Lupusi eritematoz sistemik – simptomat, shkaktarët dhe si trajtohet kjo sëmundje

Lupusi eritematoz është një sëmundje që mund të prekë njerëz të të gjitha moshave, racave dhe etnive. Shenjat dhe simptomat imitojnë ato të sëmundjeve të tjera, duke e bërë të vështirë diagnostikimin

Dr. Besim Demolli
Specialist i reumatologjisë
tel. +38344727068

Së bashku ne mund ta bëjmë lupusin një përparësi shëndetësore ndërkombëtare dhe të sigurojmë që njerëzit me lupus në të gjithë botën të diagnostikohen dhe trajtohen në mënyrë efektive. Prandaj, është përgjegjësia e të paprekurve dhe atyre që preken të bashkojnë duart dhe të përfshihen duke bërë gjithçka që duhet për të luftuar këtë sëmundje të paparashikueshme dhe të keqkuptuar zakonisht.

Fakte të rëndësishme për lupusin që duhet të dini

▪ Lupusi nuk është sëmundje ngjitëse, madje as përmes kontakteve seksuale. Ju nuk mund të “merrni” lupus nga dikush ose t’i “jepni” lupus dikujt.
▪ Lupusi nuk ka lidhje me kancerin. Kanceri ndodh kur indet malinje, anormale rriten me shpejtësi dhe përhapen në indet përreth. Lupusi është një sëmundje autoimune. Sidoqoftë, disa trajtime për lupusin mund të përfshijnë barna imunosupresive që përdoren gjithashtu në kimioterapi.
▪ Lupusi nuk ka lidhje me HIV (virusi i imunodeficiencës humane) ose AIDS (sindroma e mungesës së imunitetit të fituar). Në HIV ose AIDS, sistemi imunitar është jo-aktiv; në lupus, sistemi imunitar është tepër aktiv.
▪ Lupusi mund të variojë nga i lehtë te ai që rrezikon jetën dhe duhet të trajtohet gjithmonë. Me kujdes të mirë mjekësor, shumica e njerëzve me lupus mund të bëjnë një jetë të plotë.
▪ Lupusi godet kryesisht gratë në moshë riprodhuese. Në fakt, lupusi ndodh 10 herë më shpesh tek gratë sesa tek burrat. Sidoqoftë, burrat, fëmijët dhe adoleshentët gjithashtu mund të zhvillojnë lupus.
▪ Shumica e njerëzve me lupus zhvillojnë sëmundjen midis moshës 15-44 vjeç.
▪ Gratë me ngjyrë kanë 2-3 herë më shumë mundësi për të zhvilluar lupus sesa kaukazianët.
▪ Njerëzit e të gjitha racave dhe grupeve etnike mund të zhvillojnë lupus.
▪ Trajtimi varet nga organet e përfshira.
▪ Përfshirja e veshkave ose / dhe trurit është shfaqja më serioze e lupusit.
▪ Njerëzit mund të jetojnë jetë të plotë me lupus nëse ndërmarrin në mënyrë aktive hapa për ta menaxhuar atë.
▪ Ekspozimi në diell mund të çojë në ndezje të lupusit.

Çfarë është Lupusi?

Lupusi eritematoz sistemik (i quajtur ndryshe LES ose thjesht “lupus”) është një sëmundje kronike që mund të prekë pjesë të ndryshme të trupit. Lupusi është një sëmundje autoimune, që do të thotë se sistemi imunitar i trupit tuaj (i cili normalisht mbron trupin nga infeksioni) sulmon indet tuaja sikur të ishin të huaja. Kjo mund të çojë në dhimbje, ënjtje dhe dëmtim të organeve të tilla si veshkat.

Sa e shpeshtë është kjo sëmundje?

