Blerja e dronëve Bayraktar nga Kosova – si e komentojnë profesoresha e Universitetit të Massachusetts dhe profesori Universitetit të Dublinit?

Vendimi i Turqisë për të furnizuar Kosovën me dronë ka ngjallur zemërim në Serbi, e cila e ka quajtur atë “të papranueshëm”.

Tensionet mes dy fqinjëve kanë qenë në rritje gjatë vitit të kaluar, duke kulmuar muajin e kaluar me dhunën në veri të Kosovës, ku u plagosen disa ushtarë të NATO-s.

Kosova akuzoi Beogradin për nxitje të tensioneve në veri të vendit,  duke mbështetur militantët që sulmojnë institucionet shtetërore dhe kërkojnë të minojnë sovranitetin e vendit.

Gjatë fundjavës, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, shfaqi me krenari blerjen e dronëve Bayraktar TB2, model të cilin po e shfrytëzojnë ukrainasit kundër pushtuesve rus, e cila gjë shkaktuar zemërimin e Serbisë.

Shfaqja e pajisjes së re mbrojtëse nga Kosova kishte për qëllim të paralajmëronte fqinjin e saj se do të mbrohej nëse do të ishte e nevojshme kundër përpjekjeve të Serbisë për të minuar kufijtë e vendit, tha Sidita Kushi, asistent profesoreshë në shkencat politike në Universitetin Shtetëror Bridgewater në Massachusetts.

“Në sfondin e mbështetjes perëndimore në dukje në rënie [për Kosovën] dhe përplasjeve të shumta midis serbëve dhe policisë së Kosovës dhe trupave të KFOR-it [një forcë paqeruajtëse ndërkombëtare të udhëhequr nga NATO] në veri, popullsia e Kosovës ka nevojë për garanci në lidhje me sigurinë e saj të ardhshme”, tha ajo për Middle East Eye.

Turqia ka qenë më se e gatshme të marrë rolin e Bashkimit Evropian dhe të SHBA-së, ndërsa po përpiqen të tërheqin Serbinë larg orbitës së Rusisë.

Një burim i afërt me qeverinë Kurti duke folur për MEE tha se Qeveria e Kosovës në të kaluarën kishte zgjedhur të ruante një distancë publike nga administrata turke e presidentit, Recep Tayyip Erdogan “pavarësisht marrëdhënieve të forta institucionale”.

Kishte një frikë në Prishtinë se nëse do të kishte një perceptim se Kosova ishte shumë e lidhur me Erdoganin, “mund të ngrinte dyshime në perëndim”, tha burimi.

“Sidoqoftë, është thelbësore që liderët perëndimorë të pranojnë se Kurti është një politikan pragmatik që e kupton real-politikën dhe i përshtatet rrethanave në ndryshim. Brenda lidershipit të Kosovës, qetësimi i vazhdueshëm i Serbisë nga Perëndimi ka sjellë në fokus të thellë rëndësinë strategjike të Turqisë”, shtoi burimi.

“Si rezultat, ndikimi turk në Kosovë ka të ngjarë të forcohet në mënyrë të konsiderueshme, duke dërguar në intensifikimin e lidhjeve dypalëshe, veçanërisht në sektorin e mbrojtjes”, shtoi ajo.

I zemëruar me shitjen e dronëve për Kosovën, presidenti serb Aleksandar Vuçiq tha muajin e kaluar se vendi i tij kishte anuluar blerjet e planifikuara të dronëve nga Turqia.

Nemanja Staroviq, sekretari shtetëror në Ministrinë e Mbrojtjes në Serbi, i tha MEE se ambasadori turk në vend ishte thirrur pas blerjeve të fundit të dronëve nga Prishtina.

Staroviq shtoi se vendi i tij donte të “shprehte shqetësime serioze për faktin se disa vende anëtare të NATO-s, përfshirë Turqinë, mbështesin aktivisht militarizimin e paligjshëm në terren duke trajnuar dhe pajisur Forcë të Sigurisë së Kosovës, që synon transformimin e saj në një ushtri të plotë”.

Ndërkohë, Qeveria e Kosovës vuri në dukje gjatë fundjavës se ka rritur në mënyrë dramatike numrin e ushtarëve si dhe buxhetin e saj ushtarak.

“Këto deklarata synojnë gjithashtu të tregojnë se Kosova mund të ndërtojë një politikë sigurie përtej varësisë së saj historike ndaj NATO-s dhe BE-së”, tha Kushi.

Buxheti ushtarak i Kosovës prej 127 milionë eurove është ende i zbehtë në krahasim me atë të Serbisë që është 1.2 miliard euro.

“Blerjet e armëve të Kosovës nga Turqia synojnë të kenë natyrë mbrojtëse, në kontekstin e agresionit historik të Serbisë dhe provokimeve të fundit”, tha Kushi.

Ndërsa, Perëndimi është përpjekur gjithnjë e më shumë të bëjë pazare për sigurinë e Kosovës në ndërveprimet e tyre me Serbinë – kjo ka paraqitur një dilemë sigurie për Prishtinën lidhur me atë se kujt mund t’i drejtohet për nevojat e saj të mbrojtjes.

Nga ana tjetër, çdo hap që e bën “Kosovën të ndihet më e sigurt, si blerja e armëve të reja ose një ushtri në rritje, në mënyrë të pashmangshme do ta bëjë Serbinë të ndihet më pak e sigurt… pavarësisht synimeve të qarta mbrojtëse të Kosovës”, paralajmëron Kushi.

The increasing militarisation by Balkan states, warns Visoka, is “bad news” for the region because it's an indication that attempts to resolve matters diplomatically are failing.

…and some on the Western response & Serbia's reaction to drone purchase!https://t.co/OJ8iUI9hYA

— Gëzim Visoka (@GezimVisoka) July 21, 2023

NATO rreth blerjes së dronëve deklaroi se Prishtina nuk kishte autoritet mbi hapësirën e saj ajrore.

“Unë e interpretoj përgjigjen perëndimore – duke përfshirë vërejtjet [e NATO-s] për blerjen e dronëve dhe pohimin e tyre të sovranitetit mbi hapësirën ajrore të Kosovës – si një përpjekje për të frenuar dhe kufizuar përpjekjet e Kosovës për të rritur sovranitetin e saj të brendshëm”, tha Gëzim Visoka, profesor i asociuar i studimeve të paqes dhe konfliktit në Universitetin e Dublinit.

Ajo që është shqetësuese, shtoi Visoka, duke folur për MEE, është “dëshira e SHBA-së, BE-së dhe NATO-s për të rikthyer Serbinë si një lojtar të rëndësishëm në punët e brendshme të Kosovës”.

“Përpjekjet e Kosovës për militarizimin mund të shihen si përgjigje ndaj shpenzimeve më të mëdha ushtarake të Serbisë në rajon, pamundësisë për t’u përballur me të kaluarën e saj të dhunshme dhe dështimit për të ofruar garanci se mizoritë nuk do të përsëriten kundër Kosovës dhe të tjerëve në rajon”, shtoi Visoka.

Militarizimi në rritje nga shtetet e Ballkanit, paralajmëron Visoka, është “lajm i keq” për rajonin, sepse është një tregues se përpjekjet për të zgjidhur çështjet në rrugë diplomatike po dështojnë.

“Edhe pse mbështetja ose kundërshtimi ndaj militarizimit varet nga rrethanat dhe interesat e përfshira, nuk është problem nëse blihen armë nga aleatët perëndimorë; Problemi lind kur ato blihen nga fuqi të tjera në rritje apo rivale”, theksoi Visoka. /Telegrafi/