Bregu i detit neolitik i ndërtuar 7000 vjet më parë në Izrael është 'sistemi më i vjetër mbrojtës bregdetar i njohur' kundër rritjes së niveleve të detit kudo në botë - dhe ai dështoi.
Një mur i krijuar nga fshatarët e epokës së vonë të gurit në Izrael është sistemi më i vjetër i mbrojtjes bregdetare i njohur kundër rritjes së nivelit të detit.
Muri 7,000-vjeçar në Bregun e Karmelit u ndërtua nga kolonët e lashtë duke përdorur gurë të sjellë nga shtretërit e lumenjve deri 2 kilometra larg fshatit të tyre.
Fatkeqësisht për kolonët, mbrojtja e gjatë prej 100 metrash siguroi vetëm një kthim të përkohshëm nga ujërat në rritje, thanë ekspertët.
Në fund të fundit, fshati ishte braktisur dhe deti përmbyti shtëpitë.
Arkeologu Ehud Galili nga Universiteti i Haifa dhe kolegët e tij zbuluan murin që mbronte vendbanimin Tel Hreiz, i cili shtrihet në Bregun e Karmelit të Izraelit.
Vendi tani plotësisht i zhytur u zbulua për herë të parë në vitet 1960, por zona që përmbante detin u ekspozua vetëm - nga stuhitë e dimrit— në 2012.
Fshati do të ishte ndërtuar fillimisht në një lartësi të sigurt prej 3 metra mbi nivelin e detit - një diferencë sigurie e zbehur, pasi akullnajat e shkrira shkaktuan ngritjen e niveleve të detit.
"Gjatë neolitit, popullsitë mesdhetare do të kishin pësuar një rritje të nivelit të detit 4-7 mm në vit ose afërsisht 12-21 cm gjatë një jetë deri në 70 cm për 100 vjet," tha Galili.
"Kjo shkallë e rritjes së nivelit të detit do të thotë që frekuenca e stuhive shkatërruese që dëmtojnë fshatin do të ishte rritur ndjeshëm. Përfundimisht, niveli vjetor i akumuluar i detit kërkoi një përgjigje njerëzore që përfshin ndërtimin e një muri mbrojtës bregdetar të ngjashëm me atë që ne po shohim tani në të gjithë botën," shtoi ai.
Arkeologu Jonathan Benjamin nga Universiteti Flinders i Australisë, thotë se nuk ekzistojnë struktura të ndërtuara të ngjashme në ndonjë prej fshatrave të tjerë të zhytur në rajon, duke e bërë këtë lokacion “një shembull unik të kësaj dëshmie të dukshme për përgjigjen njerëzore ndaj rritjes së nivelit të detit në Neolitik”.
"Duke pasur parasysh madhësinë e popullsisë bregdetare dhe vendbanimeve, madhësia e zhvendosjes së popullsisë së parashikuar në të ardhmen ndryshon në mënyrë të konsiderueshme nga ndikimet në njerëz gjatë periudhës neolitike," u shpreh ai.
Shkencëtarët e klimës po parashikojnë që nivelet e rritjes së nivelit të detit në shekullin XXI do të variojnë nga rreth 1.7 deri në 3 milimetra në vit.
Megjithëse kjo do të jetë më e vogël se ndryshimet që kërcënuan komunitetin e vonë të epokës së gurit në Tel Hreiz, ne do të përballemi me të njëjtën sfida, vuri në dukje ekipi.
"Shumë prej pyetjeve themelore njerëzore dhe vendimmarrja në lidhje me rezistencën njerëzore, mbrojtjen bregdetare, inovacionin teknologjik dhe vendimet për të braktisur përfundimisht vendbanimet e gjata mbeten të rëndësishme," tha Galili. /kp/Telegrafi/