Është vlerësuar se të paktën 1.5 milion amerikanë vuajnë nga lupusi eritematoz, dhe 5 milion njerëz në të gjithë botën kanë një formë të tij. Për fat të mirë, ka disa lajme të mira për njerëzit me lupus. Modifikimet në trajtim kanë përmirësuar shumë cilësinë e jetës së tyre dhe kanë rritur jetëgjatësinë e tyre.

Si mund ta di nëse unë vuaj nga lupusi eritematoz?

▪ A jeni vërtet të lodhur gjatë gjithë kohës?
▪ Keni dhimbje koke të shpeshta?
▪ A janë nyjet tuaja të enjtura dhe të dhimbshme?
▪ Mund të mos jetë grip ose ndonjë sëmundje e ngjashme.
▪ Ju mund të keni lupus, një sëmundje kronike autoimune që shkakton inflamacion sistemik që prek shumë organe, veçanërisht lëkurën dhe nyjet. Lupusi mund të prekë edhe në organe të tjera në trupin tuaj siç janë veshkat, indet që mbështjellin mushkëritë (pleurën), zemrën tuaj (perikardin), trurin dhe thuaja të gjitha organet në trupin tuaj.

19 simptoma që mund të sinjalizojnë se keni lupus

Lupusi nganjëherë quhet “imituesi i madh” sepse simptomat e tij janë të ngjashme me simptomat e sëmundjeve të tjera të tilla si artriti reumatoid, sëmundjet hematologjike, fibromialgjia, diabeti, problemet e tiroides, sëmundja Lyme dhe një numër sëmundjesh të zemrës, mushkërive, muskujve dhe kockave.

Simptomat për t’u parë përfshijnë:

1. Skuqje në formë fluture nëpër faqe dhe hundë
2. Ngjyra të kuqe të ngritura në lëkurën tuaj
3. Lodhje ekstreme (lodhje)
4. Dhimbje koke
5. Nyje të dhimbshme ose të ënjtura
6. Ethe
7. Ënjtje (edemë) në këmbë, duar dhe/ose rreth syve
8. Dhimbje në gjoks kur merrni frymë thellë (pleurit)
9. Rënia e flokëve
10. Mpiksja jonormale e gjakut
11. Gishtat që bëhen të bardhë dhe/ose blu kur janë të ftohtë (fenomeni i Raynaud)
12. Ndjeshmëria ndaj dritës
13. Ulcera në gojën ose hundën tuaj
14. Inflamacion në mbështjellësit e zemrës ose mushkërive tuaja
15. Kriza të vetëdijes (konvulzione) ose probleme të tjera nervore
16. Shumë proteina në urinën tuaj
17. Numri i ulët i qelizave të gjakut
18. Disa antitrupa në gjakun tuaj
19. Rezultatet nga një test gjaku i quajtur një test ANA që sugjerojnë se ju mund të keni shumë antitrupa “antinukleare”, të cilat mund të jenë një shenjë e lupusit

Cilët janë shkaktarët?

Shkaku i lupusit nuk kuptohet mire, ka të ngjarë të ekzistojë një përbërës gjenetik (domethënë rreziku i një personi është më i lartë nëse ka anëtarë të familjes me sëmundjen), por mendohet se luajnë një rol edhe faktorët e mjedisit. Njerëzit me lupus më shpesh fillojnë të shfaqin simptoma në moshën e pjekurisë së re. Megjithëse, mund të ndodhë në çdo moshë.

Njerëzit me lupus shpesh kanë “shpërthim” të sëmundjes, në të cilën simptomat përkeqësohen, e ndjekur nga periudha të remisionit, në të cilat simptomat përmirësohen. Frekuenca e këtyre shpërthimeve ndryshon nga personi në person.

Simptomat janë të lehta në disa njerëz dhe kërcënuese për jetën në të tjerët. Sidoqoftë, trajtimet janë në dispozicion për të lehtësuar simptomat, për të zvogëluar inflamacionin dhe për të minimizuar dëmtimin e organeve.

