigje: ajo e kërkonte, ajo e meritonte. Teksa rritem, pyes veten nëse është problem më i ndërlikuar se kaq. Është shumë e vështirë të tolerohet dhimbja kur sheh se një grua është lënduar – sulmuar nga një zyrtar policor, e rrahur nga partneri, e përdhunuar nga një i huaj, një ushtar, një i dashur, një paqeruajtës. Dhe, statistikat që shoqërojnë sulmet seksuale janë jashtëzakonisht të tmerrshme: 12 milionë gra ndanë histori abuzimi, sulmi dhe diskriminimi përmes #MeToo. Më shumë se një e treta e vajzave adoleshente në Mbretërinë e Bashkuar thonë se janë ngacmuar seksualisht në shkollë. Kështu, tani pyes veten nëse i çnjerëzojmë gratë që flasin për dhimbjen, sepse përndryshe dhimbja e tyre do të bëhej e jona. Si ta shohim ndryshe një dhomë të mbushur me vajza adoleshente dhe t’ju themi se i pranojmë statistikat nëpër të cilat po kalojnë?

Në vitin 2018, pamë një shembull të përdorimit të Meduzës për ta luftuar kundër narrativës që fjalë për fjalë i hesht gratë. Në atë kohë, profesoresha Christine Blasey Ford jepte dëshmi kundër kandidatit për gjykatën supreme, Brett Kavanaugh, për të cilin pretendonte se e kishte sulmuar seksualisht shumë vjet më parë. Ai do të emërohet në gjykatë. Një meme qarkulloi duke treguar një ndryshim gjinor të një statuje tjetër të Perseut të bërë nga Antonio Canova nga fillimi i shekullit XIX. Statuja e tij e shfaq Perseun në mermer të bardhë shkëlqyes duke e mbajtur kokën e Meduzës. Ajo e vitit 2018 shfaq riimagjinimin e statujës së Canovas nga Luciano Garbati, me Meduzën lakuriq, duke mbajtur kokën e prerë të Perseut. Disa versione të kësaj erdhën me tekstin shoqërues: “Jini mirënjohës që duam vetëm barazi dhe jo shpagim”. Herën e parë që e pashë, kjo më gulçoi. Pastaj pyesja veten se pse nuk kisha gulçuar kurrë me statujën e Canovas. /Telegrafi/