Komedia që ka ngjallur diskutime në mbarë botën – ekspertët e klimës komentojnë kritikat ndaj filmit “Don’t Look Up”

Rrallëherë një film ka qenë aq përçarës sa satira klimatike e regjisorit Adam McKay, “Don’t Look Up”. Edhe pse është shikuar nga miliona, dhe tashmë është filmi i tretë më i shikuar i Netflix ndonjëherë, përgjigja nga kritikët ishte kryesisht negative. Shumë e panë historinë e shkencëtarëve që zbulojnë një asteroid që shkon drejt Tokës një alegori të ngathët për krizën klimatike, ndërsa të tjerët thjesht e panë atë të mërzitshme. Por shumë shikues e kanë vlerësuar filmin dhe vlerësimet e audiencës kanë qenë përgjithësisht pozitive.

E përditshmja britanike The Guardian ka mbledhur katër ekspertë të klimës, të cilët kanë dhënë pikëpamjet e tyre për filmin.

Ketan Joshi: “Mungon personazhi kryesor i krizës klimatike”

Gjëja më e madhe në lidhje me “Don’t Look Up” është thellësia e madhe e rëndësisë emocionale që ka për njerëzit që kanë qenë në llogoret e luftës klimatike për një kohë të gjatë. Ata janë përballur me dekada çmendurie, pasi paralajmërimet e tyre janë shtrembëruar, injoruar, mohuar dhe nënvlerësuar nga politikanët, mediat dhe lojtarët e industrisë mashtruese. Ata njerëz ndiejnë katarsis intensiv kur shikojnë këtë film. Nuk është një film i shkëlqyeshëm, por për të çliruar atë valvul presioni të dhimbshëm, nuk ka nevojë të jetë.

Pavarësisht, ne duhet të merremi me të metat më të thella të këtij filmi. Është një hit masiv, i parë gjerësisht në mbarë botën. Atëherë ka rëndësi që në përpjekjen për të mbajtur një pasqyrë të përgjigjes së njerëzimit ndaj krizës klimatike, ai ka përparësi të çuditshme.

Mungon në mënyrë të çuditshme në film një analog i qartë i industrisë së karburanteve fosile (kapitalisti teknologjik i Rylance-it dëshiron të shfrytëzojë pasurinë minerale të kometës, por ai nuk po piloton asteroidin për fitim). Duke e konsideruar filmin si një “pasqyrë shkatërruese”, mungesa e personazhit kryesor të krizës klimatike është e pafalshme. Në mënyrë të ngjashme, toksiciteti i ndikimit të industrisë fosile në të dy anët e politikës do të kishte qenë një qasje më e pasur, më qesharake dhe më e saktë reflektuese. Satira e Trumpit bie poshtë.

Boshllëku i lënë nga industria fosile është i mbushur me zgjedhje të çuditshme. Raportimi i gabuar i medias është kryesisht për shkak të zhurmës së emisioneve të mëngjesit, por në realitet, dështimet më vdekjeprurëse të gazetarisë për klimën zbresin në ekuilibër të rremë (i cili shfaqet vetëm shkurtimisht), ose dezinformim energjik (nuk ka asnjë analog të News Corp këtu, tepër e çuditshme duke marrë parasysh rolin e McKay në EP-në në “Succession” shumë qesharak, të frymëzuar nga Murdoch).

Filmi harxhon orë të tëra duke u përpjekur për kulturën e të famshmëve, algoritmet, shakatë dhe privatësinë e të dhënave. Por keqbërësit e vërtetë të krizës klimatike nuk janë qytetarët të hutuar nga Ariana Grande dhe Twitter. Ata janë vendimmarrësit në industrinë e karburanteve fosile, lobistët e tyre, firmat e tyre të marketingut dhe skuadra e tyre e mbrojtjes politike gjerësisht e përhapur. Shpresoj që herën tjetër që të vijë kjo mundësi, Hollywoodi synon njerëzit që pilotojnë asteroidin dhe shpresoj që ata të bëjnë përpjekje për t’u siguruar që t’i godasin ato objektiva.