Pabarazitë shëndetësore të lupusit

Lupusi eritematoz sistemik, ose LES, është lloji më i zakonshëm i lupusit dhe mund të prekë shumë organe. Ndërsa LES mund të shfaqet tek çdokush, është më e zakonshme në mesin e grave të zeza dhe latine dhe grave në moshë riprodhuese (15 deri 44 vjeç). Nëntëdhjetë për qind e njerëzve me lupus janë gra. Midis grave, gratë e zeza dhe latine kanë 2 deri në 3 herë më shumë gjasa sesa gratë e bardha të zhvillojnë lupus dhe të kenë përparim më të rëndë të sëmundjes.

Në një studim që shqyrton shkallët e vdekjes midis njerëzve me LES, njerëzit me ngjyrë të zezë kishin nivele më të larta të vdekjes sesa njerëzit e bardhë dhe vdekjet ndodhën më shpejt pas diagnozës. Midis atyre me LES, njerëzit e zinj ishin dukshëm më të rinj kur vdiqën sesa njerëzit e bardhë (mosha mesatare 52 dhe 64 vjeç).

Ekzistojnë disa lloje të lupusit eritematoz:

• Lupus eritematoz akut lëkuror
• Lupus eritematoz kronik lëkuror, ose lupus eritematoz diskoid (DLE)
• Lupusi eritematoz subakut lëkuror
• Lupusi eritematoz i induktuar nga barnat
• Lupusi eritematoz neonatal.

Si diagnostikohet lupusi?

Nuk ka asnjë provë të vetme për diagnostikimin e LES. Për të diagnostikuar LES, një mjek do të marrë parasysh simptomat e pacientit, shenjat e vëzhguara gjatë ekzaminimeve fizike dhe rezultatet e rrezeve X dhe testeve laboratorike. LES mund të jetë e vështirë të diagnostikohet sepse shenjat dhe simptomat e tij nuk janë specifike dhe mund të duken si shenja dhe simptoma të sëmundjeve të tjera.

LES gjithashtu mund të diagnostikohet gabimisht, prandaj është e rëndësishme të shihni një mjek të specializuar në reumatologji për një mendim të dytë.

Kur të telefononi mjekun tuaj

Nëse keni lupus, do të shihni rregullisht një specialist të quajtur reumatolog. Ata do të monitorojnë shëndetin tuaj dhe reagimin ndaj trajtimit.

Reumatologu juaj do t’ju tregojë gjithashtu se kur duhet të telefononi ose të kërkoni ndihmë midis vizitave, për shembull, nëse keni ethe ose vëreni ndonjë simptomë të re, të ndryshme ose të rëndë (të tilla si një skuqje e re ose rënie e flokëve, ulcera në gojë, ënjtje të konsiderueshme të nyjave, ënjtje të këmbëve, ose gulçim).

Si trajtohet lupusi?

Megjithëse nuk ka shërim për lupusin, ai mund të menaxhohet me trajtimin e duhur dhe njerëzit me lupus mund të vazhdojnë jetë të gjata dhe të lumtura. Qëllimet e trajtimit janë të menaxhojnë simptomat aktuale, të parandalojnë shpërthimet në të ardhmen dhe të parandalojnë dëmtimin e nyjeve dhe organeve duke qetësuar sistemin imunitar. Për shkak se simptomat e lupusit ndryshojnë shumë, menaxhimi varet nga simptomat dhe nevojat individuale të një personi.

Vizita e rregullt e mjekut dhe ndjekja e kursit të përshkruar të trajtimeve është e rëndësishme. Përtej kësaj, adoptimi i sjelljeve të shëndetshme dhe aftësive të të mësuarit për të menaxhuar sëmundjen mund të jetë gjithashtu i dobishëm.

