Nga: Roland Qafoku
Kishte kohë që bashkë me të tjerët Avdyl Ypi po përgatiste mbajtjen e Kongresit të Lushnjës, por vetëm gjashtë ditë përpara fillimit së tij një dorë e zezë ia ndërpreu në mes dëshirën e pjesëmarrjes, por edhe jetën.
Mbrëmjen e të enjtes së 15 janarit të vitit 1920, plumbat e dala nga pistoleta e Sulejman Merlikës e shtrinë të vdekur në tokë, duke e bërë dëshmor të këtij kongresi – njëra nga ngjarjet politike më të rëndësishme për fatet e Shqipërisë. E kishte cilësuar qeverinë e Durrësit si të shitur te Italia dhe kjo frazë solli krimin e rëndë, për faktin se këto fjalë i kishte shprehur në prezencën e Mustafa Krujës, ministër i kësaj qeverie. Ishte kjo koha kur rivaliteti politik në Shqipëri kishte vetëm një mënyrë për ta zgjidhur: me vrasje.
SKENA E KRIMIT
Avdyl Ypi mbërriti në orën 18.30 të 15 janarit 1920 në shkollën e Durrësit për të biseduar, sipas kërkesës që kishte marrë nga mbështetësit e Mustafa Krujës, pa i shkuar fare në mend se ky ishte një kurth. Sapo u afrua te dera e shkollës, dalloi inspektorin e arsimit dhe gazetarin e njohur Sali Xhuka, që po rregullonte derën. Në fakt, Xhuka ishte pjesë e planit të vrasjes dhe prezenca e tij aty ishte thjesht për të lajmëruar vrasësin që Abdyli ishte afruar.
Papritur, Xhuka hapi derën dhe nga ajo doli menjëherë Sulejman Merlika me armë në dorë duke e qëlluar Avdyl Ypin me pistoletë. Ypi vdiq në vend në një skenë pabesie të pistë.
SI U REALIZUA VRASJA?
Nuk ka asnjë nismë politike që të lidhet me fatet e Shqipërisë, në të cilën që politikanët ose njerëzit me mbështetje në popull të kenë qenë aq ekstremisht kundër njëri-tjetrit, deri në përplasje me armë, sa në mbajtjen e Kongresit të Lushnjës.
Nga njëra anë qëndronin kongresistët që e mbështesin këtë nismë kombëtare dhe emrat e tyre janë futur në histori si rithemeluesit e shtetit shqiptar.
Në anën tjetër qëndronin proteksionistët që e kundërshtonin ashpër këtë duke përdorur edhe armët. Tre përfaqësuesit e proteksionistëve ishin Myfid Libohova që përdorte influencën e vet për të penguar delegatët e Jugut për të shkuar në Lushnjë. I dyti ishte Mustafa Kruja që po ndalonte Krujën dhe Shqipërinë e Veriut për të marrë pjesë, dhe i treti Fejzi Alizoti që koordinonte të dy palët në Durrës.
Një komitet i fshehtë, i ngritur ato kohë në qytetin bregdetar të Durrësit, vendosi ta vrasë Avdyl Ypin në një kohë kur delegatët ishin duke u mbledhur në Lushnjë. Qëllimi i kësaj vrasjeje ishte të trembte delegatët që të mos lëviznin nga vendet e tyre drejt Lushnjës dhe, nga ana tjetër, të dukej se u vra si esadist.
Por, për të kuptuar përse u zgjodh për t’u vrarë Avdyl Ypi mjafton të lexojmë raportin sekret të shërbimit të zbulimit të Admiralit të Marinës Ushtarake Angleze: “Abdyl Ypi është njeriu më inteligjent i Shqipërisë. Krahu i djathtë i Esad Toptanit dhe turkofil i zjarrtë. Ka ushqyer simpati për grekët dhe serbët, por tani është bërë partizan i flaktë i turqve. Urren gratë. Trim i madh.”
Gjithçka ka qenë e organizuar në një kurth në mënyrë që Ypin ta qëllonin në një moment që jo vetëm të mos kishte mundësi reagimi, por të mos kishte pranë as miq, shokë e bashkëpunëtorë. Për këtë organizatorët e ftuan në shkollën e vetme të Durrësit për të biseduar.
Politikani bashkëkohës Sejfi Vllamasi kujton: “Sali Xhuka bën manevra të ndërlikuara në hapjen e derës së shkollës dhe po në atë çast Ypi vritet nga Sul Mërlika.”
Por, duket se edhe në rastin e Avdyl Ypit për vrasësit kupa ishte mbushur edhe për një arsye tjetër. Trimëria e Avdyl Ypit ishte treguar edhe në sy të Mustafa Krujës, i cili nuk e kishte kapërcyer lehtë këtë cilësi kur bëhej fjalë që ishte sfidë kundër tij.