Fiona Harvey: “Personazhi i luajtur nga Mark Rylance, pati mesazhe të forta”

Të shkruash për fundin e botës është shpesh një detyrë mosmirënjohëse, kështu që perspektiva e “Don’t Look Up” u apelua menjëherë. E cilësuar si një komedi satirike, cila satirë mund t’i afrohej edhe përvojës së konferencës më të madhe në botë për klimën, Cop26 në Glasgow, ku arritja kryesore e afro 200 qeverive dhe 30,000 delegatëve pas dy javësh bisedimesh turbulluese dhe paralajmërimeve të ashpra shkencore ishte një vendim të ktheheni vitin e ardhshëm dhe të përpiqeni pak më shumë?

Pas 17 vitesh raportimi për krizën klimatike, në fillim dyshova se filmi kishte shumë për të më treguar për frustrimet e komunikimit të një katastrofe hipotetike. Ndërsa shkencëtarët e filmit fillimisht u përpoqën t’i vishnin të dhënat e tyre me terma të matur, më pas shpërthyen në sharje dhe britma që tundnin krahët për apokalipsin e afërt të provueshëm, unë tunda kokën së bashku. Po, kjo është ajo që ndihet dhe jo, askush nuk e dëgjon, derisa të jetë tepër vonë.

Megjithatë ishte ndriçuese në mënyra të papritura – diçka me të cilën kam luftuar gjithmonë është se si njerëzit racionalë mund të dështojnë të kuptojnë shkallën e prishjes së klimës, si mund ta lëmë atë kaq vonë. Siç tregon filmi, kjo është pjesërisht sepse interesat personale e mbajnë atë kështu, por është gjithashtu vetëm sepse ne jemi njerëz. Besimi në katastrofë para se të godasë nuk është në thelb mënyra se si ne punojmë.

Roli i tekno-loon, i luajtur nga Mark Rylance, pati mesazhe të forta. Cop26 nuk ishte një dështim, megjithëse në sipërfaqe ky ishte përfundimi i qartë – ishte më i nuancuar se kaq. Menjëherë pasi Cop26 u largua nga Glasgou, rreziku për të pikturuar rezultatin në terma të tillë bardh e zi u bë i dukshëm, pasi ekspertët me qëllime të mira arritën në përfundimin – me gjithë seriozitetin – pasi të folurit nuk funksionoi, shpresa jonë më e mirë do të ishte për miliarderët, për të anashkaluar OKB-në dhe për të krijuar gjeoinxhinierinë e klimës nga hapësira. Sepse padyshim që përgjigja ndaj një eksperimenti të gjerë të pakontrolluar në atmosferë është kryerja e një eksperimenti të gjerë të pakontrolluar në atmosferë.

“Don’t Look Up” vështirë se është delikat, prandaj mund të jetë arsyeja pse shkencëtarët e klimës e kanë shijuar më shumë se disa kritikë filmi. Por në një botë ku presidenti i demokracisë më të fuqishme dukej afër nxitjes së kryengritjes, ku bizneset debatojnë nëse shpëtimi i planetit ka kuptim ekonomik, ku apologjetët e naftës bashkohen me mohuesit e COVID-it, ku një adoleshent tregon më shumë pjekuri se 200 krerë qeverish – mirë, hollësia lundroi në horizont shumë kohë më parë.

Nina Lakhani: “Karakteri i Jennifer Lawrence do të rezonojë me shumë femra shkencëtare të klimës”

Kishte shumë gjëra që më pëlqyen në lidhje me “Don’t Look Up” – është një satirë gjerësisht e zgjuar sipas mendimit tim. Filmi përdori me shumë sukses dënimin e afërt të një komete të padiskutueshme shkencërisht-vrasëse planeti për të tërhequr paralele me atë të afërt. Dënimi i emergjencës klimatike, të cilën po e shikojmë të zhvillohet në kohë reale. Në film, bota ka gjashtë muaj e 14 ditë për të shpëtuar planetin nga shkatërrimi, por dështon ta bëjë këtë sepse përfitimi politik afatshkurtër, lakmia e korporatave, keqinformimi dhe marrëzia e plotë e ndajnë Amerikën. Edhe në jetën reale, ora po troket, por mosveprimi dhe dështimet politike shkojnë pas dekadash.

Mënyra se si Kate Dibiasky, studentja pasuniversitare e luajtur nga aktorja Jennifer Lawrence e cila zbuloi kometën, portretizohet si një grua histerike e pavarur, do të rezonojë me shumë shkencëtare dhe aktiviste femra të klimës, njohuritë thelbësore të të cilave janë lënë mënjanë. Skena ku prindërit e saj deklarojnë se janë në favor të vendeve të punës që kometa do të ofrojë do të rezonojë me miliona njerëz, përfshirë edhe mua, duke u përpjekur të përballem me të afërmit që kanë bërë gënjeshtra politike.