Trajtimi medikamentoz

Lloji i medikamenteve që përshkruhet për të trajtuar lupusin do të varet nga simptomat individuale dhe përgjigjet ndaj barnave. Një profesionist i kujdesit shëndetësor mund të përcaktojë dozën dhe formën e duhur të barnave rast pas rasti. Barnat të cilat përdoren janë si më poshtë:

▪ Barna anti-inflamatore jo-steroide
▪ Kortikosteroidet
▪ Medikamentet antimalarike
▪ Barnat sintetike konvencionale modifikuese te sëmundjes
▪ Barnat biologjike modifikuese te sëmundjes

Ndryshimet në stilin e jetës dhe ndërhyrjet parandaluese

Ka një numër gjërash që mund të bëni për të ndihmuar në menaxhimin e sëmundjes tuaj.

Mbrojtja nga dielli

Meqenëse ekspozimi ndaj dritës ultraviolet (UV) mund të shkaktojë ose përkeqësojë simptomat e lupusit, është e rëndësishme të mbroni veten nga dielli. Kjo përfshin mbajtjen e kremit kundër diellit dhe shmangien e ekspozimit direkt në diell kur është e mundur.

Dieta dhe të ushqyerit

Asnjë dietë gjithëpërfshirëse nuk ekziston për njerëzit me lupus. Sidoqoftë, lupusi është një sëmundje sistemike, kështu që mbajtja e zakoneve të mira ushqyese do ta ndihmojë trupin tuaj të mbetet sa më i shëndetshëm. Në përgjithësi, mjekët rekomandojnë një dietë të përbërë nga rreth 50% karbohidrate, 15% proteina dhe 30% yndyrë. Sidoqoftë, meqenëse njerëzit me lupus shpesh përjetojnë simptoma si humbje peshe ose shtim, inflamacion, osteoporozë, sëmundje të veshkave, presion të lartë të gjakut dhe aterosklerozë, disa shqetësime specifike ushqyese gjithashtu mund të duhet të merren parasysh.

Nëse keni nevojë për ndihmë për të menaxhuar peshën tuaj ose për të bërë zgjedhje të shëndetshme të ushqimit, ju lutemi flisni me mjekun tuaj. Ai/ajo mund t’ju japë informacione më specifike dhe t’ju referojë te një dietolog i regjistruar nëse është e nevojshme.

Ushqime për të shmangur

Ushqime të caktuara, përfshirë hudhrën dhe lakrat e jonxhës, duhet të shmangen nga njerëzit me lupus.

Ndryshime në peshë, presion të lartë të gjakut dhe sëmundje të veshkave

Shpesh, njerëzit me lupus përjetojnë humbje peshe ose shtim për shkak të humbjes së oreksit, zakoneve jo të shëndetshme dietike, ose uljes së energjisë dhe lëvizshmërisë. Nëse përjetoni humbje peshe ose humbje të oreksit, bisedoni me mjekun tuaj. Ai/ajo mund t’ju ndihmojë të përcaktoni shkakun e problemit dhe të bëni hapa për ta korrigjuar atë. Shtimi i peshës mund të shkaktohet nga shumë faktorë, përfshirë nivelet e reduktuara të aktivitetit dhe ngrënien e tepërt për shkak të përdorimit të steroideve ose stresit të shtuar.

Sidoqoftë, mos harroni se gratë me lupus midis moshave 35 dhe 44 vjeç përjetojnë një rrezik sulmi nga nxehtësia (goditja e nxehtësisë është një formë e hipertermisë në të cilën temperatura e trupit ngrihet në mënyrë dramatike. Goditja e nxehtësisë është një urgjencë mjekësore dhe mund të jetë fatale nëse nuk trajtohet menjëherë dhe siç duhet. Shkaku i goditjes së nxehtësisë është një ngritje në temperaturën e trupit, shpesh e shoqëruar me dehidrim) që është 50 herë më i madh se ai i popullatës normale. Prandaj, është shumë e rëndësishme që të përpiqeni t’i përmbaheni një diete që është e ulët në kolesterol dhe yndyra të ngopura. Një dietë me pak natrium është gjithashtu thelbësore për njerëzit që vuajnë nga presioni i lartë i gjakut (mbi 120/80 mmHg për njerëzit me lupus) dhe sëmundje të veshkave.