Vllamasi kujton fjalimin që mbajti Avdyli kundër Mustafa Krujës teksa qëndronte në krah të tij: “Në këtë vrasje ka edhe një dozë mërie personale, mbasi Abdyl Ypi, si prefekt i Durrësit, në një fjalë që ka mbajtur në këtë qytet, ku ka qenë prezent edhe Mustafa Kruja, ministër i qeverisë së Durrësit, ka sulmuar rëndë qeverinë dhe anëtarët e saj dhe me konferencat që u mbante fshatarëve në Durrës, Shijak e Tiranë, ishte bërë i rrezikshëm për atë qeveri.”
Vrasja realisht krijoi panik në masën e njerëzve, por edhe të politikanëve të asaj kohe. Fejzi Alizoti arriti deri aty sa në një telegram që ia dërgonte prefektit të Shkodrës, Rexhep Shalës, i kërkonte të merrte masa që delegatët e veriut të mos shkonin në Kongresin e Lushnjës, për shkak të situatës së krijuar, duke i transmetuar edhe frikë nga ngjarja: “Edhe Abdyl Ypi u vra.”
E, megjithatë, delegatët shkuan në Lushnjë duke shënuar emrin në historinë e kombit dhe të shtetformimit. Dhe nderi për Avdyl Ypin u bë që në hapje të kongresit: “Sot më 28 1.1920, ora më 2:00 pas dreke, mbas vendimit të dhanun në mbledhjen e I-rë, meqënëse u arrit shumica e delegatëve u çel kuvendi. Për nderimin e të ndjerit Abdyl bej Ypit, qi u asasinua mbi qëllim të ndalimit të mbajtjes së mbledhjes kombëtare, u vendos që t’i pushoji kuvendi punimet në këtë ditë, e ti shkruhet familjes së të ndyerit një letër ngushllimi nga ana e mbledhjes.”
FATI I KEQ I GAZETARËVE TË GAZETËS “POPULLI”
Sali Nivica kishte tre ditë që kishte ndërruar jetë pas atentatit në Shkodër, ndërsa kishin kaluar pesë vjet nga vrasja e Mustafa Qullit. Salih Gjuka ishte i vetmi nga tre themeluesit e gazetës
“Populli” që kishte mbetur i gjallë. Ishte anëtar i Komitetit të Fshehtë kundër Esad Pashë Toptanit dhe esadistëve, në të cilin kryetar ishte Mustafa Kruja. Sipas të dhënave, Salih Gjuka ishte inspektor arsimi, një veteran patriot nga Peja e Kosovës, por nëse e merr të mirëqenë Sejfi Vllamasin, ai e cilëson kriminel të lindur.
Salih Gjuka u akuzua si bashkëpunëtor në vrasjen e Avdyl Ypit dhe për këtë e dënuan me 10 vjet burg, nga të cilat bëri katër vjet. Megjithatë, ka edhe nga ata që e kundërshtojnë këtë variant duke deklaruar se Gjuka nuk ka pasur lidhje me ngjarjen. /Marrë nga libri “100 vrasjet më të bujshme të historisë së shtetit shqiptar 1912-2017”/
Lufta Prigozhin - Putin
Më shumëInvestoni në të ardhmen tuaj – bli banesë në ‘Arbëri’ tani! ID-140
Shitet banesa në Fushë Kosovë në një vendodhje perfekte – 80.5m², çmimi 62,000Euro! ID-254
Ideale për zyre – në qendër të Prishtinës lëshohet banesa me qira ID-253
Bli shtëpinë e ëndrrave tuaja në Prishtinë – ZBRITJE në çmim, kapni mundësinë tani! ID-123
Krijo hapësirën tënde të biznesit – zyre me qira te 4 Llulat – 300€/muaj ID-252
E jotja është mu koncentru, e karriges Gaming me t’rahatu
Karrige që ta relakson mendjen dhe trupin
Knaqja zemrën vetit: Bli fustanin me zbritje në Melodia Px
Autobusi bon me t’ik, a kjo bluzë me zbritje hiç kërqysh!
Sako nga MelodiaPx që t’shton vetëbesim!
Më të lexuarat
Si Izraeli përdori dronët për të ngatërruar mbrojtjen ajrore iraniane përpara se të "gjuante raketat supersonike Rampage" - një sulm preciz që heshti Teheranin
Kryesuesja në KS të OKB-së përplaset ashpër me Vuçiqin për minutat e fjalimit
Përplasja e SHBA-së me Rusinë në KS të OKB-së: Nuk mund të ndryshoni historinë e intervenimit të NATO-s në Kosovë
Gjykimi për vrasjen e trefishtë në Gllogjan, dëshmitari tregon se çka i kishte thënë i akuzuari në natën kritike
Katër të mbijetuara të luftës nuk u lejuan të futeshin në sallën e KS të OKB-së, Osmani refuzoi pjesëmarrjen derisa lëshoi pe protokolli
"Ndoshta pse jam shqiptare", Dua Lipa zbulon një talent sekret që ka të bëjë me prejardhjen e saj