E vlerësova djalin e ri indian, i cili theksoi se ShBA-ja nuk ftoi asnjë vend tjetër për të marrë pjesë në misionin e saj hapësinor për të shpëtuar planetin në mënyrë të vetme, gjë që ndihmoi gjithashtu për të kuptuar racizmin e rastësishëm dhe jo aq të rastësishëm nga udhëheqësit amerikanë të shpërndarë. Por nuk i kuptova pamjet kalimtare të njerëzve me ngjyrë dhe që shikonin katastrofën duke u shpalosur në mënyrë pasive dhe skenën ku një burrë indigjen i bie një daulle të shenjtë (që përdoret në shumë kultura indigjene për t’u lidhur me botën shpirtërore) ndërsa pylli digjet rreth tij.

Por mesazhi im kryesor është se “ne jemi të gjithë në këtë bashkë”, sikur kriza klimatike do të ndikojë të gjithë njëlloj si një kometë vrasëse. Nuk do të ndodhë, dhe ata që kanë kontribuar më së paku në ngrohjen globale tashmë po mbajnë barrën e rritjes së nivelit të detit dhe ngjarjeve vdekjeprurëse të motit si zjarret, përmbytjet, nxehtësia ekstreme dhe thatësirat. Drejtësia klimatike fillon me njohjen e këtyre pabarazive, përndryshe dënimi i afërt do të arrijë shumë më shpejt për disa.

Damian Carrington: “Kjo nxjerr në pah absurditetin e shikimit të katastrofës në fytyrë dhe më pas shikimit larg”

Më pëlqeu “Don’t Look Up”, edhe si një argëtim dhe si një shëmbëlltyrë për krizën klimatike. Por filmi është komentuar nga shumë kritikë, me akuzën kryesore se ai është i rëndë, i hapur dhe shumë i dukshëm. Por kjo është pikërisht çështja.

Shkencëtarët kanë lëshuar paralajmërime të prera për rreziqet e dukshme të ngrohjes globale për vite dhe janë injoruar – emetimet e karbonit janë ende në rritje. Filmi shtron në mënyrë të përsosur mënyrat kryesore në të cilat ato janë injoruar: për përshtatshmërinë politike afatshkurtër dhe fitimin afatshkurtër të korporatës.

Në veçanti, filmi portretizon bukur mosbesimin e shkencëtarëve se provat e tyre të ndërtuara me kujdes mund të hidhen poshtë me rrëmujë të tilla si “ne do të rrimë mirë dhe do të vlerësojmë” nga liderët më të shqetësuar për motin e sotëm politik dhe një media më e interesuar për imtësitë e të famshëmve.

Filmi është një satirë, por a është ende shumë i rëndë për të pasqyruar një të vërtetë më të thellë? Ndoshta për kritikët që e vlerësojnë filmin vetëm për meritat artistike, por jo për komunikuesit shkencorë si: Neil deGrasse Tyson, i cili u tha 14 milionë ndjekësve të tij në Twitter: “Gjithçka që di për ciklet e lajmeve, emisionet e bisedave, rrjetet sociale dhe politikën më thotë se filmi ishte përkundrazi një dokumentar”.

Publiku duket se është në anën e krijuesve të filmave. Në 11 ditët e para të tij, “Don’t Look Up” u bë filmi i tretë më i shikuar i Netflix ndonjëherë dhe 250,000 njerëz në IMDb i dhanë filmit një vlerësim mesatar të fortë prej 7.3, krahasuar me një vlerësim të Metacritic prej vetëm 50 për qind.

Por ngrohja globale është një katastrofë me lëvizje të ngadaltë, jo një kometë e vendosur për të shkatërruar Tokën brenda muajve që duhet të largohet nga kursi. Zgjidhjet për krizën klimatike janë shumë më komplekse dhe një kritikë tjetër është se filmi nuk paraqet asnjë nga këto. Unë do të argumentoja se nuk ka nevojë – zgjidhjet ekzistojnë dhe janë të njohura mirë.

Thelbi i filmit është të theksojë në mënyrë të egër absurditetin e shikimit të katastrofës në fytyrë, pastaj shikimin larg në vend të aktrimit. Në këtë aspekt, është një triumf. /Telegrafi/