Medikamentet steroide të tilla si prednizoni gjithashtu mund të shkaktojnë shtim të konsiderueshëm të peshës dhe rishpërndarje të rezervave të yndyrës në trup. Ndërsa merrni steroid, nivelet e kolesterolit, trigliceridit dhe sheqerit në gjak (glukozë) mund të rriten. Për këto arsye, është absolutisht thelbësore që të ndiqni një dietë me pak yndyrë dhe kolesterol të ulët. Ju nuk keni nevojë të prisni të gjitha ushqimet që doni, por përqendrohuni në ngrënien e bukëve me drithëra dhe drithërave si dhe burimeve të dobëta të proteinave si pula dhe peshku. Kur të keni nevojë për një meze të lehtë, shikoni tek perimet e gjalla – ato kanë pak sheqer dhe kalori dhe sigurojnë ushqimin e përsosur për “ngrënie”. Mundohuni t’i hani ato pa salcë Ranch, sepse këto artikuj mbajnë shumë yndyrë dhe kalori.

Është gjithashtu e rëndësishme që të ndaloni marrjen e alkoolit, sepse kombinimi i alkoolit me kortikosteroide, Tylenol, warfarin dhemedikamente të tjera të lupusit mund të jenë shumë të dëmshme për mëlçinë dhe stomakun tuaj. Për ata që marrin metotreksat, alkooli nuk lejohet kurrë.

Inflamacioni

Një dietë e pasur me acide yndyrore omega-3 mund të ndihmojë në zbutjen e inflamacionit. Megjithëse omega-3 nuk janë studiuar në mënyrë adekuate në lupus, studimet e popullatës së përgjithshme sugjerojnë që këto acide yndyrore thelbësore mund të rrisin gjendjen shpirtërore dhe të përmirësojnë shëndetin kardiovaskular. Peshku, arrat dhe liri janë burime të shkëlqyera të omega-3 dhe mund të përfshihen lehtësisht në vaktet e përditshme.

Mundohuni të shmangni yndyrat e ngopura, të tilla si ato në viçin dhe ushqimet e skuqura, pasi dihet që këto yndyra rrisin rrezikun e sëmundjeve kardiovaskulare dhe në të vërtetë mund të stimulojnë sistemin imunitar.

Osteoporoza / Osteopenia

Nëse keni osteoporozë ose osteopeni, mjeku juaj ka shumë të ngjarë të ju rekomandojë që të merrni suplemente të kalciumit dhe vitaminës D përveç medikamenteve të rregullta të kockave, pasi që vitamina D ndihmon trupin tuaj për të thithur kalcium.

Është e rëndësishme që gjithashtu të përpiqeni të hani ushqime të pasura me kalcium, të tilla si qumësht, akullore të lehta/kos të ngrirë, gjizë, buding, bajame, brokoli, drithëra të pasuruar, portokall, kos, djathë të fortë, fasule soje dhe sojë, fasule marine, guaca deti, sardele dhe spinaq. Këto ushqime do të ndihmojnë për t’i mbajtur kockat tuaja sa më të shëndetshme dhe të forta.

A mund të bëhet diçka për të ngadalësuar ose parandaluar zhvillimin e lupusit?

Diagnostikimi i hershëm i lupusit, si dhe shmangia e faktorëve që mund të shkaktojnë simptomat e tij, mund t’ju ndihmojnë të menaxhoni këtë sëmundje. Medikamentet gjithashtu mund të ngadalësojnë në mënyrë efektive progresin e saj dhe të zvogëlojnë simptomat tuaja të veçanta.

Për më shumë përgjigje, ju rekomandojmë që të shihni një reumatolog i cili është i trajnuar posaçërisht në trajtimin e lupusit. /Telegrafi/